Аюрведадаы азаны тазалау тсілдері
АЗАСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖНЕ ЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
АРААНДЫ МЕМЛЕКЕТТІК МЕДИЦИНА УНИВЕРСИТЕТІ
азастан тарихы жне леуметтік – саяси пндер кафедрасы
ОСЖ
Таырыбы: «Аюрведа – денсаулыты сатау жне алпына келтірудегі кне жйе»
Орындаан:Аяпбергенова Мария
абылдаан:Бакирова Алуа Турсуновна
араанды 2016 ж.
ЖОСПАР
1. Ежелгі нді медицинасына жалпы шолу
2. нді медицинасыны дстрлі жйесі – Аюрведа. Оны азіргі заманы медицинамен штасуы.
3. Аюрведа іліміндегі организмді тазалау тсілдері.
нді медицинасыны да ытайдікі сияты зіндік орны бар. ндістанда е белгілі ебек ол «Аюрведа» («Наука о жизни» - мір туралы ылым). Ол ебек бірнеше рет айта делген. Оларды ішіндегі е белгілісі ол нді дрігері Сушрутты (IV асыр б.д.д.) дегені. Ол ебекте дрілік сімдіктерді 700 трі келтірілген. Тибет медицинасы нді медицинасы негізінде пайда болан. Ол Тибетке буддизм арылы еген. Тибет медицинасындаы белгілі ебектерді бірі ол «Чжуд-Ши» (сущность целебного – «Шипалыты мні») ол Индиядаы «Аюрведа» негізінде жазылан.
ндістан бізді эрамыза дейін кп жылдар брын рылан. Б.э.д IV мыжылдыты соы мен ІІІ мыжылдыты басында ндістанда лиеленуші оам рылды. Медицина мен фармация тарихын тарихын тануды негізгі кзі болып- «Веды» - трмысты жне діни ережелер жинаы жне «Ману задарыны жиынтыы» (б.э.д. 1000-500 ж.ж.) табылады. Ману задары бойынша, дрігерді емі стсіз аяталан болса, оан айып-пл салынып отыран. Оны клемі ауруды жадайына байланысты аныталып отыран. Ману задарында гигиена саласыны кптеген сратары ашылып отыран. Атап айтанда, климатты денсаулыа сері, трын йдегі тазалы, гимнастика, ерте тру, киім тазалыы, шаш-тырна тазалыы, таам гигиенасы, ауыз уысыны гигиенасы. Тоя таматану кінланып, етті пайдалануа шектеу ойылып, сапалы жне ажетті діспен дайындалан сімдік таамдарын, стті жне балды пайдалануа кеес берілген. Ыдысты тазалыына да кіл блінген. Денеге ктім жасау ережелері арастырылан. Осыны брі бай адамдара ана атысты болан.
Махенджо - Дарода жргізілген азба жмыстары кезінде, б.э.д. III-IV асырды басына тиесілі, диаметрі екі метрге дейін баратын, ола канализация бырлары, сарайларды ішіндегі хауыздар табылан.
Б.э.д. VI асырды екінші жартысында рылан ауруханаа, сол сияты айлатар мен лкен жолдардаы ауруханалара сипаттама берілген.
ндістандаы дін трі де- алдымен брахманизм, одан со оны алмастыран буддизм – медицинаа зор таба салан.
Медицинада алыптасан ым бойынша, денсаулы- азаны ш бастамасы, ауа, сілекей жне тті алыпты ауышуыны нтижесі. Ол шеуі табиат апаттарымен немесе табиатты негізгі элементтерімен тыыз байланысты.
Ежелгі ндістандаы адам денесіні рылымы туралы ілімдер, ежелгі дниедегі е толы ілім болан. Мйітті ашу кзделмеген. Зерттелетін мйіт былжырату шін аын суда 7 тулік бойына сталынан. Осыдан кейін суда жібітілген бліктерін щеткамен немесе абыпен ырып алан немесе лі денені алыпты жайылу процессіне баылау жргізілген. «Ведаларда» кездесетін анатомиялы терминдер анатомиялы білімні бар боланын куландырады, сонымен атар, миды, жлынны толыымен зерттелмегенін крсетеді.
Науасты зерттеу кезінде, дрігер сра ою арылы арау дісін пайдаланан.
Зрді иісіні ерекшелігіне, тсіне арап ерекше ауруларды диагнозын ойан. Бл баса ежелгі халытар медицинасына белгісіз.
азба жмыстары кезінде табылан хирургиялы аспаптар, «Аюреведа» авторларыны бірі Сушрутты анытамасы бойынша, «Медицина ылымдарыны ішіндегі алашысы жне е здігі», хирургияны дамыандыын длелдейді. ндістанды дрігерлер ампутация, лапоратомия, офтальмологиялы жне ла, мрын, ерін аауларына пластикалы операция жасаан.
Акушерлік істе рыты аяымен келтіру, кесар тілік операцияларын жасаан. Медициналы мамандыты барлы саласы бірттас, бір-бірінен блуге болмайды деген ым алыптасан. Сушрутаны ойы бойынша, операция жасай алатын, біра медициналы ілімді елемейтін дрігер- бір анатты са сайды деген.
Дрігер науасты д-рыс емдемегені шін науасты касталы дрежесіне байла-нысты айып пл тлеген. Медицинада дамыан пікірлер бо-йынша денсаулы организмні ш бас-ты заттарына: ауа, шырын жне тті алыпты болуы деп ойлаан. Олар таби-аттарды негізгі элементтеріне байла-нысты болан.
