Электр тоымен жарааттану
I-Кіріспе блім.
Улы заттар жне химиялы заымдалу дегеніміз не?
II-Негізгі блім.
1) Улы заттармен улану:
а)электр тогымен жарааттану;
2) Химиялы заымдалу ошаына сипаттама.
а) Химиялы заымдану ошаындаы іс – рекет.
III.орытынды блім
Пайдаланан дебиеттер.
Кіріспе блім.
Улы заттар жне химиялы заымдалу дегеніміз не?
Улаыш заттар — рыс жадайында олданган кезде адамдар мен жануарлара заым келтіретін улы (уытты) оспалар. Улаыш заттар химиялы аруды негізі болып келеді. Улаыш заттар жйкеге сер ететін улаыш заттар, теріге сер ететін улаыш заттар, кезден жас аызатын улаыш заттар, тншытыратын улаыш заттар жне жалпы серлі улаыш заттар болып блінеді.
Химиялы заымдану ошаыны млшері химиялы ауіпті затты тгілу клеміне, тгілу сипатына (еркін, тбіне немесе йілу), метеожадайа, заттарды уландырышына жне адамдарды орану дрежесіне байланысты.
Химиялы заымдану аймаы химиялы заымдану ошаын райтын блім болып табылады. Ол заымданан ауа блтыны алашы жне айталама таралу масштабымен сипатталады. Химиялы заымдануы ммкін айматы жне іс жзіндегі химиялы заымдану аймаын ажыратады.
II-Негізгі блім.
1) Улы заттармен улану:
Уланан кезде алашы кмек жмысшыларды здеріне (зіне жне бір-біріне кмек крсету) жне арнайы, медицина ызметкерлері крсететін шараларынан трады.
Далада улы химиялы заттармен уланан кезде дрігерлік кмекті дрігер келгенше жедел крсету немесе жаын мадаы емдеу мекемесіне жіберу керек. Улануды алашы белгілері жоалып кетуі ммкіндігін есте сатау керек, біраз уаыт ткен со кпені ісінуімен жаласуы ммкін. Егер адам улы заттарды буымен жне шаымен тыныс алу кезінде уланса, зардап шегушіні тез арада уланан ауматан таза ауаа шыарып, улы заттармен уланан киімдерін шешу керек. Суы уаытта жылы крпе жауып, аяына жылтыш ояды. Жедел дрігер шаыру ажет.
Егер у теріге тссе (жмысшы арнайы киімді олданбаса немессе дрыс кимесе), уды аынды сумен жуады немесе мият мата тампонымен, теріні бетінен сртіп алып, сосын сумен жуады.
Егер у кзді кілегейлі абыына тссе, кп млшерде сумен немесе 2% ас содасыны ерітіндісімен жуады.
Асазан, ішек-арын жолы уланса зардап шегушіге бірнеше стакан жылы су береді. Жтыншаты саусапен жыбырлатып стырады. Мндай шараны асазанан у толы шыанша бірнеше рет айталау ажет.
Удан айытыру шін зардап шегушіге суа араластырылн активтендірілген кмір (бір стакан суа 2-3 ас асы), сосын тз ерітінділерін ( жарты стакан суа 20г. ащы тз) ішуге береді.
Теріден ан аып уланан кезде жараа сутегі тотыымен суланан таыш ояды› мрыннан ан аанда ауруды басын шалайтып мрыныны стіне компресс, мрынына сутегі тотыымен ылалданан тампон ояды.
Жоарыда крсетілген шаралар уды тріне арамай барлы жадайда олданылады. Егер уды трі белгілі болса, улы химикатты тріне байланысты, осымша шаралар жасалады.
Талысып алан зардап шегушіге нашатыр спиртін искетеді немесе нашатыр спиртімен суланан мата тампонмен шекені сртеді. Егер тыныс алысы тотап алса, жасанды демалдыру жасайды.
Алашы медициналы кмек:
- ауырсынуды басатын егу жасау;
- зардап шеккен адамды стыруа, оны асазанын шаюа, ауыз арылы іш жргізетін жне ауырсынуды басатын дрілер беруге болмайды.
Ауыр металлдармен, оларды тздарымен жне кшнмен улануды белгілері: ауыздаы темірді дмі, жрек айну, су. Тамаыны ызаруы, Жтанда ауырсыну, ішті ауыруы мен туі. Асазан-ішек жолдарынан ан кету.
Бір мезгілде асазан-ішек жолдарыны заымдалуынан жрек айну, су, іш ту, асазанан ан кетуі ммкін.
Сынап жне орасын тздарымен улананда ызылиекте ою тсті жиек жаралар пайда болады. Тісті тбі босайды. Сонымен бірге, сынап тздары асазан-ішек жолдарыны шыршты абаттарын кйдіреді. Азаа у дем алу органдары арылы тссе, дем алу жолдары ауыр заымдалады: алтырау, мрын бітелу, жиі ра жтел, ентігу пайда болады. 1,5-2 сааттан кейін улы пневмония дамып, кпе ісініп кетеді.
Бір мезгілде орталы жйке жйесі заымдалады, арты шамданышты, озу, кзде ос кріну, йы бзылу, сананы ауысуы пайда болады. Ая-олды тырысып алуы ммкін, ол рі арай ессіз кйге айналып, зардап шегуші аза табуы ммкін.
