Белокты ыдырататын фермент
Педагогика институты
«Мектепке дейінгі жне арнаулы білім» кафедрасы
СИЛЛАБУС
Пн: Жас ерекшелік физиологиясы жне мектеп гигиенасы (2 кредит )
Маманды 5В010500- Дефектология
Курс 2
Оытушы Туретаева Г.И.
2016 -2017 оу жылы
.Жбанов атындаы Атбе ірлік мемлекеттік университеті
Syllabus
Пн: Жас ерекшелік физиологиясы жне мектеп гигиенасы (2 кредит )
| Саба ткізу уаыты мен орыны | ОСЖ-ны ткізу уаыты мен орыны | Оытушыны аты-жні | Байланыс, тел, email |
| саба кестесіне сйкес | Кесте бойынша | Туретаева Г.И. | turetayeva@gmail.com |
| Жма 09.30-10.20 | 8-7014937050 | ||
| Сейсенбі 09.30-10.20 | 8-7777842531 | ||
| Бейсенбі 11.40-12.30 |
ОУ ПНІНІ СИПАТЫ:
Физиология – организмні барлы рылымды дрежесінде жріп жататын клеткаларды, лпаларды, мшелерді, мшелер жйесіні жне организмні ызметі немесе тіршілік рекеті жніндегі ылым.
Жас ерекшелік физиологиясы организмні р трлі кезедеріндегі тіршілік рекеттерді згерістерін зерттейді. Сонымен атар оны негізгі баыты – баланы су жне даму жадайына арай мшелерді, мшелер жйесіні жне бірттас организмні ызметін зерттеп білу.
Жас ерекшелік физиологиясыны тйінді баыты малімдер мен трбиешілерді ызметінде маызы зор физиологиялы ылымны теориялы материалдарына аударылан. Ондай мселелерді атарына, е алдымен балалар мен жасспірімдерді жоары нерв рекетіні задылытарын жне оларды нерв системасыны функциялы ерекшеліктерін жатызуа болады.
Балалар мен жасспірімдерді организмінде, мшелеріні рылысы мен ызметінде, ересек адамдармен салыстыранда ерекшеліктер бар, себебі балалар міріні р трлі кезедерінде кп згереді. Балаларды жас кезедеріне туелді морфологиялы жне физиологиялы ерекшеліктерді білу, оны трбие жмыстарына тиімді пайдалану - р мектеп маманыны міндетті ісі.
Мектеп гигиенасы – балаларды сіп-даму процесін жне оларды денсаулы жадайын, сырты орта факторыны организмге сер етуін зерттейтін ылым. Баланы жас ерекшелік жадайын ескеріп, оны денсаулыын ныайтуа, йлесімді дамуына жне дрыс трбиелеуге арналан шаралар белгілейді. Ол мектеп мамандарын ажетті гигиеналы ережелер нормативтермен аруландырып, балаларды жмыс абілетіні жоары болуын, рі арулы, рі психологиялы жаынан дрыс сіп-дамуын трбиелеуге баыттайды.
ОУ ПНІНІ МАСАТ-МІНДЕТТЕРІ:
Пнні масаты:
Студенттерді балалар мен жасспірімдерді сіп-жетілуіндегі жалпы задылытарымен, физиологиялы жйелерді рылысы, ызметі, жас организмде алыптасу ерекшеліктерімен ылыми трыда таныстыру.
Пнні міндеті:
Студенттерді
- баланы су жне даму жадайына арай мшелерді, мшелер жйесіні жне бірттас организмні ызметін зерттеп білуге уйрету;
- балалар мен жасспірімдерді жоары нерв рекетіні задылытарын жне оларды нерв системасыны функциялы ерекшеліктерін мегерту.
- балаларды жас кезедеріне туелді морфологиялы жне физиологиялы ерекшеліктерді туралы біліктіліктерін алыптастыру, оны трбие жмыстарына тиімді пайдалана білуді уйрету;
- баланы жас ерекшелік жадайын ескеріп, оны денсаулыын ныайтуа, йлесімді дамуына жне дрыс трбиелеуге ажетті гигиеналы ережелер нормативтермен аруландыру.
ОУ ПНІНІ ЫСАША МАЗМНЫ:
Берілген курсты стті аятаанннан кейін студент келесідей абілеттерді мегереді:
Білуге тиіс:
- «Жас ерекшелік физиологиясы жне мектеп гигиенасы» пні жне мазмнын, балалар мен жасспірімдерді су мен дамуыны жалпы задылытарын білу;
- Нерв жйесіні физиологиясын, жоары нерв рекеті, оларды жас ерекшелігін білу;
- Анализаторларды физиологиясы мен гигиенасы жне жас ерекшелігін білу;
- Ішкі секрециялы бездер, жынысты жетілу жне оларды гигиенасын, оушыларды медициналы-гигиеналы жне жыныс трбиесін білу;
- Тірек-имыл жйесі, оны жас ерекшелігі, балаларды ая киіміне жне жеке басына ойылатын гигиеналы талаптармен танысу;
- Ас орыту жйесі, зат пен энергия алмасуы, оларды жас ерекшелігі, таматану гигиенасын білу;
- анны жас ерекшелігі мен физиологиясымен танысу;
- Тыныс алу мшелері мен оларды жас ерекшелігін, блме ауасына ойылатын талаптарды білу;
- Зр шыару мшелері мен оларды жас ерекшелігін, теріні рылысы мен ызметін жне гигиенасын білу;
- Балалар мен жасспірімдерді денсаулыын орау, кшейту жне жаттытыруымен танысу.
Істей білу:
- балалар мен жас спірімдерді анатомиялы жне физиологиялы ерекшеліктерін;
- су мен дамуды биологиялы задылытары туралы дрыс тсінік алыптастыру;
- оыту жне трбиелеу жмысында маызды орын алатын шартты рефлекстерді негізімен таныстыру;
- аза дамуыны негізгі биологиялы задылытары туралы дрыс тсінік алыптастыру;
- з басыны жне отбасы денсаулыын сатау жолдарымен таныстру
- сезім, абылдау, тйсік, ойлау, сана-сезім, сйлеу, кіл-кй іспетті функцияларды физиологиялы негіздерін тсіндіру
- балалар мен жас спірімдерге ойылатын гигиеналы – талаптарды жне ауруды алдын-алу шараларын йрету.
