САНСКРИТСКИЙ – РУССКИЙ – БАШКИРСКИЙ СЛОВАРЬ

(использованы введение и словарь В.А. Кочергина и В.И. Кальянова).

Введение.Санскрит считается древнеиндийским литературным языком.

Саскрит распространен в Северной Индии с I века до н.э.

Термин “санскрит” значит “обработанный, правильный (грамматически), литературный” в отличие от термина “пракрит” – “необработанный, естественный, нелитературный”.

Словарный фонд санскрита пополнился словами из индоевропейских языков Индии (мунда, дравидийских), а международные контакты в древности и средневековье привели к появлению в санскрите небольшого числа заимствований из греческого, армянского, иранских, семитских и некоторых других языков...

Пояснения носят упрощенный характер: указываются сходные звуки русского и западноевропейского языков; разумеется, совпадение этих звуков с санскритскими обычно неполное.

(Как видно, башкирский язык оставлен без внимания).

Пояснения к буквам:

 

q/g/t/d/p/b сходны с русск. к,г,т,д,п,б;

c=ч; j=җ=й; ţ=ҫ?; d=ҙ; ñ=ng=ң; y=й; s=c;

ş=ш? ҫ?; ҫ=щ; kh=ҡ (q); gh=ғ; ā=ә; ī=e=э=ө.

Идентичность санскритско-башкирских слов в словаре (перевод слов на русский – авторов словаря, идентификация с башкирскими – автора данных строк):

А

anҫа1) часть, доля 2) партия, группа 3) частично;

башк. анса, унса (анса ғына була инде ул. Анса малды ҡайҙан алайым?)

anҫukaплатье, одежда.

башк. янҫуҡ(а) – янсыҡ.

amsaплечо.

башк. иңсә, иң.

amsatraпанцирь, броня.

башк. иң-сатыры.

amsavartinнаходящийся на плече.

башк. иңсә-барҙын, иңдә-барҙың.

anhati1) стесненное положение, нужда 2) беспокойство 3) бедствие.

башк. киреһенсә: анһаты, анһат.

akarana1) безделье 2) неисполнение 3) упущение.

башк. аҡырын (һүлпән эшләй).

akaruna1) безжалостный 2) ужасный.

башк. ағарына (асыуланып, ҡурҡып).

akarna1) безухий 2) глухой.

башк. аҡырына (һаңғыраулыҡтан ҡысҡырып һөйләй).

akamatasнеумышленно, ненамеренно.

башк. әкәмәт эш.

akaranaбеспричинный, необоснованный.

башк. аҡырына.

akaraбуква или звук.

башк. ҡара (яҙыу ҡараһы, хәреф).

akimcana1) без всего 2) бедный, нищий.

башк. кәмһенә.

akulaнеблагородный, неродовитый.

башк. ҡола (“атанан ала ла тыуа, ҡола ла тыуа”).

akūpāra 1)безграничный 2) море.

башк. 1) күперә 2) ағыпбара.

aktu1) свет 2) лунная ночь.

башк. 1) аҡ тыуа 2) Ай тыуа.

akra1) бездеятельный 2) бездействующий.

башк. аҡрын.

akş1) достигать 2) наполнять 3) проникать 4) накоплять.

башк. ағыш.

akşa bahимеющий какие-либо глаза, напр. красноглазый.

башк. аҡшай-баҡ (аҡшайған күҙ).

akşaņvantзрячий.

башк. аҡшаңнаған.

akşataцелый, невредимый.

башк. оҡшата (оҡшаш).

akşanглаз.

башк. аҡшаңнаған, аҡшайған.

akşaraписьмо, документ.

башк. ашыра (хәбәрен ҡағыҙға ашыра).

aga1) неподвижный 2) дерево 3) гора.

башк. ағас, ағар (аҡ үр).

agagraвершина горы.

башк. аға-ғара (бейек тау).

agadhaбездонный, глубокий.

башк. аға-ғаҙ – аға-һаҙ (тәрән һаҙ).

agāraдом.

башк. ҡора (ҡура), керә.

aguru1) нетяжелый, легкий 2) алоэ.

