Ақпараттық толықсыздық принципі.
Ақпараттық – дидактиқалық блок
Олданбалы экологияны оқытудың нысандары мен тапсырмалары.
Қолданбалы экология – кең мағынада – биосфераны адам қолымен құртуының механизмдерін оқу, осы процесстің алдын алу және табиғи ресурстарды қоршаған ортаға кері әсерін тигізбей тиімді пайдалану.
Қолданбалы экология – тар мағынада – қоршаған орта мен табиғи ресурстарды пайдалану нормасы, экосистема формасының әр түрлі иерапхиялық буындары басқаруы.
Қолданбалы экология табиғатты пайданалу туралы нақты сұрақтарды шешеді, қоршаған ортаға (тигізетін) тиетін жағымсыз әсерлердің мөлшелерін (тағайындайды) белгілейді, табиғи жүйелерді басқарудың әдістерін жасайды және адам қолымен жасалған.
Осылайша, қолданбалы экология – адам қолымен өзгертілген табиғи жүйелер экологиясы (табиғи – антропогендік) және агроценоз, қалалар, комплекстер сияқты жасанды жүйелер.
Қолданбалы экологияның құрамына технологиялық, медициналық, химиялық, рекреациондық, геохимиялық өнеркәсіптік, табиғатты пайдалану сияқты салалары кіреді. Қолданбалы экологияның теориялық негізі болып жалпы экология заңдарының жүйелері, ережелері және принциптері жатады.
Олданбалы экологияның принциптері мен ережелері және негізгі заңдары.
Ішкі динамикалық тепе-тендік заңы.
Ішкі динамикалық тепе-теңдік заңы: зат, энергия, ақпарат және жеке табиғи жүйелердің динамикалық сапасы мен олардың иерархиялары бір-бірімен өте тығыз байланыста, олай балса осы айтылған көрсеткіштердің біреуінің өзгерісі басқаларының функциональды құрамасымдық өзгерісіне алып келеді, бірақ осылай болса да жүйенің жалпы сапасы сақталады.
энергетикалық, ақпараттық және динамикалық . Осы заңның орынданғанын мынадан білеміз: табиғи экожүйе элементінің кез келген өзгерісі (заттық құрамы, энергия, ақпарат, табиғи процесстердің жылдамдығы т.б.) нәтижесінде міндетті пайда болған өзгерістерді қайтадан қалпына түсіруге тырысады. Осы көрсеткіштердің біреуінің өзгерісі экожүйенің қалыптан ауытқуына алып келетінін айта кету керек.
Үлкен экожүйелердегі өзгерістер қайтымсыз болуы мүмкін. -\\-
Ішкі динамиклық тепе-тендік заңы – табиғатты пайдаланудағы ең негізгі заңдардың бірі. Ол бізге мынаны түсінуге көмектеседі: табиғи ортаға аз мөлшерде әсер етсе, оның экожүйесі өзін-өзі реттеуге және қалпына келуге қабілетті, бірақ адамның табиғат ісіне араласуы белгілі бір шектей асып кетсе, экожүйе иерархиясы өзін-өзі реттеуге алмайды, ал бұл бүкіл биосферадағы энергобаланс пен биобаланстың елеулі өзгерістеріне алып келеді.
Ішкі динамиклық тепе-тендік заңы – «барлығы бір–бірімен байланысты»
(Б. Комманеру бойынша)
| Заң | Биосфера | Табиғи экожүйе | Агроэкожүйе | Қалалар экожүйесі |
| барлығы бір–бірімен байланысты | Биосфера біздің ортақ үйіміз. Еш бір елде экологиялық жағдай тамаша болып тұрған жоқ. Мұхиттардың ластануымен, озон тесектерімен барлық дүние жүзі бірігіп күресуы қажет. | Экожүйе экологиялық тепе-тендік күйде тұр. Оны бір түрдің екінші түрді басыптасталуы бұзуы мүлек. Батпақтың кебу өзіннің кебуіне алып келеді. |
Оптималдық заңы және түрдің аралдық майдалану ережесі.
Оптималдық принципі: ешқандай жүйе шексіз тарыла немесе кеңейе алмайды. Ешқанай ағза өзінің энергетикасын қамтамасыз етіп отырған белгілі бір өлшемнесе асып кете алмайды. Бұл өлшемдер тамақтану жағдайына және өмір сүру факторына тәуелді. Табиғатты пайдалануда оптималдық заңы мал жайылатын, өсімдік өсетін өзгістердің оптимальді жер өлшемін табуға көмектеседі. Заңды бұрмалау - әр түрлі үлкен көлемді малокультуралардың өсірелуі, құрылыс жұмыстары жүргізілуі үшін ландшафттардың жаппай тегістелуі –осының бәрі үлкен территориялардың жасалды біркелкілігіне алып келді және экологиялық криздер мен экожүйесінің жұмысына кері әсерін тигізді. Аралдық майдалану режесі- аралда тұратын белгілі бір түр жануарларының материкте тұратын жануарлардын кіші болуы
Табиғатты пайдаланудың энергеткалық тиімділігінің төмендеу заңы.
Табиғатты пайдаланудың энергеткалық тиімділігінің төмендеу заңы – экологияда
Ақпараттық толықсыздық принципі.