Дадысыны болуы:
- Болашак педагогтарды балалар мен жастардын денесіні дрыс cin дамуын, акыл -ойынын жетілуін камтамасыз етіп, оан кажетті жадайларды сыну аркылы, турлі аурулардын алдын - aлa 6ілyгe, ебек абілетін кушейтіп, денешынытыру жолдарын кун кecтeci мен турлі ебек кестелерін бала организміне тиімді турлерін аныктай отырып, жастарды трбиелеуде теориялы білімдерді пайдалана аласыз.
КУРС ПРЕРЕКВИЗИТІ:
Оылатын пнді игеру шін студент эмбриология, генетика, цитология, гистология, анатомия, биохимия, жеке даму биологиясы, педагогика, психология негіздерімен таныс болуы шарт. Организмні тіршілік рекетін, жеке клеткалар, мшелер, мшелер жйесі ызметіні ерекшелігін, биологиялы маызын анытау, организмні сырты ортамен арым-атынасындаы задылытарды ашу секілді ымдарын жасы білуі керек.
КУРС ПОСТРЕКВИЗИТІ:
Жас ерекшелік физиологиясы жне мектеп гигиенасы курсын оу барысында студентті медицинадан алан барлы білімдері бекиді жне алан білімдерін медицинаны, биологияны ай саласында болсын олдана алады.
БІЛІМДІ БААЛАУ:
Аымдаы баалау: осы курсты барысында баалау стратегиясы ретінде баалауды келесі дістері пайдаланылады: жазбаша баылау жмыстары, й тапсырмалары (математикалы крсеткіштері, анализдері, алынан салыстырмалы мліметтер бар, жазбаша тапсырмалар жне т.с.с.), ауызша срау, тесттік тапсырмалар, зерттеу жмыстары (жоба, курсты, презентациялар), мнжазба, эссе жне т.с.с.
Аралы баылау (баылау жмысы):баылау жмысы курста ткен блімдер бойынша теориялы жне практикалы, лабораториялы (есептеу, графикалы-есеп жне шыармашылы) тапсырмаларды амтиды.
Жеке зіндік жмыс:курс таырыптары бойынша семинар сабатарында тапсырмалар, й тапсырмаларын, шыармашылы тапсырмаларды, мнжазбаларды жеке орындау, ылыми деректерді, ситуацияларды талдауды, газеттік апаратты пайдалану ескеріледі.
й тапсырмасы:й тапсырмаларын студенттер міндетті трде дайындайды жне ОСЖ (ОМЖ) сабатарында барлы топтар кесте бойынша тапсырады. Белгіленген уаыт мерзімінен кейін тапсырылан й тапсырмаларына баа тмендетіледі.
Коллоквиум:ткен материал бойынша семестрде екі рет студенттен ауызша немесе жазбаша жауап алу трінде жргізіледі.
Курсты жмыс, мнжазба, эссе, презентация,графикалы-есеп жмысы:наты таырып бойынша тапсырылады, кішігірім шыармашылы жмыс болып табылады. Баалау кезінде таырыпты мазмныны ашылуы, ылыми деректерді пайдаланылуы, баяндалу стилі, крнекілікті пайдаланылуы ескеріледі. Жмыстар бекітілген мерзімнен кейін абылданбайды жне бааланбайды.
Аралы баылау тесттері:ткен материалдар бойынша 10 жне одан жоары тапсырмаларды амтитын тесттер. Тестілеу семестрде екі рет 7 жне 15 апталарда кесте бойынша ткізіледі.
орытынды емтихан:орытынды емтихан семестр соында ткізіледі. Емтихан абылданатын кн деканатты емтихан кестесінде крсетіледі. Емтихан компьютерлік тестілеу нысанында жргізіледі. Тесттер курс бадарламасыны барлы блімдері бойынша тапсырмаларды амтиды. Емтихан кезінде дріс конспектілерін, кітаптарды, ртрлі жазбаларды пайдалануа тыйым салынады. Тмен баа алан жадайда, оны ктеру шін, осымша баса тапсырмалар берілмейді. Емтиханды ткізу саясатын сатамаан студент, емтиханды тапсырудан босатылып, емтиханды тапсырмаан болып есептелінеді.
орытынды баа: студенттер семестр соында пндер бойынша 100 (40%) балмен бааланатын емтихан тапсырады.