башк. 1) ауырыу 2) ауырыу дауаһы (алоэ).

agni1) огонь 2) богиня огня.

башк. ағәни (аҡ-әни).

agni-karmanритуал возжигания огня.

башк. ағәни ҡорман.

agni-duta bahимеющий посланцем бога Агни; передаваемый богом Агни.

башк. ағәни-тота баҡ.

agnidhжрец, возжигающий жертвенный огонь.

башк. ағаниға (ҡорбан).

agra1. 1) первый 2) передний 3) лучший 4) главный, основной; 2. 1) острие 2) вершина 3) поверхность 4) начало.

башк. ағара (ҡарлы тау түбәһе, аҡ үр).

agre-ga1) идущий впереди 2) двигающийся вперед.

башк. ағараға (аҡ үргә табан барыу).

agha-ҫamsaзамышляющий зло.

башк. аға-шымсы.

I ank1) обозначать 2) идти. }

II ňметить, клеймить. } башк. аныҡ, аныҡлау.

aňkura1) росток, побег 2) стебель.

башк. яңы-ҡура (йәш үлән – ҡара-ҡураның киреһе).

ankuҫa1) крюк, стрекало (погонщика слона) 2) заострение 3) шип 4) жало.

башҡ. энә-күҫәк.

aňgидти.

башк. аң бул, аңды.

aňga1) тело 2) член, часть тела 3) вспомогательное срадство 4) дополнение, приложение.

башк. иңе, аңа (уға).

aňganā1) женщина; жена 2) самка.

башк. аң-ана.

aňga-rāgaкосметическое средство (пудра, краска и т.п.)

башк. аңарға.

aňgavantфизически полноценный.

башк. аңы ауан (ауан -- хәйләһеҙ, ихлас).

anga-vikāraфизический недостаток.

башк. аңы бөкөрө.

aňga-sparҫaприкосновение тела.

башк. аңа сыпырҫа (һыпырһа).

aňgara1) древесный уголь 2) астр. Марс.

башк. аңыра (аңғыра, аңы ҡара).

aňgirasодин из семи мудрецов, к которому приписывают многие гимны Ригведы. Посредник между богами и людьми.

башк. аңырас (һантый).

aňguriпалец.

башк. аң-оро, уңыры (бармаҡ).

aňgula1) ширина большого пальца 2) дюйм.

башк. аң-иле (бармаҡ илеһе).

aňguliпалец.

башк. аң-улы (баш бармаҡ).

aňgulitraкожаный колпачок (надеваемый на большой палец при стрельбе из лука).

башк. аң-улы-төрә (баш бармаҡты төрә).

aňghriнога, стопа.

башк. аң-йөрөй.

acakşusбезглазый, слепой.

башк. асаҡһыҙ (“асаҡ-йомаҡ” – күҙ).

acalaгора.

башк. сала – һала, ҡала (һала-ҡаланы тау башына һалғандар).

acalana1) неподвижность 2) устойчивость.

башк. аҫылына, салына.

acalāземля.

башк. аҫылы.

acit1) глупый 2) глупость.

башк. сит (кеше).

acitta1) незаметный 2) немыслимый, непостижимый 3) глупый.

башк. ситтә.

aciraбыстрый, скорый.

башк. ашыра.

acira-dyutiмолния.

башк. ашыра-дейеү уты.

acatana1) непонятный 2) бессознательный, потерявший сознание.

башк. ситен, ситен хәл.

accha1) ясный, прозрачный 2) чистый.

башк. асһа, асыҡ.

aj1) идти 2) бежать 3) гнать.

башк. аш, ашыҡ.

ajana1. 1) одинокий 2) безлюдный. 2. безлюдье.

башк. аянас, аяныс.

ajamiне соединенный братскими узами, чужой.

башк. аямай.

ajaviкозы и овцы.

башк. аяуы, аяулыһы.

ajira1) быстрый, стремительный 2) быстро.

башк. айыра, өйөрә (өйөр айғыры).

ajňaňa1) неумный 2) незнание, невежство.

башк. айнана (сабый).

ajman1) путь, дорога 2) движение.

