Wydawnictwo w Niepokalanowie

Warunki polityczne i prawne

Maj 1926 – zmiana sytuacji politycznej – obóz piłsudczyków:

Układ dwubiegunowy:

obóz rządzący– SANACJA oraz opozycja: Endecja, PPS, ruch ludowy

Polityka prasowa obozu władzy:

- budowanie własnego systemu prasowego (dotychczas namiastka)

- ograniczanie wpływów opozycyjnych tytułów

- zaostrzenie przepisów: kary finansowe za zniewagę władzy oraz rozpowszechnianie nieprawdziwych informacji

Ograniczanie wolności prasy:

- Konstytucja kwietniowe z 1935 roku: zapewnia się wolność sumienia, słowa i zrzeszeń, ale z zastrzeżeniem, że wolności te ogranicza „dobro powszechne”. Pominięto wolność prasy.

- Конституція квітневе з 1935 року: забезпечуєтьсясвобода совісті, слова і об'єднань, але із застереженням,що ті свободи обмежує "загальне благо". Обійденосвободу преси.

- 1938 (listopad) – dekret prasowy prezydenta RP „kagańcowy”

§ cenzura represyjna: konfiskaty nakładu – straty finansowe

§ cenzura prewencyjna była dobrowolna, ale pisma się jej poddawały

W latach 30. dominuje na rynku prasa sanacji, prasa opozycyjna ma coraz większe kłopoty. Coraz bardziej ogranicza się wolność słowa i swobodę wydawania prasy.

Prasa informacyjna i polityczna

I. Sanacja:

- pozyskuje tytuły popularne здобуває популярні заголовки i niezależne (np. przez wykupienie udziałów): „czerwoniaki” w Warszawie i „IKC” w Krakowie

- sporadycznie likwiduje pisma opozycyjne „Gazeta Warszawska” 1935

- kontroluje PAT(polska agencja telegraficzna) (przez swoich ludzi)

- wspiera finansowo tytuły przychylnych władzy підтримує фінансово заголовкиприхильних владі

1. Własne pisma:

„Kurier Poranny” i „Kurier Polski” - Warszawa

„Gazeta Polska” 1929, oficjalny organ rządu, 30 tys.

„Polska Zbrojna” gazeta wojskowa, po 1926 organ rządowy, 10 tys.,

Gazety w: Katowicach, Lwowie, Wilnie,

2. Tytuły popierające підтримані:

Sanację poparli konserwatyści, a więc i ich prasa: „Czas” i „Słowo”

„Czas” krakowski, który przeniesiono do Warszawy w poł. L. 30.

Prasa sensacyjna

Rozwój w latach 30. – zainteresowania nią ze strony czytelników i rządu

Połączenie prasy sensacyjnej z polityczną (sanacja)– wyraźne oblicze ideowe

- rozbudowane działy miejskie

- mało wytworne komentarze

- atrakcyjne pierwsze strony z dużą fotografią i sensacyjnymi tytułami

- okazjonalnie dobre nazwiska, aby zyskać ambitniejszych czytelników

- Сполучення сенсаційної преси з політичною(санація) -виразне ідейне обличчя
- розбудовані міські відділи
- мало вишукані коментарі
- привабливі перші сторони з великою фотографією ісенсаційними заголовками
- okazjonalnie добрі прізвища, щоб набути амбіційнішихчитачів

Koncern „Prasa Polska” S.A. - prasa „czerwona”, Dom Prasy

- „Dzień Dobry” i „Dobry Wieczór” – nowe dzienniki

- czasopisma: „Cyrulik Warszawski”, „Kino”, „Przegląd Sportowy”

Koncern „Republika” w Łodzi, mniejszy, ale wpływowy, własność przemysłowców włókienniczego,

- dzienniki: „Republika”, „Express Ilustrowany”, „Express Wieczorny Ilustrowany”, „Gazeta 5 Groszy dla Wszystkich”

- komiksy dla dzieci i zaszyty powieściowe

Koncern Mariana Dąbrowskiego „Pałac Prasy”

- „IKC”czasopisma: „Wróble na Dachu”„Tempo”,„Na Szerokim Świecie” –

Sensacyjna prasa katolicka

Prasa katolicka: 27% rynku prasowego

Wydawnictwo w Niepokalanowie

„Mały Dziennik” fenomen prasowy lat 30. – nakład 100 tys.

