Лайм ауруы (боррелиозды артрит)
Жоспары
1. Кіріспе
2. Инфекциялы артритті анытамасы. Эпидемиологиясы.
3. Инфекциялы артритті себептері. Трлері.
4. Инфекциялы артритерді диагностикасы жне ажырату диагностикасы.
5. Инфекциялы артриттерді емдеу жоспары. Алдын алуы.
Орытынды
Инфекциялы артрит ( септикалы, пиогенді) – буындар заымдалуыны ауырсыну синдромымен, буындарды гиперемиясы мен ісінуімен жне жалпы интоксикация белгілерімен ( жоары ызба, алтырау, басты ауырсынуы) жретін ауыр трі. Кп жадайда бірнеше буындар заымдалуы болады.
Инфекциялы артриттер р трлі жастаы адамдар арасында кездеседі, сонымен атар р жаста ол р трлі заымдалу ерекшеліктерімен жне «сйікті» оздырыштармен шаырылады. Ересек жастаы адамдарда кбіне ол саусатары мен тізе буындары заымдалады. Жне де детте бір буын заымдалады, тек 5 пациентті бреуінде полиартрит дамуы ммкін. Ал балаларда керісінше бірнеше буындары заымдалады, детте тзе, жамбас жне йы буындары.
Жедел инфекциялы (септикалы) артрит бактерия, вирустар, саыраулатармен шаырылан жарадан, операциядан кейінгі, босану инфекциясы, ылмысты аборт немесе ішкі азаларда оша пайда болу нтижесінде дамитын сепсисті крінісі болуы ммкін. Буынішілік сйытытан, тіндерден жне аннан рашан ауру тудыран микроорганизм табылады. Буындарды инфицирленуі кбіне алыс инфекция ошаынан гематогенді тарау нтижесінде болады, сирек кезде жарааттан, табаныны ткір затпен жарааттануынан, ине енгізу, айталамалы буын инъекциялардан кейінгі тікелей инфекцияны туінен болады.
Септикалы артритті негізгі себептеріне Staphylococcus, Streptococcus, gonococcal жпалары, сондай-а, грамтеріс бактериялар (Escherichia Coli, Proteus) жне басалары жатады. Жіті инфекциялы артрит фурункулез, баспа, пневмония, цистоскопиядан кейін, іш уысы азаларына жне зр шыару жйелеріне жасалан операциядан жне т.б. инфекциялардан кейін дамуы ммкін. Инфекциялы артрит дамуына таы ант диабеті, обыр, РА жне баса да аурулар, созылмалы маскнемдік келуі ммкін.
Буын заымдануы (80% жадайда - моноартрит) сепсисті баса белгілері фонында дамиды. Е жиі тізе жне жамбас буындары заымданады, сирек - иы, шынта, білезік, табан буындары.
Инфекциялы артриттерді даму себептері ( ауіп-атер факторлары)
1. р трлі генезді созылмалы артриттер (ревматоидты, псориатикалы, подагралы и т.б.);
2. жйелі жпалы аурулар;
3. біріншілік жне екіншілік иммунтапшылы жадайлар ( соны ішінде, ВИЧ-инфекция);
4. онкологиялы аурулар;
5. алкоголизм жне наркомания;
6. буынішілік инъекциялар;
7. буындардаы жарааттар жне хирургичиялы оталар;
8. ант диабеті;
9. днекер тіндерді жйелік аурулары (ЖЖ, склеродермия);
10. ора трізді анемия;
11. гормоналды препаратар, цитостатиктармен емделу.
Инфекциялы артритті белгілері:
1. Жедел басталады, сирек – бсе ( 2-3 аптаа дейін);
2. Интоксикация белгілері (температура кбіне 38ºС-тан жоары, алтырау, блшыеттер мен буындарда ауырсыну, бас ауруы, балаларда – су, жрегіні айнуы);
3. Заымдалан буынны жедел ісінуі, ол лкейіп, заымдалан буынны контурыны згеруіне келеді;
4. озалан кезде атты ауырсыну ( егер жамбас буыны заымдалан болсы – аурсыну шап аймаында орналасып, жрген кезде кшейеді);
5. озалысты шектелуі, буындарды мжбр алпы;
6. Заымдалан буынны жергілікті ызуыны жоарылауы ( стаан кезде ысынан);
7. Сирек кезде – са буындарды заымдалуы;
8. арт адамдарда белгілері «симптомсыз» болуы ммкін.