башк. айман (хәрәкәт); “айманһыҙ булып арыным” (үҫәргәндәр әйтә).

ajra1) пастбище, выгон 2) поле, нива.

башк. өйөрө, ере.

aņđaяйцо.

башк. аңаҙа, әниҙә (күкәй эсендә).

aņđa-gata1) находящийся в яйце 2) птица.

башк. аңаҙа -- әниҙә ята.

at1) странствовать, бродить 2) бегать.

башк. ат, атла, атлан.

atas1) от 2) потом, затем; следующий затем, потом...

башк. атас (ата улы), атаһын алмаштырыусы.

atasa1) ветер 2) воздух.

башк. таша.

atasiнищий.

башк. үтәсе, үткенсе.

atiric1) превосходить 2) осиливать.

башк. тырыш.

atilanghперепрыгивать.

башк. атылаң (аша атылаһың).

ativartпроходить, протекать.

башк. аты барҙы.

atiҫayaвыдающийся, замечательный.

башк. аты сая.

ati1) проходить 2) преодолевать.

башк. үтеү.

atulaнесравненный, бесподобный.

башк. аҫылы.

atkaодежда, верхняя одежда.

башк. өҫкә.

attarедок, пожиратель.

башк. ашшар, ашар.

atya1. 1) бегущий 2) быстрый; 2. конь.

башк. тая; ат-тая.

atyāкобыла.

башк. ат-эйә (һөтөн эйә -- һауҙырта).

atri1) поедающий, поглащающий 2) изнуряющий.

башк. оторо, үтерә (үлтерә).

adattāнезамужняя (букв. невыданная).

башк. азатта, азатлыҡта.

adana1) принятие пищи 2) наслаждение.

башк. ашана.

adabha1) безобидный, безвредный 2) доброжелательный, благосклонный.

башк. аҙапһыҙ.

adayaбеспощадный, немилосердный.

башк. аҙай (ҡаҙаҡ), аҙғын, ҡырағай.

adas1) тот, этот 2) он.

башк. аҙаш.

adaman1) бедный 2) скупой.

башк. аҙман, аҙмын.

adaҫuне почитающий богов, неблагочестивый.

башк. аҙашыу.

adri1) скала, гора 2) камень 3) жернов 4) облако.

башк. әҙере (тау-таш), уҙыры (болот), әҙернә (ҡаты ян).

adri-sāraжелезо.

башк. әҙере-сара (таштан алынған сара).

adhanaнеимущий, бедный, нуждающийся.

башк. аҙһына.

adhama1) низший 2) наименьший 3) худший из...

башк. аҙма (аҙған), алама.

adhamāñgaнога.

башк. аҙымыңа.

adhara1. 1) нижний 2) низший; покорять, подчинять. 2. вниз 3. низ, нижняя часть; внизу 4. нижняя губа.

башк. аҫҡы-ара.

adhah-ҫayaлежащий на земле.

башк. аҫҡа ҫыя (һыя).

adhi1. наверх, сверху 2. 1) на 2) от, из 3) в, в отношении.

башк. өҫкө.

adhikāra1) контроль, надзор 2) органы управления, администрация.

башк. өҫкө күрә (өҫтән күреү).

adhipa1) господин; повелитель, царь 2) староста.

башк. ат-һыбай (атлы-һыбай).

adhibrū1) говорить 2) утешать 3) подбадривать.

башк. аш-һый-биреү.

adhibhyjесть, кушать.

башк. аш-һибә-ейеү (һибә итеп бирелгән ашты ашау).

adhiranha1. стоящий (находящийся на колеснице) 2. 1) воин на колеснице 2) возница.

башк. өҫ йөрөтә, ат йөрөтә.

adhirajвладыка, повелитель.

башк. аҫырай.

anañga-kritaлюбовная игра.

башк. анаңа керетә.

anantaraближайщий, непосредственно следующий.

башк. ана тора.

anartha1) ненужный, бесполезный 2) бессмысленный...

башк. ана-артһа (артыҡ).

anilaветер.

башк. ана-елә.

aniҫсayaнерешительный, нерешительность.

башк. ни иҫ-сая (иҫе сая түгел).

anika1) лицо, фасад 2) середина 3) острие, край 4) шеренга, строй 5) войско.