ндістанда медициналы ем кшті дамыан саласы гигиена болан. Гигиена рамы. Ману задарында жазылан. Етті шектеулі олдану, сттен жне балдан нарлы таамдар дайындау туралы, ыдыс- аяты тазалыына кіл блінген, сонымен атар онда денеге ктім жасау туралы да жазыл-ан. Бны барлыы тек бай адамдара атысты болан. Сонымен атар, Аюрведа фокус мір сру сапасы сияты нрсе. мір сру сапасын азіргі заманы лемде материалды глденуі, жасы денсаулыы мен сезімдерді уантады абілеті ретінде тсініледі.
Аюрведа (гректі «yus» — «мір маынасы», «за мыр» жне «veda» — «нер» деген сзінен шыан) — нді медицинасыны негізі.Аюрведа немесе Аюр-Веда (санскрит тілінінен аударыланда «yus» — «мір», «мір принципі» немесе «за мір» жне «veda» — білім ) — асиетті кітапты атымен аталан, нді медицинасыны дстрлі жйесі.Аюрведа шамамен б.з.д.800 жылдары пайда болып, жйені толы алыптасып бітуі б.з.д.1000 жылдара сйкес келеді.
Аюрведаны салалары:
· Ішкі медицина — Кайачикта
· Хирургия —Шалия Тантра
· ла, кз, мрын жне тама — Шалакия Тантра
· Педиатрия — Каумарабхриия Тантра
· Токсикология — Агада Тантра
· Генетикалы ааулард тазарту — Баджикарана
· Денсаулы пен за мыр— Расаяна Тантра
· Рухани ем (психиатрия) — Бхута Видия (Тантра, Прана, Йога)
Ежелгінділік медицина бойынша ас таамдарыны жне шптерді дмдері белгілі бір физиологиялы эффектілі жне диагностикалы жйе мен емдеу кезінде олданылады. Пісірілген дмдерді емдік кші кбірек. Мысалы:
· Ттті (Мадхура) — Ттті таамдар таматандырады, салындатады, дымылдатады, салма осады.
· ышыл (Амла) — ышыл жылы таамдар жмсартады, салма осады.
· Тзды таамдар (Лаван) — Тздалан жылы таамдар алыпа келтіреді, салматы кбейтеді.
· Ащы таамдар (Кату) — Ащы таадар салын, а, тазартушы рі салматы тмендетеді. Аюрведа - бл тек таамдар емес, сондай-а, ол шпті дрі-дрмектер, массаж бен тазарту процедуралары болыптабылады.
Аюрведадаы азаны тазалау тсілдері
Детоксикация
Аюрведа ілімінде, егер де адамда ама жиналып алса, ол зін рдайым нашар сезініп, денесінде лсіздік сезімі болады. Бндай жадайда бірнеше емдеу курстарыны трін алуа болады. Біра та, пайда болан ауруды емдемес брын, азада жинаталып алан амадан арылу керек делінген. Бл шін Аюрведада алдын-ала детоксикация жасалынады. Ол адам азасындаы жиналан ама дегейіне байланысты таайындалады.
Аюредада детоксикация жасауа бірден-бір олайлы кезе – кктемні немесе жаз айларыны соы, ал кз бен ыс – детоксикация жасалан кезде жоалтан салматы айта алпына келтіру шін те олайлы кезе.
Сонымен атар, ауруды емдеу шін, андай доша асынандыын білу те маызды. Оны анытау шін, мына симптомдара назар аудару керек:
- Ауырсыну, жіті ауырсыну, ткір ауырсыну – вата абынандыын крсетеді;
- Барлы абыну, ісіну процестері, ызару – питха асынандыын;
- Егер де андай да бір сйыты – сілекей немесе ірі, т.б. жиналса – капха абынаны туралы апарат береді. Ары арай осы белгілер арылы ауруды табиатын анытайды.
Аюрведада адам дошыны араатынасын келесі ш ыммен щтастырады:
· Пракрити – адам дниеге келгенде берілетін дош араатынасы, яни оны бастапы табиаты. Бл ым адамны лсіз жне мыты жатарын, сонымен атар андай да бір ауруа бейімділігін крсетеді.
· Викрити – дл азіргі немес кез-келген баса уаыт аралыындаы доштарды араатынасы. Практитимен сйкес келмеуі ммкін.
· Тридоша – доштарды тепе-тедігі, гармониясы жне дисбаласты жотыын, мыты денсаулы пен баытты мірді крсеткіші. Тридоша – адамны мтылуа тиісті жадайы.
Аюрведа – панчакарма
Панчакарма
Адамда андай доша асынанына байланысты, азаны тазалауды ртрлі тсілдері олданылады. Аюрведада бл панчакарма деп аталады. Ол стыру, іш жргізу, клима ою, мрынды жуу жне одан ан кетіру сияты тсілдер арылы жргізіледі.
стыру дісіне капха толынан жадайда, питта толынанда – іш жргізуге, ал клизманы тепе-тедік жадайы бзылан ватаны алпына келтіру шін пайдаланады.
Егер де ама бас пен мида жиналып алан болса, мрынды тамшылатып жуу; егер анны рамы заымдалан болса – ан жіберу дісіне жгінеді. Бларды ішінде ешандай ауырсыну сезімін туызбайтын тазарту тсілі – аюрведалы клизмалар ою болып табылады. Бл процедураларды барлыы аюрведалы дрігер – вайдьяны ата баылауымен орындалуы ажет.