Алашы медициналы кмек:
- зардап шеккен адама мата -дке таышты таып, тез арада оны таза ауаа шыар;
- таза сумен кзін шайып, аузы мен мрынын шаю шін таза су бер;
- теріні ластанан тстарын сабынмен жу;
- егер зардап шеккен адам ояу болса, стыруа тырыс;
- оан 1-1,5 л суды ішкіз де екі саусапен жтыншаты оздыру арылы айта сыз (асазанды шаю). Осындай асазанды шаюды 2-3 рет айтала. Асазана баран сумен шыан суды млшері бірдей болу керек;
- асазанды шайып боланнан кейін 30-50 гр сііргіштерді бірін - а топыраты немесе активтендірілген кмірді бер;
- зардап шеккен адама тзды іш жргізетін дрі беру керек. Егер зардап шегуші ерекше озып трса рамында магниі бар іш жргізетін дріні бер, ол орталы жйке жйесін алпына келтіреді;
- зардап шегушіні тез арада емдеу мекемесіне жеткізуге тырсу ажет.
Электр тоымен жарааттану
Электр тоыны немесе найзаайды - атмосфералы лектр тйісіні серінен болатын заым электр жарааты деп аталады. Электр тоыны немесе найзаайды электр шыныны организм арылы туі жергілікті жне орта бзушылыты туызады.
Жергілікті заымдау электр тоы кіріп шыан жерлердегі лпаларды кюінен крінеді.
Тоты соуы - организмге термиялы, электрлік жне механикалы серден туындайтын крделі серден туындайтын былыс.
Электр тоы ткен кезде зардап шегушіні жеке тйсінулері ртрлі: жеіл соы, денені кйіп ашуы, блшы етті рсуы, дірілдеу.
Белгілері: тері жамылыларыны ааруы, сілекейді кп блінуі, сыты келуі, жрек тірегіні сырырауы.
Тоты серін жойаннан кейін зардап шегуші шаршауды, бкіл денедегі ауырылыты, есесін басуды немесе озуды сезінеді. Электр жарааты кезіндегі жйке жйесіне электр тоыны сері нтижесінде пайда болан орта былыстар аса ауіпті. То соан адам бірден есінен айырылады, блшы етті ысаруынан кейде зардап шегушіні электр тоы бар ткізгіштен ажырату те иына тседі.
Жйке клеткаларыны заымдалуыны нтижесінде сыраттар ауыр кйді бастан ткереді.
Естен айырылу, дене температурасыны тмендеуі, тыныс алуыны тотауы, жрек ызыметіні лсіреуі, денені рысуы.
Тоты денеге кіретін нктесінен шыатын жеріне дейінгі жолы то ілгегі деп аталады. Ол тменгі, жоары жне толы ілгек болып блінеді.
Тменгі ілгек - аятан-аяа (онша ауіпті емес).
Жоары ілгек - олдан -ола (ауіптірек)
Толы ілгек - те ауіпті. Бл жадайда то міндетті трде ая- ол мен жрек арылы теді, нтижесінде жрек ызметі бзылуы ммкін.
Электр жарааты трт дрежеге блінеді:
I - дрежеде зардап шегуші есінен айырылмай блшы етіні дірілін сезінеді;
II - дрежеде зардап шегушіні блшы еті дірілдеп, артынша есіне айырылады;
III - дрежеде зардап шегушіде есіні айырылуымен атар жрек ызметі мен тыныс алуы бзылады;
IV - зардап шегуші клиникалы лім жадайында болады.
Электр жараатындаы алашы медициналы кмек: алашы кмек крсеткен сттерді бірі - зардап шегушіні электр тоына тез босату. Бны ауіпсіздік тртіптерін сатай отырып, мхият жасаан жн. Бан бкіл тізбекті тотан ажырату, рубильникті, осышты, тыынды ажырату, ткізгіштерді кесу, зардап шегушіні денесінен электр ткізгіштерді ра таяпен алып тастау арылы ол жеткізіледі. Ажыратылмаан ткізгіштері жатан кезде зардап шегушіні жала олмен стау ауіпті. Зардап шегушіні ткізігштен босатып, ауіпсіз жерге апараннан кейін оны мхият тексеру ажет. Жергілікті заымдануды термиялы кйік кезіндегі сияты емдеп, таышпен жабады.
Жеіл орта былыстар оса болатын (талысу, естен уаытша айырылу, басты айналуы мен ауыруы жне жректі шаншуы), заымдалу кезінде алашы медициналы кмек оиа болан жерде жедел жне здіксіз крсетілуге тиіс, ал клиникалы лім жадайындаы адама «ауыздан - ауыза» жне «мрына - ауыз» дісімен жасанды демалдыру мен жректі жанама сылауын жргізу ажет.
Электр жараатын алан барлы адам ауруханада жатуы тиіс. Осындай сыраттарды стационара тасымалдаан кезде жасанды тыныс алдыруды тотатпау керек, ол жйелі, табанды жне здіксіз жргізілуге тиіс.
Жрек тотаан кездегі алашы кмек жасанды тыныс алдыру мен жректі сырты сылауын біруаытта жргізу арылы ертерек басталуа тиіс.