башк. әнкә.

anukruҫприкрикнуть на кого-либо.

башк. аңы ҡырыҫ.

anuja1. рожденный позднее; более молодой 2. младший брат.

башк. наян.

anupa1) берег 2) бассейн.

башк. ана-уба; г. Анапа.

anekaмногократный.

башк. аныҡ, анығы (күп тапҡыр тикшереп аныҡлау).

anta1) безликий 2) последний 3) край, граница.

башк. анта (анда, унда).

anta-kara1) несущий смерть 2) разрушительный, смертный.

башк. анта ҡыра, онтай-ҡыра.

antara1) среди, посреди; между 2) дальше, затем 3) вблизи.

башк. андараҡ, ундараҡ.

antar-hita1) отделенный 2) покрытый; скрытый 3) исчезнувший.

башк. ындыр-һитә (ырҙын-ситә -- балауыҙ).

anti1) напротив 2 прежде, раньше 3) близко, рядом.

башк. анда (унда).

ante-vasa1) сосед 2) союзник.

башк. анда-йәшәй.

anna1) еда, пища 2) рис.

башк. әннә (туйҙырыусы).

anna-paktiприготовление пищи.

башк. әннә-баҡты.

anna-rasaпища и питье.

башк. әннә-әрәсә, әннә-рәшә.

apвода.

башк. ап-ҡан (упҡын-һыу), “ап” ит (һыу эс).

apatu1) непалящий, нежгучий (о лучах) 2) неуклюжий, неловкий 3) некрасноречивый 4) больной.

башк. әпәтәй, әпән-төпән.

apatras1) ужасаться, страшиться 2) убегать, спасаться бегством.

башк. аптыраш.

apabhartar1) похититель 2) разрушитель.

башк. апау-һөртәр, (“айыу майы һөртәр” – уғыры).

apara1) западное направление 2) запад.

башк. апара (Ҡояш апара – алып бара көнбайышҡа).

apalapотрицать.

башк. абалап (абалап эт өрөү, әрләү).

apasada1) изгой 2) дети от смешанного брака (когда отец более низшей касты) 3) тот, кто самый плохой.

башк. ап-аҫ ата, ап-аҫта.

apeta1) исчезнувший, ушедший 2) отклоняющийся от...

башк. һәп итә, һәп итте – һәп булды (юҡ булды).

aprājnaнеразумный, глупый.

башк. һәпрә.

apsas1) лицо 2) грудь.

башк. әпсәсе, әпсәһе (имсәге).

abudhi1. глупый 2. глупость.

башк. ебетке, йыбытҡы.

abruvantнеговорящий, невысказывающий.

башк. абруйлы.

ayas1) руда 2) медь; бронза 3) железо.

башк. эйеҙ, еҙ.

ayasнеутомимый, неустающий.

башк. әүәҫ.

araспица (колеса).

башк. ара, арата.

arana1) далекий 2) чужой.

башк. арына.

araniдошечка для добывания огня трением.

башк. араны (ышҡығыстың аран-ояһы).

aratiслуга, прислуживающий при жертвоприношении.

башк. ир-аты.

aramya1) неприятный 2) невежливый, нелюбезный.

башк. арамйән.

ardмучить, бить, ранить.

башк. арыт.

ardhaполовинный, половина.

башк. артһа, яртыһы.

ardha-pitaвыпитый наполовину.

башк. яртыһы бөтә.

ardhokta1. сказанный наполовину 2. половина речи; половина сказанного.

башк. ярты һыҡтай.

alakaзавиток, локон.

башк. алҡа.

alakaстолица Куберы на горе Меру.

башк. өлкә ҡалаһы.

alakta1) красная краска 2) красный лак.

башк. ал-аҡты (алһыу шыйыҡлыҡ).

alam-kara1) украшение; орнамент 2) фигура речи.

башк. әләм-ҡара.

alarka1) бешеная собака 2) сказочное животное 3) название растения.

башк. алырға (һәләтле эт), (күҙе) аларған.

alasa1) бледный 2) матовый 3) инертный.