Бл артриттер 2 трге блінеді:
1) синовиалды сйытыты іріді сипатын анытайтын жтыру оздырышы буынны уысында орналасатын зіндік жпалы немесе септикалы;
2) параинфекциялы немесе белгілі бір хронологиялы инфекциясымен байланыстан туындайтын реактивті, біра буын уысында оздырышы болмайтын, кейде иммунды кешендерді буындарда шгуімен дамитын рекативті артриттер
Соыларына ревматоидты артрит, Туберкулезді ревматизм (Понсе артриті ), дизентерия, сальмонеллез, иерсиниозбен жне т.б. оздырыштармен шаырылатын артриттер жатады.
Саыраулатарен жне микобактреиялармен шаырылатын артриттер.
Саыраулатарен жне микобактреиялармен шаырылатын артриттер жиі моноартриттер болып келеді, басталуы да, аымы да байалмайды.Синовиалды сйытыты зерттеу кезінде нейтрофилдер басымдылыымен (90%) жоары цитоз(20-104 / мл) байалады. Сйыты лай, оны ттырлыы тмендеген, муцинді ою борпылда. Рентгенологиялы капсуласы тартылан жне периартикулярлы тіндерді ісініуі белгіленген, эпифизарлы остеопороз, буынды саылауды тарылуы, субарахноидалды эрозия ерте аныталады, ал дрыс емес емдеу кезінде - шеміршек жне сйек деструкциясына келеді. Ауру екіншілік деформациялы остеоартроз немесе сйектік анкилозбен аяталуы ммкін.
Артритті жпалы этиологиясы ммкіндігі жедел моно- жне олигоартритті барлы жадайларында кдікті болуы тиіс. Диагноз синовиалды сйытыты зерттеуден кейін расталады – жындыларды Грамм бойынша бояп, микроорганизмдер себіндісін анытаан со. Септикалы артрит кезінде микропа арсы препараттарды пайдаланыланады жне буын уысына адекватты дренаж жасайды. Ем нерлым ерте басталса, сорлым буын ызметін сатап алуа болады, сондытан антибактериалды терапияны синовиалды сйытыты себіндісі нтижесін алмай трып бастай береді.оздырышты анытааннан кейін емдеу ажет болан жадайда айта аралуы ммкін. аннан буына оай енетін антибиотиктерді парентеральді енгізеді. Буын шілік антибиотиктер міндетті емес, себебі олар синовиалды абышаны тітіркендіруі ммкін. Стрептококкті жне стафилококкты инфекция кезінде пеницилинді 250000 Б/кг/тулігіне пайдаланады, ересектерге орташа дозасы млшерін 4 абылдауа бліп – 12-20 млн Б кктамыр ішіне енгізеді немесе 60-100 мг/кг 2-3 рет тулігіне ципорин енгізеді. Емдеу 3-6 апта жргізіледі.
Грамтеріс флора кезінде аминогликозидтер ( мысалы, гентамицин) ке спектрлі антибиотиктермен бірге ( пенициллин атарынан, цефалоспорин) сынылады.
Кнделікті буын уысына дренаж жасап, іріді шыару ажет, бл буын шеміршектерін сатау шін жргізіледі. Ауырсыну синдромы басыланша жне абыну белгілері жойыланша ая-олдара тынышты беру ажет, кей кезде оларды шинамен иммобилизациялайды. Пассивті жаттыуларды ем басталаннан кейін бірнеше кнде бастауа болады, ал белсенді жаттыуларды – абыну басылан со бастайды. Буындара жктеме активті абыну басыланша шектеледі. Емдеу курсы 1-1,5 ай. Емдеу серлі болмаса, ауру за аыма ауысып, траты дифигурация дамуымен жне озалыс шектелуімен аяталуы ммкін.