МОДУЛЬ БОЙЫНША ПННІ ТАЫРЫПТЫ ЖОСПАРЫ:
| № р/с | Модульды атауы | Лекция (са) | Практикалы (семинар.)саба (са) | Лаборат. саба (са) | СЖ МЖ (са) |
| Модуль 1. Балалар мен жасспірімдерді су мен дамуы | - | ||||
| Модуль 2. Оу-трбие жмысына ойылатын гигиеналы талаптар. | - | ||||
| … | |||||
ЛЕКЦИЯ ТАЫРЫПТАРЫ:
| Апта | сааты | |
| Модуль 1 | ||
| Жас ерекшелік физиологиясы жне мектеп гигиенасыны пні жне мазмны. Балалар мен жасспірімдерді суі мен дамуы | ||
| 2,3 | Нерв жйесіні физиологиясы. Жоары нерв рекеті, оларды жас ерекшелігі. | |
| Анализаторды физиологиясы жне гигиенасы, жас ерекшелігі. | ||
| 5,6 | Ішкі секрециялы бездер. Жынысты жетілу . Оушыны медициналы-гигиеналы жне жынысты трбиелеу. | |
| Тірек-имыл жйесі, жас ерекшелігі. баланы ая-киіміне, жеке басына ойылатын гигиеналы талаптар. | ||
| Модуль 2 | ||
| 8,9 | ан жне ан айналу жйесіні физиологиясы, оны жаса байланысты ерекшеліктері. | |
| Тыныс алу мшесі оны жас ерекшелігі. | ||
| 11,12 | Ас орыту жйесі. Зат пен энергия алмасуы, жас ерекшелігі. таматану гигиенасы | |
| 13,14 | Зр шыару мшесі мен оны жас ерекшелігі. теріні рылысы, физиологиясы, гигиенасы. | |
| Оу-трбие жмысына ойылатын гигиеналы талаптар. | ||
| Барлыы |
Практикалы (семинарлы) саба таырыптары
| Апта | Практикалы (семинарлы) сабаты таырыптары | сааты |
| Модуль 1 | ||
| Баланы жас ерекшелік физиологиясын зерттеу дістемесі | ||
| 2,3 | Жйке жйесіні рылысы, ызметі жне дамуы. Жоары жйке рекеті | |
| 4,5 | 1. Анализаторлар, оларды жаса байланысты ерекшеліктері. | |
| 2. Ішкі секрециялы бездер физиологиясы. | ||
| Тірек-имыл жйесі, оны ерекшеліктері | ||
| Модуль 2 | ||
| 8,9 | анны физиологиясы мен жас ерекшелігі. ан айналу жйесі. | |
| Тыныс алу органдарыны жас ерекшеліктері | ||
| 11,12 | Ас орыту органдарды жас ерекшеліктері, зат жне энергия | |
| Сырта шыару органдарыны жас ерекшеліктері | ||
| 3. Балаларды арасында ке тараан патологиялы ауруларды ерекшеліктері. | ||
| 4. Оу-трбие жадайыны оушылар денсаулыына сері жне оан ойылатын гигиеналы талаптар | ||
| Барлыы |
СЖ тапсырмалары
| № | Саба таырыптары | СЖ тапсырмасы | Баылау трі | ткізу мерзімі | Жо балл |
| Жас ерекшелік физиологиясы жне мектеп гигиенасыны пні жне мазмны. Балалар мен жасспірімдерді су мен дамуыны задылыы. | 1. Балаларды жас ерекшелік физиологиясыны дістемелері мен танысу. 2. Есептеулер жасау. Алынан мліметтер бойынша физикалы дамуды баалау. | Ауызша, жазбаша | |||
| Ішкі секрециялы бездер. Жынысты жетілу . Оушыны медициналы-гигиеналы жне жынысты трбиелеу. | 1.Азадаы гипоталамус-гипофиз-бйрексті бездеріні бірлестігін кесте трінде жазу. 2.аланша безіні балада кездесетін ауруларына /микседема, кретинизм, эндемиялы зоб/ анытама беру. 3.«аза халында тарихи алыптасан жынысты трбие ерекшеліктері мен дстріні физиологиялы негізі» таырыбында реферат жазу. | Ауызша, жазбаша | |||
| Тірек-имыл жйесі, жас ерекшелігі. баланы ая-киіміне, жеке басына ойылатын гигиеналы тала птар. | 1.Саусатарды блшы етіні кшін анытау. 2.Балаларды дене трбиесін йымдастыруды кнтізбелік жоспарын жасау. 3.Баланы дрыс тыныс алуыны алыптасуына дене ебегі мен жаттыуа кнтізбелік жоспар жасау. 4.ртрлі жадайлардаы жрек соысын анытаыз: тру жне отыру кезінде; 10 рет отырып тран со. Нтижесін орташа статистикалы крсеткіш бойынша анытау. | Ауызша, жазбаша | |||
| Ас орыту жйесі. Зат пен энергия алмасуы, жас ерекшелігі. таматану гигиенасы | 1.Алты топа тама рационын растырыыз: а)0-1жас аралыындаы балалара; б)1-4жас аралыындаы балалара жне 4-6, 6-10, 10-14, 14-17 жас аралыындаы балалара;/нтижесін кестеге толтыру/ 2.аза халыны таматы абылдау тртібіні ерекшелігін жазу. 3. 6-17 жас аралыындаы мектеп оушыларымен таматану блмені, киімні гигиеналы талаптары жайында гімелесу. | Ауызша, жазбаша | |||
| Тыныс алу мшесі оны жас ерекшелігі. | 1. кпені тіршілік сыйымдылыыны клемін анытау тсілін мегеру. 2.Баланы дрыс тыныс алуыны алыптасуына дене ебегі мен жаттыуа кнтізбелік жоспар жасау. | Ауызша, жазбаша | |||
| Зр шыару мшесі мен оны жас ерекшелігі. теріні рылысы, физиологиясы, гигиенасы. | 1. Теріні, бала киіміні гигиенасы мен бала азасын шынытыру трлерін ата. 2.Бйрек ызметіні жаса байланысты ерекшеліктері. Энурез байалатын баламен трбие жмысын жасау. | Ауызша, жазбаша | |||
| Оу-трбие жмысына ойылатын гигиеналы талаптар. | «Балалар мен жасспірімдерді денсаулыын орау, салауатты мір салтын алыптастыру» таырыбында реферат жазу | Ауызша, жазбаша | |||
| Барлыы: | балл |
Студенттерді оытушымен зіндік жмыс кестесі
| № | Саба таырыбы | СОЖ тапсырмасы | ткізу мерзімі | жо. балл |
| Жас ерекшелік физиологиясы жне мектеп гигиенасыны пні жне мазмны. Балалар мен жасспірімдерді су мен дамуыны задылыы | 1 Лабораториялы жмыса ойылатын талаптармен танысу 2Балаларды жас ерекшелік физиологиясыны дістемелерімен танысу. 3Есептеулер жасау. 4Алынан мліметтер бойынша физикалы дамуды баалау. 5.Тжірибе тапсыру. | |||