башк. аласа.

aliпчела.

башк. әллү (саға).

ali-kulaрой пчел.

башк. әллү-ҡола.

aluna целый, невредимый.

башк. алына.

alpaмаленький, ограниченный.

башк. өлпө.

avakaraмусор, отбросы.

башк. ыу-ҡара (үлән-ҡара).

avakart1) отрезать, отделять 2) отвязывать.

башк. ауа-ҡырт (ҡырт-ҡырҡылып ауа).

avadaraпролом, прорыв.

башк. ауҙара.

avanaблагосклонность, покровительство.

башк. ауан.

avanam1) наклоняться 2) кланяться.

башк. ауынам.

avaraja1. 1) более молодой 2) низкого происхождения 2. 1) младший брат 2) шудра.

башк. әүерәй (“баланы әүерәт”).

avalag1) висеть, свешиваться 2) оставаться 3) пребывать.

башк. аулаҡ.

avalip1) обмазывать; окрашивать 2) пачкать, грязнить.

башк. әүәләп (балсыҡты).

avaliсадиться.

башк. ау әле (ултыр).

avasрадость, отрада.

башк. әүәҫ.

avasвнизу, вниз.

башк. ауыш, әүеш.

avasvanкричать, плакать.

башк. ауазйән.

avakвниз.

башк. ауыҡ.

aҫan1) камень 2) небосвод.

башк. ашан (йәнебеҙ аша торған күк көмбәҙе, боронғолар уны таш тип белгән).

aҫanaпища, еда.

башк. ашана.

aҫanāуāголод.

башк. ашанайә (ашаныусы).

aҫaraņa1. беспомощный, беззащитный.

башк. аҫарына, асырғана.

açnaкамень.

башк. ашына, шына.

açman1) скала; камень 2) удар молнии 3) небо 4) небо и земля.

башк. аҫман (күк йөҙө).

açvaконь.

башк. аҫау-айғыр.

açva-çalaконюшня.

башк. аҫау ҫалаһы (һалаһы).

açvinдва божества утренней и вечерней зари, сыновья бога солнца.

башк. аҫауан, иҫәүән (мифик Саҡ-Суҡ).

açviniбожественная кобылица, мать Ашвинов.

башк. аҫау-әни.

asiмеч.

башк. асы, осо (осло).

asuyaроптать; ворчать.

башк. асыу-эйә, асыу эйәһе.

asta1) дом, жилище 2) местопребывание 3) название мифической горы на западе, за которую заходит солнце 4) заход (солнца).

башк. аҫта; асты (ишекте); оста (ҡитға осонда).

astarстрелок.

башк. ос-атар (осҡор-уҡ атар).

ahanдень, каждый день, день и ночь.

башк. аһәң.

ahamя.

башк. әһем – үһем – үҙем.

aharдень за днем; каждый день.

башк. ағар; әгәр; ахыр.

ahalyãпервая женщина, созданная Брахмой, была супругой известного мудреца Гауптмы.

башк. аһылйәр – аҫылйәр.

ahita1. 1) плохой 2) вредный 3) злой, враждебный. 2. враг 3. зло, вред.

башк. аһ итә.

aho ijах! (выраж. радость, горе, удивление).

башк. аһ, эй.

ahvala1) отсутствие покачивания 2) твердый шаг.

башк. әхүәле (хәл-әхүәле).

 

 

āвторая буква алфавита девангари.

 

ā ijвыраж. догадку.

башк. ә эй.

ākranda1) крик, вопль 2) союзник, действующий в тылу врага.

башк. аҡырынды.

ākruҫ1) прикрикнуть на... 2) соревноваться, состязаться.

башк. аҡырыш.

ākroҫa1) оскорбление, поругание 2) брань.

башк. аҡырыша.

ākşip1) метать, бросать 2) привлекать к себе.

башк. оҡшап.

ākhú1) крот 2) мышь.

башк. күһе – күҫе, күҫей (Дим һөйләшендә һуҡыр сысҡан).

ākhyāрассказывать, повествовать.

башк. әкиәт.

āgāraдом, жилище.

башк. керә, ҡора, ҡура.

āghātaтолчок; удар.