Гонококкты артрит
Гонококкты артрит септикалы артритті бір трі. Зр шыару жолдарынан инфекцияны гематогенді таралуы арылы созылмалы жне жедел гонореясы бар науастарда пайда болады. Кбіне йел адамдарда кездеседі жне симптомсыз трде тіп, етеккір жне жктілік бактеремиясына келеді. Гонококкты артритті 2 сатысы бар – ыса ( 2-4 кн) “бактериемиялы”, ол ызбамен, алтырау, миграциялайтын артралгиямен крінеді жне за “септикалы”, ол бір немесе екі буындар заымдануымен ( кбіне тізе, балтыр, шынта, білезік ) жреді. Гонококкты инфекцияа табан сіірлеріні абынуы мен «жалпа гонореялы табан» атты балтыр буындарыны заымдануы тн. Со,ысыны дамуы балтыр буындарындаы инфекцияны табан буындарыны буындарына тарап, табан жне балтыр блшыеттеріні семуі мен майтабанды дамуына байланысты. Гонококкты артритті асынуы екіншілік деформациялаушы остеоартроз болып табылады.
Ауруды диагнозы синовиалды сйытытан табылан гонококктар немесе инфекцияны терілік белгілері арылы (ортасында некрозы бар іріді сйытыа толы ызыл даты стіндегі папула, олар буын айналасында, ая- олдарды дистальды бліктерінде, арада орналасады) о гемокультурамен ойылады. Гонококкты артритті ажырату диагностикасын Рейтер синдромымен жретін артриттермен жргізу керек.
Гонококкты артритті емінде антибиотиктерді лкен дозалары беріледі.
- Пенициллин к/і 10 млн Б/ тулігіне артритті клиникалы кріністері азайана дейін;
- Ампициллин 2,0 г – 7-10 кн;
- Кнделіткі синовиальды сйытыты шыарып, стероидты емес абынуа арсы препараттарды таайындау.
Туберкулезді артрит
Бл артритті дамуы туберкулездік микобактерияны баса ошатардан лимфа жолдары арылы буындарды зын сйектеріні шеттеріне онуымен тсіндіріледі. Микроорганизмдер онан жерде остит дамып, ол секвестр дамуымен казеозды некроза шырайды. Буын туберкулезіні біріншілік-сйектік жне біріншілік-синовиалды трлерін ажыратады. Жамбас, тізе, балтыр, білезік буындарыны заымдалуы басым. Оны аымы те лсіз жіне за болады, баса ауруларды клиникасымен жреді. Ауырсыну болмауы ммкін немесе аз ауырсыну «сыздап» болады. Кбіне жалпы интоксикация симптомдарымен крнеді: лсіздік, шаршаышты, субфебрильды температура, тершедік.
Диагностикасында туберкулезді аымын уаытылы анытау ажет, ауру дамыаннан кейін рентгенологиялы кріністері пайда болады.
Туберкулездік артритті емін фтизиатор таайындайды, ол микобактериялара арсы спецификалы препараттармен емделеді.
Бруцеллезді артрит
Соы жылдары те сирек кездеседі. Бл артрит кбіне егде жастаы жне арт адамдарда кездеседі. Полиартралгия жне синовитпен артриттер тн. Кбіне ірі буындар заымдалады, бурсит, фиброздар дамиды. Кей кезде омырта жотасы да заымдалады – бел аймаында сакроилеиттер, спондилиттер, остеохондроздар болады. Буындарды деформациясы болмайды.
Диагнозды ою иына соады, бруцеллезді клиникалы кріністеріне, спецификалы тесттер арылы ( Райт жне Бюрне реакцияларыны о болуы) жне рентгенологиялы кріністерге ( омыртааралы дисктерді беткейнде шеткілік эрозиялар, дисктерді бзылуы, сйектік тіндермен алмасуы) арап ойылады.
Емінде антибиотикотерапия, СП жне десенсибилизациялы заттар беріледі.
Лайм ауруы (боррелиозды артрит)
Ауруды осымша симптомдарымен жреді ( жылжымалы эритема, интоксикация, лимфа тйіндері мен талаты лаюы, ара мен мойынны рысуы, блшыеттердегі ауырсыну, радикулит, невриттер жне т.б.), сонымен атар анамнезінде кенені тістеуі болады. Ауру 2 апта мен 2 жыл аралыында дамиды. Бір буын заымдалумен жреді.
Диагностикасы сипатталан клиникалы белгілер мен оздырыша антиденелермен жргізіледі.
Вирусты артриттер
Бл артритті трлері вирусты гепатит, ызамы, эпидемиялы паротиттер кезінде пайда болады.