- wydają OO. Franciszkanie z Niepokalanowa od 1935 roku

- formuła: połączenie sensacji z ideologią katolicko – narodową, wydawcy sami reklamowali dziennik jako „ponadpartyjny, katolicki i używający zdrowej sensacji”

- antykomunizm, antylewicowość, antysemityzm

- stereotypy, uproszczony obraz świata i Polski

- niskie koszty produkcji, kolportaż przez parafie

„Rycerz Niepokalanej” – miesięcznik w nakładzie 700 tys. egzemplarzy

„Kalendarz Rycerza Niepokalanej” osiągał nakład 1 miliona

Czasopisma

- rozwój czasopism w latach 30.

- zwiększenie się liczby czytelników – inteligencja powojenna

- alternatywa wobec upolitycznionej i sensacyjnej prasy codziennej

- sanacja bardziej interesuje się wysokonakładową prasą niż elitarnymi czasopismami, co daje im większą swobodę

„Wiadomości Literackie” Mieczysława Grydzewskiego

Prasa w okresie II wojny światowej 1939 – 1945

1939: klęska kampanii wrześniowej: okupacja i koniec systemu prasy II RP

polityka okupantów:

- likwidacja wszystkich instytucji kulturalnych i społecznych

- instalacja nowych – własnych

System prasowy Generalnego Gubernatorstwa

1. Pełna kontrola informacji przez odcięcie od alternatywnych źródeł

- zakaz wydawania jakichkolwiek prasy poza własną

- zakaz odbierania jakichkolwiek informacji poza oficjalnymi – obowiązek oddania radioodbiorników władzom okupacyjnym

2. Budowa nowego systemu opartego na zasadach propagandy III Rzeszy

„prasa gadzinowa”:

- Osiem dzienników informacyjnych (z mutacjami) w wielkich miastach

Kraków: „Goniec Krakowski”dla całej GG, 60 tys.

Warszawa: „Nowy Kurier Warszawski”, 200 tys.

Wysokie nakłady prasy i duże jej czytelnictwo, mimo propagandy:

- Oficjalne komunikaty i rozporządzenia władz okupacyjnych

- Ogłoszenia prywatne: kupno, sprzedaż, praca

- Nawyki czytelnicze

Zawartość propagandowa „prasy gadzinowej”:

- Deprecjonowanie II RP i obarczanie jej odpowiedzialnością za klęskę

- Podkreślanie dokonań Niemców w Europie Środkowej

- Wskazywanie na przejawy kultury niemieckiej w Polsce

- Wskazywanie wroga: Żydzi, potem „bolszewizm”

- Wydawnictwa udające konspiracyjne np. „Przełom”

Cel: wyrobienie przeświadczenia o potędze III Rzeszy, jej dominacji cywilizacyjnej i kulturowej oraz wynikającej z tego bezcelowości oporu

System prasowy pod okupacją ZSRR

Te same zasady co w GG:

likwidacja istniejących tytułów tworzenie nowych: 10

„Czerwony Sztandar” od 27 września 1939, wyd. we Lwowie,

Zawartość propagandowa:

- Deprecjonowanie II RP i obarczanie jej odpowiedzialnością za klęskę

- Teza o naturalności przyłączenia Kresów do ZSRR

- Kadry: działacze komunistyczni

Prasa konspiracyjna

1. Represje okupanta

Problemy techniczne:

- Finanse: nielegalny zakup papieru, energia, transport, itd.