башк. аҡһата.

āňgūşáхвалебная песня.

башк. аңыша, аңыш, аңышайыу (маҡталыуҙан).

ācamana1) питье воды 2) полоскание рта 3) вода (для полоскания рта).

башк. эсәмене.

ājanбыть рожденным; рождаться, возникать.

башк. жән, йән.

ājiva1) пропитание 2) средство к жизни.

башк. йыуа (ҡырағай һуған – витаминлы үлән).

ājňā1) знать 2) замечать 3) слышать 4) узнавать.

башк. айны, айныу.

ājňānaпонимание, осознание.

башк. айныны.

ādambaraбарабан.

башк. дөмбөрә, дөмбөр.

ātapa1. горячий, обжигающий 2. зной, жара.

башк. таба (ҡыҙған таба), өтөп.

ātamпроходить.

башк. үтәм.

ātiвид водоплавающей птицы.

башк. үти (өйрәк).

ātma-jaродной сын.

башк. әти-мая(һы).

ādaghnaдостающий до рта.

башк. аҙауға һона.

ādiначало.

башк. әти.

ādi-kartarтворец.

башк. әти-керетәр.

āditasс самого начала.

башк. әтиҙәш.

ādip1) гореть, пылать 2) сиять.

башк. әдип, әҙип.

ādwanaместо для игры.

башк. йыуана.

ānetarподатель.

башк. онотар.

āpaвода.

башк. апа, уба, упа, уфа (һыу).

āpa-gaрека, поток.

башк. апа-аға (һыу аға).

āpta1) достигнутый 2) созданный; исполненный 3) наполненный, полный; обильный 4) надежный, верный.

башк. әптән (тулыһынса): “әптән теңкәмә тейҙе”.

āyu1) привлекать к себе 2) хватать.

башк. эйеү (әүештереү).

āyuподвижный, оживленный, живой; живое существо, человек.

башк. айыу.

āayoga1) запряжка, упряжка 2) связывание 3) сочинение 4) служба, занятие.

башк. егә, егеү, егелеү.

āras1) рычать 2) выкрикивать, выкликать.

башк. орош, орошоу.

ārāt1) далеко 2) тотчас, скоро, сейчас.

башк. эрәт: “эрәт юҡ”, “эрәт бар”.

ārāmά1) радость, удовольствие 2) сад для гуляния.

башк. әрәмә, әрәмәлек; әрәмән – урман.

ārāvinзвучащий.

башк. ирәүән.

āriphхрапеть.

башк. арып (йоҡлай).

āruгромко рычать на...

башк. өрөү.

āruhвходить, подниматься, достигать чего-либо.

башк. арыу (“яҡшы” мәғәнәһендә).

āre далеко.

башк. ары.

āropaпокрытие (позолотой, кожей и т.п.)

башк. арпа (көплө иген).

ārohaженское бедро.

башк. араһы (бот араһы).

ārjikaсосуд для сомы.

башк. әрйәкәй, әрйә.

ārti1) несчастье 2) горе, печаль, скорбь.

башк. арты (үлем арты): “арты яҡшы булһын”, “арты хәйерле булһын”.

ārya1. благородный, достойный, досточтимый 2. 1) арий 2) представитель одной из трех высших каст 3) господин.

башк. әр-апа (ир-апа йәғни оло ир, аҡһаҡал); шунан үҙгәреш: арыуа, арыу, арый, арий (“оло, өлкән” мәғәнәһендә), арыу (усталость: өлкән кеше тиҙ арый). Башҡорт йәмғиәте борон ике ҡатламлы (эшселәр һәм һуғышсылар) һәм шул ҡатламдарҙағы өс төркөмдән хасил икән: 1) әс-аба (әсә-апа йәғни оло инә), ә хәҙерге телебеҙҙә аҫаба – ултыраҡланып ер эштәрен башҡарыусы (ер-һыу хужалары) ҡатын-ҡыҙҙар ҡатламы һәм 1-енсе төркөм; 2) әр-апа (ир-апа), арба (арийҙар) – атҡа егеүле ике тәгәрмәсле арбала (колесницала) тороп һуғышыусы аҡһаҡалдар йәғни 2-нсе төркөм; 3) әр-ат (ир-ат), арат – ат менеп (һыбай) һуғышыусы йәшерәк быуын ир-ат йәғни 3-өнсө төркөм. Һыбайлылар һуғышҡа алдан, арбалылар улар артынан кергән.