| Нерв жйесіні физиологиясы. Жоары нерв рекеті, оларды жас ерекшелігі. | 1.Жоары жйке рекетін зерттеу дісін жазу. 2..нейрондарды бір-бірімен байланысын салу. Рефлекторлы доаны схемасын сызыыз. 3. Орталы тежелуді мше ызметін координациялауа атысуы алай теді /жазу/. 4. Баланы жасына лайы ой ебегіні кестесін, йы гигиенасын, кн кестесі мен жмыс кестесін жасау. 5.Спортты жйке ызметіне маызы мен гигиенасын анытау. 6. тажірибені тапсыру | 2,3 | ||
| Анализаторды физиологиясы жне гигиенасы, жас ерекшелігі. | «Организмні сенсорлы жйесі, гигиенасы, жас ерекшелігі» таырыбын тапсыру | |||
| Ішкі секрециялы бездер. Жынысты жетілу . Оушыны медициналы-гигиеналы жне жынысты трбиелеу. | 1.Азадаы гипоталамус-гипофиз-бйрексті бездеріні бірлестігін кесте трінде жазу. 2.аланша безіні балада кездесетін ауруларына /микседема, кретинизм, эндемиялы зоб/ анытама беру. 3.«аза халында тарихи алыптасан жынысты трбие ерекшеліктері мен дстріні физиологиялы негізі» таырыбында реферат тапсыру 4.Тжірибе ні тапсыру. | 5,6 | ||
| Тірек-имыл жйесі, жас ерекшелігі. баланы ая-киіміне, жеке басына ойылатын гиги еналы талаптар. | 1.Саусатарды блшы етіні кшін анытау. 2.Балаларды дене трбиесін йымдастыруды кнтізбелікжоспарын жасау. 3.Баланы дрыс тыныс алуыны алыптасуына дене ебегі мен жаттыуа кнтізбелік жоспар жасау. 4.ртрлі жадайлардаы жрек соысын анытаыз: тру жне отыру кезінде; 10 рет отырып тран со. Нтижесінорташа статистикалы крсеткіш бойынша анытау. 5.Тжірибені тапсыру. | |||
| Аралы баылау | Коллоквиум, тест (7 апта) | |||
| Ас орыту жйесі. Зат пен энергия алмасуы, жас ерекшелігі. таматану гигиенасы | 1. 6топа тама рационын растырыыз: 0-1 жас аралыындаы балалара; 1-4жас аралыындаы балалара жне 4-6, 6-10, 10-14, 14-17 жас аралыындаы балалара./нтижесін кестеге толтыру/ 2. аза халыны таматы абылдау тртібіні ерекшелігін жазу. 3. 6-17 жас аралыындаы мектеп оушыларымен таматану гигиенасы туралы жне блмені, киімні гигиеналы талаптары жайында гімелесу. 4.Тжірибені тапсыру. | 8,9 | ||
| анны физиологиясы мен жас ерекшелігі. ан айналу жйесі. | «Организмні ішкі ортасы», «жрек-тамыр ауруыны профилактикасы». «Жрек тамыр жйесін жаттытыру» таырыбында реферат тапсыру | |||
| Тыныс алу мшесі оны жас ерекшелігі. | 1. кпені тіршілік сыйымдылыыны клемін анытау 2.Баланы дрыс тыныс алуыны алыптасуына дене ебегі мен жаттыуа кнтізбелік жоспар жасау. 3.Тжірибені тапсыру | 11,12 | ||
| Зр шыару мшесі мен оны жас ерекшелігі. теріні рылысы, физиологиясы, гигиенасы. | 1. Теріні, бала киіміні гигиенасы мен бала азасын шынытыру трлерін ата. 2.Бйрек ызметіні жаса байланысты ерекшеліктері. Энурез байалатын баламен трбие жмысы. 3. Тжірибені тапсыру. | 13,14 | ||
| Оу-трбие жмысына ойылатын гигиеналы талаптар. | «Балалар мен жасспірімдерді денсаулыын орау, салауатты мір салтын алыптастыру» таырыпта реферат | |||
| Аралы баылау | Коллоквиум, тест тапсыру (Ауызша срау, жазбаша)15-апта | |||
| барлыы | 16 саат |
Тест тапсырмалары
«Жас ерекшелік физиологиясы жне мектеп гигиенасы»
пні бойынша тест тапсырмалары
1 – нса
№1
1. Физиология гылымы нені зерттейді?
1) Организм мушелерінін кызметін
2) Организм мушелерінін рылысын
3) Организм мушелерінін ауыткуын
4) Организм мушелерінін ауруын
5) Организм мушелерінін эволюциясын
2. Тама, ораныс, бадарлау рефлекстері кай рефлекске жатады?
1) Шартсыз
2) Шартты
3) Рефлекторлы
4) Шартты рефлекторлы
5) Шартсыз рефлекторлы
3. Организмнін рыктанн жмыртка клеткасынан бастап табиги мірінін
сонына дейінгі жеке дамуын кандай кезен деп аталады?
1) Онтогенез
2) Пренатальды
3) Постнатальді
4) Филогенез
5) Камелеттік
4. Инсулин гормонынын ызметі
1) андагы глюкоза молшерін азайту
2) андагы глюкоза молшерін кобейту
3) андагы гемоглобин молшерін азайту
4) андагы гемоглобин молшерін кобейту
5) андагы темір молшерін азайту
5. лкен адам жрегінін салмагы
1) 250-300 гр
2) 150-200 гр
3) 200-400 гр
4) 300-400 гр
5) 100-200 гр
6. Нерв импульсінін орталыында ке таралуын:
1) Ирродиация
2) Конвергенция
3) Индукция
4) Тежелу
5) озу дейд
7. Сопаша мидаы нерв орталыын крсет?
1) Тыныс алу, ан айналу, ас орыту
2) Тыныс алу, зр шыару
3) Ас орыту, кру, сезу
4) Зр шыару
5) озалыс, есту, кру
8. арынны ішекке жаласатын жері
1) лтабар
2) Пилорус
3) еш
4) Кіші иілі
5) кеірдек
9. Синапс дегеніміз не?
1) Нейрон денесіндегі аксон, дендриттердін тйісу орны
2) озу процесі
3) Тежелу процесі
4) Нейрон денесіндегі аксон, дендриттердін ажырауы
5) озудын ашу орны
10.Ст тістеріні шыу мерзімі:
1) 1-2
2) 6-7 ай
3) 4-5
4) 2-3
5) 8-10
11. То ішекте жретін процесс
1) Асты орытылуы
2) Астын сіірілуі жне идын калыптасуы
3) Асты сыртка шыарылуы
4) идын жасалуы жне шыарылуы
12. Тиамин витамині алай белгіленеді?
