Жмысты орындауа арналан ралдар мен материалдар

Жалпы мліметтер

 

8.1-суретте жылжу кезінде кисы сызыты сырымасы крсетілген. t = 0 болан жадайда осымша лездік кернеу кезінде лездік серпімді деформация туындайды 1= /G1 (ОА зік).

Ары арай деформацяныц дамуы АВ исы сыызыы бойынша жреді. Осы блікте бір уаытта серпімді кешігуші деформация дамиды.

 

(8.1)

 

жне ттыр аыныны деформациясы

(8.2)

 

 

8.1 сурет – Жылжу кезінде исы сырымасы

 

Белгілі бір уаыттан кейін (ВС блігі ) тзу сызыты, деформацияны траты мні кезінде ттыр аынны мнін жоятын орнатылан стационарлы деріске жауап беретін туелділік орнайды.

ВС блігінде траты жылдамдыпен сетін деформация байалады, ол абсцисса сіне ВС тзуі тангенс енгіш брышымен сипатталынады.

Аынны жылдамдыы кернеуге пропорционал жне ттырлыа кері пропорционал. t = tн болан жадайда кернеу кернеуді алып тастайды, бл кезде лездік серпімді деформация 1 жойылады (ОД-ОА зік), содан со кешігуші серпімді деформация 2 монотонды кемиді.

t заруымен ДЕ исыы деформацияны соы мніне асимптотикалы жаындайды, ол ттыр аынны 3 алан деформациясына те болады.

Бл жадайда 0 < t < tн траты кернеу сері кезеінде жалпы деформация келесі тедеумен аныталады, оан трт физика –механикалы сипаттама кіреді.

 

ВС блімінде деформациясы траты жылдамдыпен арттырылады, ол клдене тангенс ось клбеу болып сипатталады

Осылайша, 0 < t < tн траты кернеу кезеінде трт физика-механикалы сипаттамаларын амтиды, жалпы деформация мынадай формула бойынша аныталады

 

 

(8.3)

 

 

G1-лездік серпімді деформация модулі, МПа; G2 - кешігуші серпімді деформация модульі, МПа; 1 - материалды ттырлыы, Па с; 2 - серпімді ттырлы сері, МПа·с.

t = tн жктеу кезеде жалпы деформация ON зігіне сйкес келеді, серпімді деформация- ОА зігене, ттыр аыныны деформациясы 3-MN, мндаы М нктесі BC зігімен осіне иылысында алынанда, деформация 2 – МА зігіне сйкес келеді. .

G1 жне 1 сипаттамалары келесі формулалар бойынша тедікті ескере отырып аныталады

 

(8.4)

 

Кешігуші серпімді деформация 2 В нктесінде толы аяталынады, G2 модульін тмендегідей анытауа болады

 

(8.5)

 

Серпімді ттырлыты серін 2 келесіде тедеумен анытауа болады. 2 /G2 атынасы уаытты физикалы мніне ие, бл кезде деформация 2 максималды мнні 63 % жетіп жне кешігіші уаыт атауын алады немесе релаксация .

 

(8.6)

Жмысты орындауа арналан ралдар мен материалдар

Кптеген таам материалдары лкен ттырлыа ие жне вискозиметрді роторлары арасындаы лкен емес кеістікке иын енгізіледі, сол себепті стандартты ралдарда зерттеуді жргізу ммкін емес.

Осы кемшіліктерді жою масатында ттырлыы жоары тама материалдарыны реологиялы асиетін анытау шін .рал жасалынды.

8.2 суретте ралды принципиалды схемасы, ал 8.3 суретте ралды жалпы трі крсетілген.

Пластометр рифлясы бар лкен шкив 2, рифлясы бар иілген пластинадан 3, жіпше 4, жк 5, 2 шкивпен тыыз байланысан кіші шкивтен 7, тісті рейка 1 трады. йкелу кшін тмендету шін шкив 2 тербеліс подшипнигінде орнатылан. Зерттеу кезінде тірек 6 пластинаны 3 жадайын ата фиксациялау шін ызмет атарады.

Пластометр келесі трде жмыс істейді. Масса лгісін рифельді беттерге, яни рифельдер массаа толыымен жктелетіндей етіп орналастыру ажет.

 

  8.2 сурет – Тама материалдарыны ттыр серпімді асиеттерін анытауа арналан ралды схемасы   8.3 сурет – Тама материалдарыны ттыр серпімді асиеттерін анытауа арналан ралды жалпы трі  

 

Зерттелінеті материалды жылжымалы кшін шкивті 2 айналмалы озалыса келетін жкті 5 тмен тсіргенде жасалынады.

Тмен тсіргенде сыналатын материала кесетін кш рылды 5, ондагы 2 айналуга себеп болып табылады. Будан 1 дайындалып кейін 8 индикатор зек бойынша сызыты озалыс болады.

Бл рылы жмыс алшаты бедерлі бет доаны бойымен орналасан болып сипатталады жне сыналатын материала жктеме айналуа амтамасыз етіледі.

Брушы индикатор ауымы, содан кейін аспап лшеу шін дайын, «0» кйіне орнатылады. Сонымен атар секундомер жне 1, 5, 10, 15, 20, 30, 45, 60, 90, 120 жне 180 секундтан кейін белгіленген индикаторы теру датчик 8 бастаыз.

 

лшеу аяталаннан кейін нтижесінде алынан люфт, сті жктемені жою жне жоарыда сипатталандай бірдей тртіппен барлы лшеуді айталау.

 

Баылау сратары:

1. Ыысу сипаттамаларын анытау шін негізгі ралдар андай?

2. андай азы-тлік материалдарында ттырлы асиеттері бар?

3. Кандай азы-тлік материалдарды реологиялы асиеттерін білесіз?

4. Сырыма дегеніміз не?

5. исы сызыкты сырыманы калай салады?

6. Материалды сттік серпімді деформациясын алай анытауа болады?

7. Материалды серпімділік модулін анытау?

8. Неге р трлі кернеулер кезінде бірнеше исык сырымар болады?

 

Дебиеттер.

 

1 Мачихин Ю.А., Мачихин С.А., Инженерная реология пищевых материа­лов. М, Легкая и пищевая пром-стъ, 1981, - 215 с.

2 Спандияров Е., Айтышев С.М., Боранкулова А.С. Пластометр для определения вязкоупругих свойств пищевых материалов. Инновационный патент №20635 Республики Казахстан. От 16.01.2009.

3 Спандияров Е. Пластометр для определения реологических свойств высоковязких пищевых материалов. Пловдив, Болгария (15-16 октября 2010) „Хранителна наука, техника и технологии 2010". Научни трудове, Том I, VII. Свитьк 2. 425-427 с.