ālap1) рассказывать о... 2) беседовать с... 3) говорить что-либо кому-либо.

башк. әләп: әләп-алда (һүҙе алда) – ләпелдә, ләпелдәү.

ālamb1) висеть 2) держаться за что-либо.

башк. әләм (флаг).

ālamba1. свисающий 2. поддержка, опора.

башк. әләмба(ғана).

ālaya1) дом, жилище 2) место жительства.

башк. ил-өйө.

ālayālaканава.

башк. лай ала, лайлы.

ālānaстолб для привязи слонов.

башк. эленә.

āluпаром, лодка.

башк. алыу (сығып алыу).

ālup1) вырывать 2) выбивать.

башк. алып.

ālūотделять, отрезать.

башк. алыу.

ālok1) смотреть; рассматривать 2) узнавать.

башк. элек, ылыҡ.

āloka1) вид, взгляд.

башк. элкә, алҡа.

ālokana1. смотрящий; рассматривающий.

башк. алҡына.

āloc1) рассматривать 2) взвешивать, обдумывать.

башк. алыш.

āvarana1. окутывающий 2. 1) окутывание 2) оболочка, покров; покрывало 3) одежда 4) защита.

башк. әүеренә; әүерәү (кәбәк).

āvart1) вертеться 2) поворачиваться, обращаться.

башк. өйөрт.

āvalперевертывать, поворачивать.

башк. әүәл, әүәләү.

āvasжить, пребывать.

башк. әүәҫ, өйәҙ.

āvi1) боль, страдание 2) родовые схватки.

башк. ауыр, ауырыу.

āviҫпроникать в...

башк. еүеш.

āvraj1) подходить 2) идти 3) отправляться.

башк. әүрәй, йөрөй.

āҫaпища.

башк. аша, ашамлыҡ.

āҫis1) благославение; молитва, желание.

башк. асыш (доға ҡылып юл асыу).

āҫu1. быстрый 2. конь.

башк. ашыу, аҫау-айғыр.

āҫu-ga1. быстро идущий, спешащий 2. стрела.

башк. аҫау-егә; ашыға; ҫуға -- ҫуҡ -- уҡ.

āҫuyaбыстро.

башк. шуя – шыя.

āsaпепель, прах, пыль.

башк. әсе (әсе-туҙан); оса (елгә оса), осаң – саң.

āsa1) место, место жительства 2) близость, соседство.

башк. оса (тәндең ултырыу урыны, ҡуш оса).

āsanпасть, рот.

башк. асан, тәндең асылмалы ағзаһы (ауыҙ).

āsar1) прибегать 2) спешить 3) бросаться на...

башк. осар.

āsatвблизи, поблизости, под рукой.

башк. сат, сата, “сат-йәбешеү”.

āsеkaполивка, орошение.

башк. ысыҡ; ысыҡ-ора – суғара, һуғара.

āskand1) прыгать на... 2) нападать на...

башк. ысҡынды.

āskanda1) наступление, нападение 2) начинание.

башк. ысҡынды.

āsvadесть, поглощать.

башк. аш-бат.

ālip1) обмазывать; окрашивать 2) натирать мазью.

башк. леп-ята (йәбешә).

iтретья буква алфавита девангари.

ikāraбуква или звук.

башк. “и”-ҡара (хәреф); үкерә.

1) услада, отрада 2) молитва.

башк. иҙ, иҙерәү.

itiхождение, ходьба.

башк. үтеү.

itthamтак, таким образом.

башк. итһәм (ошолай итһәм).

ina1. сильный, крепкий, могучий 2. солнце.

башк. инә, аҡ-инә (Көн-Ҡояш).

iraосвежающий напиток.

башк. өйрә, айран.

iravantосвежающий, подкрепляющий.