1) В1
2) В2
3) РР
4) В6
5) В12
13. Мешел ауруына сотыратын ай витаминні жетіспеуі
1) Д
2) С
3) В
4) А
5) Е
14. 1 мм 3 андай анша эритроцит болады?
1) 4,5-5 млн.
2) 5 мын
3) 50 мын
4) 4,5-5 млдр
5) 6–8 мын
15. Денені су арынын кандай діспен біледі:
1) Антропометриялык
2) Самотометриялык
3) Физиометриялык
4) Соматоскопиялык
5) Гемодинамиялык
16. анны минуттык клемі деп нені айтамыз?
1) Жректі 1 минутта ан тамырларына ыыстыратын ан млшері
2) Жректін 1 сек ыгыстыратын ан млшері
3) Каннын барлык млшері
4) Систолалык саттегі ан млшері
5) Диастолалык клем
17. Жеткіншек жас (лдар):
1) 13 –16
2) 8-10
3) 9-10
4) 7-10
5) 6-10
18. Физиологиялы тынышты:
1) Азаны демалып денені босатып ояу жатан алпы
2) Клеткалар тітіркенеді
3) Мшелер ызметі кшейді
4) лпаларды белсенділігі
5) Сырты, ішкі сер
19. Журектін ткізгіштік жуйесіне кандай касиет тан?
1) Автоматия
2) Жиырылгыштык
3) ткізгентік
4) Тежелу
5) озу
20. Бауыр ызметіні бзылуы
1) Цирроз
2) Диабет
3) Инсульт
4) тті абынуы
5) Гастрит
21. 1-ші мойын омыртасы атлант немесе ауыз омырта тікелей немен жаласады:
1) Бас сйегімен
2) Жлынмен
3) абырамен
4) Тспен
5) Омыртамен
22. Тыныс алу жйесіні е маызды блігі:
1) кпе
2) Танау
3) Мрын
4) Кмей
5) Бронха
23. Мектеп гигиенасы ылымыны зерттейті мселесі:
1) Баланы сіп дамуы денсаулык жадайы, йлесімді, дрыс трбиелеу шаралары+
2) р трлі факторлар
3) Жйке жйелерін
4) сіп-даму задылытары \
5) 3ат алмасу
24. Ішкі органны химиялы рамы мен физикалы-химиялы асиеттеріні тратылыы алай орталады:
1) Гомеостаз
2) ан айналу
3) Тыныс алу
4) Нервттік реттелу
5) Гумаральды реттелу
25. Организмні крделі ізметі жне сіп-даму процестері алай жзеге асады:
1) здігінен реттелу арылы
2) Гумаральды реттелу арылы
3) Нервтік жйке арылы
4) ан айналу жйесі арылы
5) сіп-даму задылытары арылы
№2
1. Физикалы дене крсеткіштерін лшеу
1) Антропометрия
2) Соматометрия
3) Соматоскопия
4) Физиометрия
5) Герантология дейді
2. Организмні ауруа карсы трушы комплексі?
1) Иммунитет
2) Гомеостаз
3) Коагуляция
4) Гемопоэз
5) Фибронолиз
3. Ауыз уысына ашылатын сілекей безі
1) Шыкшыт безі
2) йкы безі
3) Бадамша безі
4) алкансерік безі
5) Бйрек сті безі
4. арын сиымдылыы
1) 1,5-3 л
2) 1-2 л
3) 2-5 л
4) 2-4 л
5) 1-4 л
5. Рецептор дегеніміз не?
1) тітіркенуді абылдаушы
2) тітіркендіргіш
3) оздыргыш орта
4) тежегіш орта
5) талдаыштар
6. Орталы нерв жиесінін атысуымен сырты жне ішкі орта
тітіркендіріштеріне организм жауабы не деп аталады
1) Рефлекс
2) Реадаптация
3) Адаптация
4) Резистенция
5) Дезадаптция
7.Ішкі секреция безіне жатпайды
1) Тер безі
2) алаша
3) Бйрек сті безі
4) йкы безі
5) Гипофиз
8. Шартты рефлекстін калыптасуы шін не ажет;
1) Шартты тітіркендіргіш
2) Шартсыз тітіркендіргіш
3) Жарык жане уакыт
4) Шартты тітіркендіргіш жане шартсыз бекіту
5) Трлі тітіркендіріш
9. Ен ататы орыс физиологы
1) Павлов
2) Бейлис
3) Старлинг
4) Бекетов
5) Мичурин
10. Есту сйекшелері айсы?
1) Балаша, тстік, зегі
2) Дабыл жараы, балаша
3) Балаша, зегі
4) Евстахиев ттігі, зегі, тстік
5) Сйекті жарак, тстік
11. Аралас бездерге жататын бездерді крсет?
1) йкы безі, жыныс безі
2) Калканша без гипофиз
3) йкы безі жыныс безі
4) Жыныс безі эпифиз
5) йкы безі, бйрек сті безі
12. Бір тулікте жасалатын т млшері
1) 500-600 мл
2) 800-1000 мл
3) 700-900 мл
4) 1000-1200 мл
5) 900-1100 мл
13. аланша безіні негізгі гормонын крсет:
1) Тироксин
2) Адреналин, норадреналин
3) Соматотропты гормон
4) Инсулин
5) Глюкокортикоидтар
14. Анализаторлара айсысы жатпайды:
1) Тыныс алу
2) Кру
3) Есту
4) Иіс сезу
5) Дм сезу
15.Адам аасы анша сйектен трады:
1) 250
2) 100
3) 300
4) 50
5) 60
16. Бйрек сті безіні негізгі гормондары?
1) Инсулин
2) Соматотропты, адреналин
3) Андрогендер
4) Экстрогендер
5) Тироксин
17. Сырты орта мен организмнін ішкі ортасынан келген
тітіркендіруді абылдап, талдау жасаушы крделі аппаратты:
1) Ми сыарлары
2) Рецептор
3) ортаы ми
4) Анализатор
5) Гипоталамус деп атайды
18. Тама арында анша уаытка дейін сактала алады?