ызамы пен вирусты гепатитте заымдану полиартрит типімен, ревматоидты артрит сияты дамиды. Тендосиновиттерді пайда болуы тн. Эпидемиялы паротитте детте бір немесе екі буын заымдалады.
Вирусты гепатиттер кезінде артриттерді затыы бірнеше айа созылады, олар здігінен сараю пайда боланнан кейін, асынусыз айтады.
Емінде – негізгі ауруды емдеу, стероидты емес абынуа арсы препараттар.
Болжамы детте олайлы, барлы белгілері 2 апта мен 2 ай аралыында жойылады.
Инфекциялы артриттерді асынуы.
Септикалы артриттер мірге те ауіпті болып келеді, сондытан шыл кмек крсетіп, емдеу ажет.
Жиі асынуларына:
1. флегмоналар ( абынуды жмса тіндерге ткен кезде);
2. остеоартрит (процесске сйек тіндері осыланда);
3. ірі аындарыны пайда болуы(буын оржындары жыртыланда, іріні сіір жне абыаралы саылауларына таралуы);
4. баса буындарды заымдалуы ( полиартриттерді дамуы);
5. остеомиелит;
6. сепсис;
Инфекциялы артритті диагностикасы
1. Негізгі критерийлеріне ауруды клиникалы белгілеріні сипаты жатады. Дл диагнозды ою осы негізде жргізеді. алан критерийлер диагнозды натылау шін белгіленеді.
2. Лабораторлы зерттеулерге: абынулы ыысулар, биохимиялы ан анализі, иммунологиялы тексерулер, лейкоциттерді сола ыысуымен ктерілуі, ЭТЖ жоарылауы, С-реактивті белокты болуы, ауыз фракцияларыны ыысуы;
3. Заымдалан буын пункциясы крсетілген – пунктатты бактериологиялы, микроскопиялы зерттеу;
4. Рентгенологиялы зерттеу ауру басталаннан кейін 10 – 14 кннен ерте жасалмайды. Себебі сйек жне шеміршекте бзылулар крінбейді. Басында эпифизарлы остеопороз дамиды, содан со буынды саылауды тарылуы болады.
Инфекциялы артритті емі.
Емдеу уаытылы жргізілуі керек, яни буындарда айтымсыз заымдалулар пайда болана дейін. детте ем ауруханада жргізіледі. Заымдалан буындарды озалуына шектеу жасау керек, 1-2 апта тынышты жадайында.
Дрілік заттармен атар заымдалан буындара компресстер жасау, иммобилизация болуы ажет.
Аурухандан шыан со амбулаторлы ем жаластырылады: физиоме, емдік дене шынытыру.
МЕДИКАМЕНТОЗДЫ ТЕРАПИЯ
1. Антибиотикотерапия. детте кктамыр ішіне ( 2 аптаа дейін) немесе буын ішіне енгізу, содан кейін антибиотиктерді пероральды таайындауйды. ( 2 аптадан 4 аптаа дейін);
2. абынуа арсы стероидты емес препараттар. Ауырсыну мн\ен интоксикацияны басу шін олданылады.
3. Хирургиялы араласу. Буын уысында ірі болса, антибиотиктер енгізумен дренаж жасау.
Инфекциялы артритті алдын алуы.
Созылмалы ауруларды ошаын санациялау ( созылмалы тонзиллит, кариес). Жне жедел жпалы ауруларды уаытылы емдеу, зиянды деттерден арылу.
Пайдаланылан дебиеттер.
1. Клиническая ревматология (руководство для врачей) /(ред.)чл.-корр. РАМН проф. В. И. Мазуров. — 2-е изд., перераб. и доп. — СПб.: ООО "Издательство ФОЛИАНТ", 2005. — 520 с. — ISBN 5-93929-127-9.
2. Руководство по внутренним болезням. Ревматические болезни под ред. В.А. Насо-новой, Н.В. Бунчука, М. 1997, с. 305-335.
3. Ревматология. Клинические рекомендации под ред. Е.Л. Насонова, М., 2005,с. 86-90.
4. http://med-tutorial.ru/med-books/book/21/page/8-glava-7-infektsionnie-artriti/
5. http://nedug.ru/library/