башк. ирәүәнт – ирәүәнлек.

irina1) ручей; родник, ключ 2) углубление, яма 3) неплодородная земля.

башк. ирене (ерҙең); йырыны; иренә (үҫтерергә иренә).

ihaздесь, на этом свете.

башк. иһә: “барҙы иһә”, “эшләне иһә” һ.б.

īчетвертая буква алфавита девангари.

īrдвигаться.

башк. йөр, йөрө.

īraветер.

башк. өрә, өйөрә.

īşiraогонь.

башк. эҫерә, бешерә.

uпятая буква алфавита девангари.

ukta1. сказанный, произнесенный 2. слово; обращение, выражение.

башк. уҡыта.

ugra1) сильный, могущественный 2) очень большой, огромный 3) ужасный, чудовищный 4) суровый.

башк. уғры.

uccaвысокий, возвышенный.

башк. оса: мифик тәүбабабыҙ Имирҙың осаһынан хасил бейек тау – Башҡортостандың Осалы (Усалы) районында.

uccal1) удаляться 2) подниматься от...

башк. Осалы (Усалы районы) Оса тау яны.

utajaхижина из листьев.

башк. ут өйө (үлән өй).

utkata1) чрезмерный 2) чрезвычайный 3) бешеный.

башк. үтә ҡаты.

uttapнагревать.

башк. ут тап (добывай огонь).

uttamпроходить.

башк. үтәм.

uttar1) перейти 2) выти 3) уходить, спасаться от... 4) подниматься 5) увеличиваться.

башк. үтәр.

utsaключ, родник, источник.

башк. утса (ут-әсә -- үләндең әсәһе, һуғарыусыһы).

udakна север.

башк. уҙ аҡҡа (аҡ-ҡарлы яҡҡа).

udaka1) вода 2) жертвоприношение предкам.

башк. уҙа-аға (ағылыусы һыу).

udajвыгонять.

башк. әйдәй, әйҙәй.

udişподнитматься.

башк. уҙыш, уҙыу.

udgam1) подниматься 2) появляться, возникать.

башк. утығам (яңы тыуған быҙау инәһенең ыуыҙын имеп утыға, көрәйә).

udgaпеть, запевать.

башк. утыға.

udyota1. вспахивающий 2. вспашка.

башк. уҙ-үтә (уҙан – ыҙан ярып үтә).

unnidraбессонный; бодрствующий.

башк. өннө тора, өнлө тора (төшөндә түгел -- өнөндә).

unmiисчезать, пропадать.

башк. өнәмәй.

upajiv1) находить поддержку 2) жить или существовать (за счет кого-либо).

башк. упайыу: “ауыҙын упайтып”...

upalālay1) ласкать 2) ухаживать 3) заботиться.

башк. йүпәләй.

uma1) лен 2) дочь Гималаев, супруга Шивы.

башк. эмей (Умай, Һомай).

úrāовца.

башк. ора-ҡаса – орғасы (һарыҡ); ә ҡаса-ора, ҡасыра – тәкә.

uruширокий, обширный, просторный.

башк. эре, ырыу.

urvi1) земля 2) земля и небо.

башк. ер-өй; үр-өй.

urvi-tala1) поверхность земли 2) земля, грунт.

башк. ер-өй-дала.

urvi-patiвладыка земли, царь.

башк. ер-өй-батыр.

urvi-bhrtгора (букв. поддерживающая землю).

башк. ер-өй-уба-һырт.

uҫij1) требующий 2) жаждущий, желающий 3) ревностный, усердный.

башк. үсәй (үсләшә).

uҫiжелание.

башк. үсе, үсегә.

uҫiraназвание душистого корня растения.

башк. уҫыра (еҫ сығара).

uşnaжаркий, жгучий, знойный.

башк. эҫенә -- өшөнә.

usra1. 1) утренний 2) светлый 2. 1) луч 2) бык.

башк. сыра, сыраҡ (факел); ҡасыра, ышыра (үгеҙ).

usrā1) утренняя заря 2) корова 3) молоко.

башк. осора (таң нурын); эсерә (һыйыр һөт эсерә).

usriутро, свет.

башк. осрай.

ūшестая буква алфавита девангари.