1) са
2) са
3) са
4) са
5) са
19. Тітіркендіруді сер ету нтижесінде тканьдерде пайда болатын биологиялы процесс:
1) озу
2) Тежелу
3) Босасу
4) Рефлекс
5) Тітіркену
20.Артерия пульсін зерттейтін рал?
1) Танометр
2) Сфигмограф
3) Миограф
4) спирометр
5) Флебограф
21. т йылу бліктерін крсет?
1) лтабар, т абы
2) лтабар, бауыр
3) Бйрек, лтабар
4) Бауыр, бйрек, т абы
5) т абы, бауыр
Биологиялык катализатор
1) Фермент
2) Гормон
3) Иммунитет
4) Витамин
5) Плазма
23. Бала организміні сіп жетілуіне тікелей сер ететін фактор:
1) леуметтік орта
2) Топырак
3) сімдік
4) Жануар
5) Мінез-клы
24.Тісті дентимі мен эмаль абатыны бзылуын не деп атаймыз?
1) Кариес
2) Сыну
3) исы су
4) Эрозия
5) атты заттарды бзылуы
25. Жлынны ызметі:
1) Рефлекторлы жне ткізгіштік
2) ан айналу
3) Тыныс алу
4) озу импульстеріні пайда болуы
5) Кру орталыы
2– нса
№1
1. Бірінші тулік ішіндегі бйректе тузілетін несептін орташа млшері
(ересек адамда)
1) 1,5 л
2) 1,0 л
3) л
4) 2,5 л
5) 2,0 л
2. Сырты секреция бездері:
1) Сілекей, арын, тер бездері
2) аланша
3) Бйрек сті безі
4) Жыныс бездері
5) Гипофиз
3. Оттегі тасымалдаушы эритроцит блігі?
1) Гемоглобин
2) Гемолимфа
3) Гемоцеанин
4) Мейкоцианин
5) Лимфоцит
4. Организмнін санды згерісін:
1) су
2) Даму
3) Жетілу
4) зару
5) Толысу деп атайды
5. т зегі ай жерге ашылады?
1) 12 елі ішекке
2) аш ішекке
3) арына
4) Ток ішекке
5) мыын ішекке
6. Бйрек стіні безіні ересек адамдардаы салмаы
1) 16 гр
2) 20 гр
3) 25 гр
4) 30 гр
5) 35 гр
7. Жалпы бездерді кызметіні кшеюі не деп аталады?
1) Гиперсекреция
2) Гипосекреция
3) Гипертрофия
4) Атрофия
5) Гипокинезия
8. Косымша жыныс белгілерін амтамасыз етуші яни дауысты, кмейді, скелетті, блшык еттерді дамуын, тктерді суін амтамасыз ететін гормондарды крсет.
1) Минералокортикоидтар
2) Андрогендер
3) Эстрогендер
4) Глюкокортикоидтар
5) Вазопрессин
9. Сырты орта мен организмнін ішкі ортасынан келген
тітіркендіруді абылдап, талдау жасаушы крделі аппаратты:
1) Ми сыарлары
2) Рецептор
3) ортаы ми
4) Анализатор
5) Гипоталамус деп атайды
10. Тама арында анша уаытка дейін сактала алады?
1) са
2) са
3) са
4) са
5) са
11. Iшек озалысы
1) Перистальтикалык
2) Моторикалык
3) Автоматикалык
4) Гипертониялык
12. Екі нктені ара кашытыын немесе жеке нрселерді ажырата алудаы ен жоары кру абілетін не деп атайды?
1) Кру ткірлігі
2) Аккомодация
3) Жакыннан кргіштік
4) Алыстан кргіштік
5) Кру аймагы
Белокты ыдырататын фермент
1) Пепсин
2) Амилаза
3) Липаза
4) Химозин
5) Мальтаза
14. Орталытан тепкіш нейрон:
1) Эфференті
2) Афференті
3) Контакті
4) Рецептор
5) Синапс
15. Сырты орта мен организмнін ішкі ортасынан келіп тратын тітіркенулерді абылдан, талдау жасайтын крделі аппарат алай аталады:
1) Анализаторлар
2) Импульс
3) Рецепторлар
4) Нейрон
5) Жрек
Иы белдеуі жне сйектері ааны андай блігін райды:
1) ол сйектер
2) Ая
3) Кеуде
4) Тла
5) Бас сйектер
17. Ас орыту жолыны блімдерін ата?
1)Ауыз уысы, жткынша, арын, то ішек, ащы ішек
2) Клак маы безі, тіл асты безі
3) Кмекей, кеірдек
4) Тіс, тіл, еш
5) Астыы жа, тандай
18. Ст тістеріні траты тістерге алмаса бастау
1) 8-9 жас
2) 13-14
3) 16-17
4) 20-21
5) 19-20
19. озу импульстері айда пайда болады:
1) Рецепторда
2) Мида
3) Жлында
4) Нейронда
5)арында
20. Организмдегі ен лкен безді ата?
1) аланша
2) Айыршык
3) Аралык
4) Гипофиз
5) Эпифиз
21. Траты туа пайда болатын рпатан-рпаа берілетін рефлекс алай аталады:
1) Шартсыз
2) Шартты
3) Тежелу
4) озу
5) Босасу
22. Жрек еттерін дрыс ата?
1) Перикард, эпикард, миокард
2) Колденен жолакты
3) Сакиналы булшык еттер
4) Эпикард жане колденен жолакты
5) Миокард жане салалы булшык еттер
23. йрену процесінде алыптасатын уакытша нерв байланыстарыны мида саталу кызметі:
1) Ес
2) йы
3) Тс
4) Мінез
5) Жауап айтару
24. Организмнен суды бліп тратын негізгі мшелерді крсет?