- Lokale (wentylacja, hałas), energia – zakonspirowane zasilanie

Wydawcy prasy: ugrupowania polityczne w konspiracji

Delegatura Rządu na Kraj i jej siły zbrojne (ZWZ – AK),

podporządkowane rządowi w Londynie

Od 1940 r. w Komendzie Głównej ZWZ działa Oddział Polityczno-Propagandowy, potem Biuro Informacji i Propagandy (BIP), koordynuje politykę wydawniczą. Pod koniec wojny w Tajnych Wojskowych Zakładach Wydawniczych drukowano miesięcznie: 230 tys. egzemplarzy druków, zużywano ponad 4,5 tony papieru. Dystrybucja wg. zasady: przeczytaj i podaj dalej

Cechy prasy ZWZ – AK i Delegatury:

- dobry poziom edytorski

- uniwersalny język i charakter

- kontrast dla prasy gadzinowej: podtrzymuje na duchu, przekonuje do ostatecznego zwycięstwa

- informuje o działaniach władz, akcjach podziemia w kraju i działalności Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie

- informuje o porażkach Niemców i zbrodniach okupanta

- propaguje kodeks etyczny: bezwzględny zakaz kolaboracji

Główne wydawnictwa ZWZ :

Dla Polaków

- „Biuletyn Informacyjny” co tydzień, do 50 tys., informacje, oświadczenia władz państwa podziemnego, publicystyka polit.

- „Wiadomości Polskie” i „Insurekcja”

Działalność dywersyjna pod kryptonimem „N”

- pisma dla Niemców: żołnierzy, administracji GG, mieszkańców Rzeszy, wysoki poziom, dobra informacja i publicystyka

Imitacje prasy gadzinowej

Powstanie Warszawskie: 130 tytułów różnych organizacji podziemnych

Przez dwa miesiące: jawny „Biuletyn Informacyjny”, 15 tys. egz.

Radiostacja „Błyskawica”

Prasa emigracyjna 1939 – 1989

Okres wojny: rząd w Londynie, partie, wszędzie gdzie są Polacy

Po 1945 – prasa emigracyjna -Emigracja wojenna

I. Londyn - największa ilość gazet i czasopism, dużo znanych dziennikarzy

„Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza”: linia emigracji londyńskiej:

Niezłomna niezgoda na powojenną sytuację Polski
Niezgoda na utratę ziem wschodnich
Uznanie ciągłości prawnej władz na obczyźnie

2.Wewnętrzne sprawy emigracji: kontynuacja działalności politycznej

3.Misja emigracji - strażnica wartości, tradycji i pamięci o przeszłości:

egzaltacja patriotyczna, żal za „dawnością” - II RP, agresja wobec „wrogów” (Niemców, Ukraińców, Rosjan, komunistów, inaczej myślących emigrantów –Paryża)

Czasopisma londyńskie

„Gazeta Niedzielna”: poczytny tygodnik katolicki, prosty i przystępny

„Wiadomości” : M. Grydzewski,

„Lwów i Wilno” tygodnik, S. Cat-Mackiewicz i J. Mackiewicz, do 1950 r.,

„Orzeł Biały” tyg. polityczno społeczny środowiska gen. Andersa:

Видавалася з 1811 по 1944 роки та з 1988 (регулярно — з 24 лютого 1990^[2]) у Львові

Від початку виходу 1811 до 1918 — офіційний друкований орган австрійської влади. З 1812 року почала виходити також німецькою мовою^[3]. Друкувала додатки «Rozmaitości» («Всяка всячина»). Спочатку друкували офіційні оголошення, а від 1873 почали з'являтися статті на політичні теми, джерелом інформації служила офіційна віденська преса.

Головним редактором від 1873 року був В. Лозинський. З 1874 як додаток до газети виходив «Przewodnik naukowy i literacki», де публікували статті на історичні, етнографічні, літературні теми. Упродовж 1890—1914 і 1918 щоденно як додаток виходила «Народна часопись» — галицько-українська народна газета.

Під час німецької окупації виходила польською («Gazeta Lwowska»), німецькою («Lemberger Zeitung») та українською («Львівські вісті») мовами, займаючи колабораціоністську позицію^[4].

До 1944 року виходила щоденно, після 1990 — кожні два тижні.

Редактор — Ірена Масальська.