1) Бйрек, тер бездері, кпе, ішектер
2) йы безі, аланша серік безі
3) йкы безі, тері безі
4) Айыршык безі, йкы безі
5) Айыршы, аланша серік безі
25. Жрек циклынын зактылыгы
1) 0,8 сек
2) 1 мин
3) 0,5 сек
4) мин
5) мин
№4
1. Организмні сапалы згерісін?
1) Даму
2) су
3) Жетілу
4) зару
5) Толысу деп атайды
2. Ауыз уысынын сілекейінде болатын фермент
1) Амилаза
2) Пепсин
3) Трипсин
4) Глюкоза
5) Химозин
3. Ішкі секреция бездерінен блінетін зат:
1) Гармон
2) ан
3) Су
4) ышыл
5) Фермент
4. Кзді р трлі ашытытаы нрсені аны круге биімделуін:
1) Кзді сындыру кші
2) Аккомодация
3) Жаыннан кргіштік деп аталады
4) Кргіштік
5) Алыстан кргіштік
5. Ер адамдардаы аталы гормондар:
1) Андрогендер
2) Эстрогендер
3) Минералокортикоидтар
4) Глюкокортикоидтар
5) Инсулин, тироксин
1) Орталыа тепкіш нейрон:
Афферентті
2) Жаласу
3) Рецепторлар
4) Синапс
5) Эфферентті
7. Адам анасы анша блімнен трады:
1) 4
2) 7
3) 8
4) 9
5) 10
8. Антропометриялык дісті манызы:
1) Денені жетілу дрежесін анытап, денсаулыына баа береді
2) Таматану режимі аныктау
3) йы режимі анытау
4) ан айналу
5) 3ат алмасу
9. Жер жзіндегі адамдарды анша проценте резус-фактор он болады?
1) 85
2) 500
3) 40
4) 10
5) 50
10. Неше жастан балалардын ст тістері тседі
1) 6-7 жастан
2) 4-6 жастан
3) 2-3 жастан
4) 3-4 жастан
5) 9-10 жастан
11. Нерв клеткасынын узын осіндісі калай атайды?
1) Аксон
2) Дендрит
3) Синапс
4) Жуйке
5) Постсеинапс
12. арынны тменгі жаы немен жаласады?
1) лтабармен
2) Бйрекпен
3) Бауырмен
4) Ток ішекпен
5) Тік ішекпен
13. Тітіркендіргіштер сер еткен кездегі тірі мшелер мен тканьнны озу жадайына келу асиеті алай аталады:
1) озыіііты
2) Тежелу
3) Босасу
4) Рефлекс
5) Тітіркену
14. Рефлекторлы доа:
1) озуды жру жолы
2) 3ат алмасу
3) Тітіркену
4) Температураны ктерілуі
5) Жректі
15. озуды бір нерв орталыыны екінші бір нерв орталыына уаытша стемдік жасауы алай аталады:
1) Доминант
2) Индукция
3) Болымды индукция
4) Ирродиокция
5) Болымсыз индукция
16.лкен ми жарты шарлары кызметінін негізін райтын принциптерді бірі
1) Анализ жане синтез
2) Корганыштын
3) Шартты рефлекс
4) Козу жане тежелу
5) Индукция
17. Бйрек аркылы бір тулікте несеп трінде блінетін су млшері?
1) 1,2-1,5 л дейін
2) 2,3-4,5 л дейін
3) 2-4,5 л дейін
4) 4,5 л
5) 1,5-2 л дейін
18. айсысы жоары дрежелі жйке ызметіне жатады?
1) Реттеу
2) Ес
3) Бадарлау
4) Тепе-тендік сактау
5) Тшкір
19. Сопаша миды арт жаында орналасан:
1) Мишы
2) Вароли кпірі
3) Аралы ми
4) Сопаша ми
5) ыртыс асты
20. Жер жзіндегі адамдардын анша проценте ресус-фактор теріс болады?
1) 15
2) 25
3) 40
4) 50
5) 55
21. Адам жрегіні массасы анша?
1) 300 гр
2) 200 гр
3) 100 гр
4) 500 гр
5) 550 гр
22. арынны жоары жаы немен байланысады?
1) еш
2) Жтыншак
3) тік ішек
4) Асазан
5) То ішек
6) жиырылуы
23. Бкіл организмні физиологиялы жаынан жетілуі:
1) Даму
2) Жгіру режімі
3) C)Таматану режимі
4) йы режимі
5) имыл козалысы
24. андай гормон жыныстык жетілу мерзімінде кбейе бастайды
1) Тестестерон
2) Тироксин
3) Прогестерон
4) Инсулин
5) Адреналин
21. Аыл тістер ай жастан шыып, аяталады:
1) 18-19
2) 25-30 жас
3) 23-24
4) 30-32
5) 20-22
25. Iшкі секреция бездерінін ерекшелігі неде?
1) ана гармон бліп отырады
2) анга фермент бліп отырады
3) анга оттегі бліп отырады
4) анга тскен улы заттарды заласыздандырып отырады
5) Ешкандай сер етпейді
Мнжазба таырыптары
1. Жас ерекшелік физиологиясы жне мектеп гигиенасы пні
2. азастандаы жас ерекшелік физиологиясыны даму тарихы
3. Жеткіншек жастаы балаларды жмыс абілеттілігі, шаршау жне шалдыу тсініктері
4. Балаларлы кн тртібіні ережелері
5. Нерв жйесі функциясындаы жас ерекшеліктері
6. Нерв жйесі гигиенасы
7. Адам мен жануарларды нерв рекетіндегі айырмашылытарды ерекшеліктері
8. Кз анализаторы
9. Есту анализаторы
10. Ішкі секрециялы бездерді жйесі, оны организмні дамуына сері
11. Гормондар, оны организмні дамуына сері
12. Оушылара жынысты трбие беруді маызы
13. Ас орыту жйесіні маызы жне таматану гигиенасы
14. Друмендер жне оларды адам организміне сері
15. Ас орыту жйесі, рылысы жне жасты ерекшеліктері
16. Тері шыару жйесіні маызы жне оны гигиенасы
17. Зр шыару жйесі, рылысы жне жасты ерекшеліктері
18. ан функциясы, анны клеткалы элементтері
19. Жрек тамыр жйесіні гигиенасы жне жасты ерекшеліктері
20. Тыныс алу жйесіні гигиенасы жне жасты ерекшеліктері
21. Ауруды трлері жне оларды таралу жолдары
22. Балалы жне жеткіншек шатаы балалар ауруыны турлері
23. Балалардаы ант диабеті жне оны алдын алу шаралары
24. ан азды ауруы жне оны алдын алу шаралары
25. Тым уалаушылыты балалар организміне сері
26. Генетикалы ауытушылытарды пайда болу себептері жне оны адам организміне сері
27. йы жне йы гигиенасы
28. Компьютерді адам организміне зиянды жатары
29. Токсикомания!
30. Оушыны оу ебегіні гигиенасы
Коллоквиум сратарыны тізімі:
Баылау жмысыны сратары:
1-ші модуль
1. Жас ерекшелік физиологиясы жне мектеп гигиенасыны пні, масаты міндеті.
2. Жас кезедеріні жіктелуіні ажеттілігі
3. су жне даму задылытары.
4. Азаны даму кезедері.
5. Балалар мен жасспірімдерді даму акселерациясы мен ретардациясы.
6. Нерв жйесіні рлысыны жалпы схемасы. Нейрон – жйке жйесіні рылымды бірлігі.
7. Жоары жйке рекетіні типтері.
8. Нерв лпсыны физиологиялы асиеттері.
9. Рефлекс жне рефлекторлы доа.
10. Орталы нерв жйесіндегі озу мен тежелу.
11. Балалар мен жасспірімдердегі нерв процестеріні йлесімділігі мен оларды онтогенез процесінде жетілуі.
12. Жлынны рылысы, дамуы жне функционалды маызы.
13. Бас миыны рылысы, дамуы жне функционалды маызы
14. Ми ыртысыны рылымды- функционалды рылысы.
15. Вегетативті нерв жйесіні ерекшеліктері.
16. Шартты рефлекстерді шартсыз рефлекстен айырмасы.
17. Шартты рефлексті биологиялы маызы. Шартты рефлексті пайда болу шарты.
18. Динамикалы стереотип.
19. Жоары нерв ызметіні трлері.
20. Жоары нерв ызметіні трлеріні ерекшеліктеріне байланысты педагогикалы кзарас.
21. йы мен тс круді физиологиялы механизмдері.
22. Зейін мен есте сатауды физиологиялы механизмдері.
23. Балаларды кру мшелеріні морфофункционалды ерекшеліктері.
24. Балаларды кру абілетіні бзылуын алдын алу шаралары.
25. Балаларды есту анализаторыны морфофункционалды ерекшеліктері.
26. Дм сезу, иіс сезу, тері анализаторларыны функционалды маызы жне жаса байланысты ерекшеліктері.
27. Тірек-имыл аппаратыны маызы.
28. Балаларды физикалы жне психаикалы дамуындаы озалысты рлі.
29. аа жйесіні дамуы.
30. Балаларды тірек-имыл аппаратыны бзылуы.
31. Мектеп млігіні гигиенасы жне оны олдану.
32. Блшы ет лпасыны рылысы, негізгі асиеттері.
33. Блшыетті дамуы.
34. Дене трбиесіні міндеттері, нысандары, ралдары.
35. Дене шынытыру жне спорт тетін орындара ойылатын гигиеналы талаптар.
2-ші модуль
1. Азаны ішкі ортасы.
2. ан, оны рамы, маызы, жалпы асиеттері.
3. ан жасушалары.
4. ан тобы.
5. Балалар мен жасспірімдер аныны ерекшелігі.
6. анны иммунды асиеті.
7. Донорлы жне оны трлері.
8. ан айналым жйесіні жалпы схемасы.
9. Жрек циклы.
10. ан ысымы.
11. Лимфа.
12. Гормондар мен эндокриндік жйе туралы тсінік.
13. аланша безіні физиологиялы маызы.
14. Бйрек сті бездері.
15. йы безі.
16. Гипофиз.
17. Жыныс бездері.
18. ыздарды жынысты жетілуі.
19. лдарды жынысты жетілуі.
20. Тыныс алу мшелеріні жаса байланысты еркшеліктері.
21. Сырты тыныс алуды зертеу дістері.
22. Тыныс алу блшы еті мен тыныс алу жолдары.
23. кпе вентиляциясы.
24. Газдарды ан бойымен тасымалдануы.
25. Нрестені тыныс алуы.
26. Тыныс алу паттерні.
27. Физикалы жмысты балалар тыныс алу мшесіне сері.
28. Балалар ас орыту жйесіні анатомо–физиологиялы ерекшеліктері.
29. Асты ауыз уысында орытылуы.
30. Ішекте асты орытылуы.
31. Бауыр, рылысы мен ызметі.
32. Асазан-ішек ауруларыны профилактикасы.
33. Таматануа ойылатын гигиеналы талаптар.
34. Терморегуляция.
35. Зат жне энергия алмасуды жаса байланысты ерекшеліктері.
36. Витаминдер жне оны маызы.
37. Зр шыару органдарыны жасты ерекшеліктері.
38. Балаларды жмыс абілеттелігі.
39. Шаршау жне ажу ымы.
40. Жаттыуды бала жйкесіне сері андай
41. Мектеп оушысыны кн тртібіне ойылатын гигиеналы талаптар.
42. йы гигиенасы.
43. Мектеп оушысыны киіміні гигиенасы.
44. Балада киімді ктіп киюге арналан дадыларды алыптастыру.
45.Инфекциялы ауруды жуына арсы крес: ауруды алдын алу шаралары.
46. Баланы крт байалатын тыныс аурулары, ызылша, ызама, ккжтел, паротит.
47. Баланы жпалы созылма ауруы: рт ауру, оны болдырмау шаралары.
48. Балаларды ішек аурулары жне оны алдын алу шарасы.
49. Блме еденіні гигиеналы талаптарын сатамаанда болатын буын абынуы, оны ревматизмге айналуы.
50. Баланы жарааттануы, крсетілетін алашы жрдем.
Емтихан бадарламасы: