ылымны генезисі жне негізгі даму кезедері
Таырыбы: ылымны анытамасы
Орындаан: Зиядан Г.Е.
Тексерген: Булекбаев С.Б.
Алматы 2016ж
ЖОСПАР
І. Кіріспе..........................................................................................................3
ІІ. Негізгі блім.............................................................................................4
ІІІ. орытынды............................................................................................12
Пайдаланылан дебиеттер.......................................................................13
КІРІСПЕ
ылым (араб.: (ілім)— білім, тану; лат. scientia — білім) — жалпы маынасы: жйелік білім мен тжірибе. Арнайы маынасы — ылыми жолмен жинаталан білім жйесі, сонымен атар зерттеумен келген ретті білім жинаы.
ылым дегеніміз не? Бл сраа жауап беруді оай еместігіні длелі ретінде оны ашан пайда боландыы туралы пікірталасты лі кнге толастамай отыранын айтуа болады. алымдарды бір тобы ылым ежелгі дниені антикалы кезеінде, яни, осыдан 2,5 мы жыл брын пайда болды десе, енді бір алымдар наыз ылым тек Жаа Дуір кезеінде, шамамен ХVІІІ асырда алыптасты деген пікірді станады. Мндай пікірталасты себебі ылымны крделі жне сан ырлы былыс екендігінде. Ол бір жаынан аланда білімдерді, теориялы аидалар мен дістерді жйесі, сонымен бірге оамды сананы формасы, оамды дамуды рухани жемісі, оам дамуын басару ралы, ндіргіш кш крделі апаратты жйе жне т.б. Осы р трлі салаларды мамандары ылыма р трлі анытамалар береді жне оларды ешайсысын да теріске шыаруа болмайды. р трлі анытамаларды орыта келіп, ылымны жалпы анытамасын беретін болса, ылым – табиат, оам жне адам туралы білімдер ндіруге баытталган зерттеу ызметі саласы.
Бл анытамадан ылымны зерттеу пні туралы тсінік алуа болады. ылым е уелі адамды оршаан орта – табиатты зерттеуге баыталан ызметті жемісі ретінде дниеге келді. Бірте-бірте оам туралы ылыми
тсініктер жинатау ажеттігі туындады. Біра ылым процесіндегі басты тла, ылымны басты субьектісі де, объектісі де – адамны зі. Адамны атысуынсыз ылымны алыптасуы ммкін емес, сонымен бірге, адам зін тсінуге, з ммкіндіктерін анытауа, табиат пен оамны ана емес, з болашаын болжауа кне заманнан бастап осы кнге дейін талпынып келеді жне бл процесс адам Жер бетінде анша мір срсе, сонша жаласа бермек.
НЕГІЗГІ БЛІМ
Ылымны функциялары
ылым крделі леуметтік функциялар атарады. Бл функциялар ылымны зіні дамуымен бірге немі згеріп, толытырылып жне ылымны дамуына зіндік серін тигізіп отырады. азіргі ылымны ш леуметтік функциясын атап крсетуге болады:
1) мдени-кзарасты;
2) ндіргіш кштер функциясы;
3) леуметтік кштер функциясы.
ылымны генезисі жне негізгі даму кезедері
ылымны генезисі, оамдаы ызметі жне дамуыны озаушы кштері мселесі бойынша интерналистік, экстерналистік жне позитивистік концепциялар бар. Интернализм ылымны пайда болуы мен дамуына философиялы ой тікелей сер етті деп есептейді жне оамны леуметтік-экономикалы, саяси рылымы мен сол оамны ылымыны арасында ешандай байланыс болуы ммкін емес деген пікірді станып, ылымны ішкі факторларын абсолютке айналдырады. Экстернализм – бл концепцияа арсы. Оны кілдеріні пікірі бойынша, ылыма сырты факторларды сері мыты. Позитивизм – ылым наты, тжірибеден ткен, длеледенген фактілерге сйене отырып дами алады, абстрактылы ойлау мен метафизикалы тсініктер ылым шін пайдасыз. Бізді ойымызша, ылымны пайда болуына, эволюциясына, оамда атаратын ызметіне жоарыда аталан факторларды брі де белгілі бір дрежеде ыпалын тигізеді жне ол р дуірде р трлі болуы ммкін. Сондытан оларды бір-біріне арсы ойып, немесе бір-бірінен бліп алып, белгілі бір факторларды абсолютке айналдыру дрыс емес.
Зерттеуші алымдар ылымны даму кезедері туралы р трлі пікірлер айтады. Оларды бір тобы ылым кне заманда алыптасты десе, енді бір алымдар ылым оамны ерекше саласы ретінде Жаа Дуірде пайда болды деп тжырымдайды. Бізді пікірімізше, ылымны даму кезедері туралы мейлінше дрыс пікірді сынан азіргі заманы Ресей алымы В.В.Ильин. Ол ылымны дамуын классикалы, классикалы емес жне неоклассикалы емес деп жіктейді. Бл жіктеуді ылымны классикалыа Дейінгі кезеімен толытыран дрыс секілді деп ойлаймыз. Себебі, классикалы ылым кезеіне дейін ылым за уаыта созылан «наыз ылыма» дейінгі алыптасу кезеінен тті.
Алашы ауымды оам дамуыны мыжылды практикасы ылымды алыптастыра алан жо. Білім кнделікті мірді ажеттіліктері анааттандыруа ана баытталып, одан жоары ктеріле алмады. Алашы ауымды оамда мір срген адамдар дние туралы білім жинамады деуге болмайды, біра заттар туралы объективтік білім оларды субъективтік абылдаумен тыыз байланысты еді, яни, объективтік білім элементтері мен субъективтік сана арасында шекара болмады, табиат былыстары адам жне оны мірімен байланысты тсіндірілді.
Адам ойы таза теориялы білім дегейіне ктерілуі шін оны дстрлі практикалы баытталандыын бзу ажет еді. Ескі сананы кйрету санаа тікелей сер ету арылы емес, сана бейнелеп отыран дниені тбірімен айта тсіну арылы жрді. Дниеге деген жаа кзараста заттар адама байланысты емес, объективті, заттар мен адам жеке-жеке, бір-біріне атысты, біра туелсіз, нрселер ретінде пайымдалды. Осындай ерекшелік кне гректерге тн еді. ылымды зерттеуші алымдарды брі дерлік ылымны отаны кне Греция деп мойындайды. Гректер Египет пен Вавилон империяларында бірнеше жзжылдытара созылан соыстардан аман алан, за уаыт ескерілмеген білімдерді абылдап алды жне жай абылдап ана оймай, здеріні аыл-ойыны, ойлау абілетіні кштілігі арасында здеріні білімдерін оса отырып жаа дрежеге ктерген, олара абстрактылы жне рационалды сипат берген халы болды.
ылым дамуыны классикалы кезеі ХVІ-асырдан басталды деуге болады. ХVІ-асыр – адам рухыны айта ркендеген кезеі. алаларды кбеюі адамны сезімдері мен мірлік ндылытарыны жаа дегейде дамуына о серін тигізді. Университеттер пайда бола бастады, олар лі кнге дейін ылым ордасы болып есептеледі. ркендеу дуірінде елеулі ылыми жаалытар дниеге келді, осы кезеде ылым мен нерді біріктірген ламалар мір срді. Оларды бріні есімдерін жне олар ашан жаалытарды брін бірдей атап шыу ммкін емес. Е басты тлаларды ана атаса: Леонардо да Винчи (1452-1519) – лы суретші жне азіргі жаратылыстану ылымыны пионері; Николай Коперник (1473-1543) поляк астрономы, дниені гелиоцентристік жйесін ашты; Джордано Бруно (1548-1600) – лем бірттас, шексіз, немі згеріп отыратын монадолардан трады деп тжырымдады; Галилео Галилей (1564-1642) – Жер айналып отырады, дниені математика, механика ылымдарыны, аыл-ойды кмегімен тануа болады деп пайымдады.
Одан бергі ылымдаы негізгі революциялы жаалытар – атом блшек-теріні ашылуы, атом бомбасыны жасалуы, космосты игеру, ылым же-тістіктеріні ндіріс саласына кптеп енгізілуі немесе ылымны ндіргіш кш ретінде арынды дамуы, электроника жне кибернетика салалары жетістіктеріні адамны мір сруін жеілдету шін олданылуы, яни, ылымны адамны кнделікті трмысында ке орын алуы.
Бл классикалы кезе Галилей мен Пуанкареге дейінгі ХVІ-ХХ асыр-ларды амтиды.
Неоклассикалы емес азіргі кезеде ылым жеке салалара блініп кетті. Бл былыс ылымны дадарысына келіп соты деуге болады. Оны басты себебі – ылымны басты масаты – жалпы дние туралы білім жинау екендігі мыт болды жне дниені ттас нрсе деп арастыру принципі естен шыарылды, рбір ылым зімен-зі болып кетті.
ылымды зерттеу аспектілері
ылым философиясы. ылымды философиялы трыдан зерттеу аса маызды жне ол ылым мен ылыми ызметті зерттейтін баса пндерді арасында ерекше, басты орын алады. ылымды зерттеуді р трлі жеке методтары мен арнайы ылымтану пндері аншалыты профессивті жне зекті боланымен, олар ылымды философиялы трыдан зерттеуді орнын баса алмайды. Философия ылымды оамды сананы белгілі бір формасы жне адамны дниеге кзарасын анытаушы теориялы сана ретінде, оршаан ортаа атынасты типі ретінде сараптайды.
ылым социологиясы. ылымды идеяны дамуы, танымды жйе деп арастырумен шектелмей, оны оамды ндірісті трі, леуметтік жйе ретінде тсіну ылым социологиясыны пнін анытайды. ылым социологиясы ылымдаы оамды атынастар жне ылым мен оам
арасындаы атынастар жйесін зерттейді. ылымды социологиялы танып-білу ш саланы амтиды:
1) ылыми ызметті ішкі рылымы, немесе леуметтік институт ретіндегі ылыми ызмет шеберіндегі оамды атынастар;
2) ылым жне оам, ылым мен оамны баса компоненттері арасындаы зара атынас жне зара байланыс;
3) ылымдаы адам.
ылым психологиясы ХХ-асырда арындап дамыды. Бл былыс кіші ылымдардан лкен ылымдарга кшумен, ылыми-ізденіс жмысында жымды принципіні басым бола бастауымен, ылыми іс-ызметті кшейтуді факторларын ашуга мтылумен тыыз байланысты. азіргі ылым ерекше шыармашылы жне леуметтік жйе, сондытан психологиялы факторларды ылыми процесті дамуын жеілдетуге немесе бседетуге тигізетін сері мол. ылым психологиясы алымны білім ндірісінде маызды рл атаратын елестету, шабыттану, интуицизм негіздеу жне баса психологиялы асиеттерін-объектілерін зерттейді. Сонымен атар, ылым психологиясы индивидуалды-шыармашылы былыстармен шектелмей, ылыми жымдаы тлааралы атынас- тарды ылым процесіне, алымдарды интеллектуалды ызметіне сері. зерттеу объектісіретінде арастырады. ылым психологиясы азіргі кезеде ылымды зерттеуді маызды саласына айналып отыр.
ылым этикасы ылым дамуыны задылытарын, практиканы жне ылымны сапасын ктеруге баытталан ылымды басаруды ажеттіліктерінен туындайды. Моральды – этикалы факторлар алымны ізденістік ызметіні маызды жаы. ылымны мір сруіні зі ылыми тазалы, ділдік, принципшілдік, аиат шін крес секілді моральдік асиеттерсіз ммкін емес. ылымдаы этикалы аспектілер сан ырлы жне олар р трлі дегейлерде р трлі крінеді. Мысала алымны зіне дейінгі алымдара, оларды шыармашылыына, зіні ріптестеріне, зіні жолын уушы шкірттеріне деген этикалы-моральды атынасы. Тлааралы атынастарды этикалы аспектілері жымды шыармашылы жадайында айындала тседі. Бл атынастар шынайы, адал, ділетті, лкенге рмет, кішіге ізет принциптері негізінде рылан болса, креалмаушылы, дрекілік, мансапорлы сияты жаымсыз асиеттерге жол берілмесе – ылыми жымдаы хал-ахуал да жасы болып, ылыми ізденісте жаа табыстара ол жеткізу ммкіндіктері кбейе тспек. алыма ажетті моральды асиеттерді негізгілері туралы айтатын болса, олар: ылыми аиатты орау жолында аянбау, азаматты батылды, адамгершіліктік тазалы, адалды, шыншылды, жауапкершілік жне таы басалары.
ылым тарихы ылым тарихын оны пайда болан уаытынан бастап азіргі замана дейін зерттейді. Ол ылыми дамуды задылыын негізінен тарих ылымыны деректеріне сйеніп, ылымны дамуындаы жекелеген былыстар мен оиаларды сараптап, сондай-а ылымды зерттейтін баса пндерді – ылым логикасы, ылым психологиясы, ылым этикасы, ылым социологиясы, ылым экономикасы жне таы басаларды жетістіктерін пайдалана отырып ашады. ылым тарихы бойынша жазылан Джон Берналды «оам тарихындаы ылым» ебегі осы ойымызды жасы мысалы бола алады жне бл ебекті жазыланына жарты асыр уаыт тсе де, лі кнге дейін ндылыын жойан жо. ылым тарихында ылыми ойды дамуыны барлы байлыы жинаталан, сондытан да оны зерттеу аса ажетті. ылым тарихыны масаты тарихи-ылыми оиаларды хронологиялы жаынан тізбелеп сипаттап ою емес. Оны масаты – ылым мен техниканы даму задылытарын ашуа ыпал ету. ылымды біз детте адамны дние туралы жалпы білім жинауа баытталан ызметі деп тсінгендіктен, бір араанда ылыми процесте дстрге, ткенге айта оралуа орын жо секілді крінеді. Біра тередеп тексерсек, дстрлер ылым дамуыны жне алымдарды ізденістік ызметіні негізі. Бл аиданы барлы ылымдара орта деуге болады. ылымдаы дстрлер проблемасыны негізін алаушы американды физик-философ Т.Кун. Гарвард университетінде стажировкадан ткен ш жыл ол шін ылым тарихын А.Койре, Э.Мейрсон, Е.Мецгер жне А.Майерді ебектеріне сйене отырып еркін зерттеуге арналан кезе болды. Кейінірек леуметтік ылым кілдері мен жаратылыстану саласыны алымдарыны арасында ылыми проблемаларды ою мен оларды шеше білу мселелері бойынша туындаан кзарас алшатыы Т.Кунды ылымдаы дстрлер таырыбын жан-жаты зерттеуге, ылым динамикасыны парадигмалы концепциясын жасауа итермеледі.
Бл концепцияны мні мынада: ылымды сипаттау шін «ылыми оамдасты» жне «парадигма» (бл ымды Т.Кун кейінірек «дисциплинарлы матрица» деген ыммен ауыстырды) ымдарын олдану керек.
ылыми оамдасты дегеніміз, Т.Кунны тсінігі бойынша, белгілі бір сала бойынша ылыми зерттеулер жргізу масатымен парадигмалар немесе осы ізденістерді теориялы алышарттарын негізге ала отырып біріккен алымдар жымы.
Т. Кун парадигма ымын тандау себептерін тсіндіреді. детте бл ым абылданан модель, лгі дегенді білдіреді. Біра Т. Кун бл тсініктер парадигманы анытамасын толы ашпайды деп есептейді, себебі бл маынада парадигма брын жасалып біткен жмыс дегенді білдіреді, сонда алымдарды келесі тобы немен айналыспа? Кунны пікірінше, парадигмаларды жалпы за ретінде олданылатын, біра сонымен бірге жаа жне иын жадайларда одан рі жетілдірілетін жне натыланылатын объект деп тсінген дрыс.
Парадигмаларды олдану ылыми ізденісті жеделдетеді, себебі ылыми мселелерді шешуді баса бсекелес жолдарын олдананнан грі абылданан парадигмаларды олданан олайлы жне нтижелі.
Парадигма ымыны элементтеріні анытамасын Т.Кун толы бермесе де, оларды жалпы трде тмендегіше сипаттауа болады:
1) математикалы формада жазылан, бастапы ымдар мен задарды амтитын фундаменталды теориялар;
2) табиат туралы жалпы философиялы тсініктер жне азіргі ылымда абылданан ымдар мен оларды жйесін бейнелеуді логикалы тсілдері;
3) ылыми оамдастыты рбір мшесі зіне ойылан ылыми міндеттерді шешу шін станатын лгілер мен эталондар.
ылымны жадайын, Т. Кунны пікірінше, екі кезеге бліп арастыруа болады: ылыма дейінгі кезе (бл кезеде парадигмалар лі алыптасып лгермеген) жне ылыми кезе (ылыми оамдасты парадигаманы растырып, абылдаан кезе).
ылыми кезедегі ылымны жадай екі трде сипатталады: алыпты жадай (оны Т.Кун алылты ылым деп атайды) жне дадарысты жадай. алыпты ылымда ылыми оамдасты белгілі бір парадигманы абылдайды жне оны танымны белгілі бір саласындаы міндеттерді шешу шін тиімді олданады. Парадигмаларды зерттеу жас ізденушіні белгілі бір ылыми оамдастыты мшесі болуа дайындайды, ол зі тадаан, ылым саласын кезінде наты лгілерге сйеніп зерттеген адамдарды атарына осылады жне ылыми практикада оларды дстрлі теориялары мен дістерін олданандытан фундаменталды принциптерден аса алшатамайды. Мндай дстрлілік, зара келісімділік ылымны алыпты дамуына ыпал етеді. Жалпы абылданан парадигмаларды болуы осы ылым саласыны жеткілікті дамыандыыны белгісі.
Біра парадигмалара негізделген алыпты ылымны бір ерекшелігі – ол лкен жаалытарды ашуа онша баытталмаан, оны нтижелері кбіне кп алдын-ала, парадигмалар шеберінде болжанан. Мндай жадайда алымны ізденістік ызметіні мні жо болып крінуі ммкін. Кунны пайымдауынша, алыпты ылым саласында жмыс жасайтын алымны алдына оятын негізгі масаты – «жаылтпаштарды шешу», немесе, парадигмалара негізделген теориялы білімді іс жзіндегі факт-материалдармен рационалды сйкестендіру. ылымны дадарысты жадайында ізденіс процесінде абылданан парадигмалар шеберіне сыймайтын фактілер пайда болады да, парадигманы тиімділігі кмн туызады, одан бас тартып, шындыты млдем жаа кзарас трысынан тсіндіретін жаа парадигмалар жасау ажеттілігі туады.
Брын абылданан парадигмадан бас тартуды Т.Кун ылыми революция деп атайды жне, Кунны пікірінше, жаа парадигманы алымдарды жаа легі психологиялы дегейде мойындап, малдауы ажет. «ылым логикалы емес, психологиялы» дейді Кун. Яни, парадигманы сыни эксперименттен ткізіп ажеті жо, алымдарды аа буыны ыдырап, жаа легі жаа парадигмамен жмыс жасап дадыланса боланы.
ылым динамикасыны «кумулятивтік теориясыны » авторы, француз алымы Пьер Дюгемнін пікірінше, ылымны дамуы кірпіштен аланан абыраны біртіндеп биіктеуі секілді, брын танылан нрсені біртіндеп суі. алымны жмысы – осы ылым имаратыны, оны теориясыны кірпіштерін іздеп тауып, орнына алау. Оны бастауын ылымны брыны тарихынан табуа болады. Дюгемні осы кзарастарына жгінсек, дниені ылыми бейнесі згермейді, тек кеейе тседі, ылым дамуында тбегейлі текеріс дегендер болмаан. Мндай кзарастара арсы шыан Кун ылымны дамуы ескі білімні стіне жаа білімні алануы емес, брыны беделді деген, жетекші тсініктерді млдем жаа тсініктермен трансформациялануы, ауыстырылуы, яни белгілі бір кезендерде болып отыратын ылыми революциялар деген теорияны сынады.
Негізінен аланда, Т.Кунны теориясын абылдауа болады. ылымны дамуы міндетті трде зіне дейінгі дстрлерге сйене отырып дамитындыы кмн тудырмайды.
Дстрлер кзге крінетін (аны) немесе вербальді жне крінбейтін (аны емес) немесе вербальдік емес болып блінеді, ылыми таным процесінде зара орын ауыстырып отырады. Крінетін білімдерді кейбір алымдар басты, орталы білім деп те атайды, бл білімдер басты назарда болады, негізінен аланда оулытар мен ылыми монографияларда мтін (текст) трінде болады. Т.Кунны парадигмаларын білімні осы тріні мысалы ретінде арастыран дрыс.
Крінбейтін білім (философиялы дебиетте бл білімді сипаттауа -жасырын», «имплициттік», «перифериялы», «ндемейтін», «менталитет» жне таы баса терминдер олданылады) назардан тысарыра, кбіне практикалы білім саласында кездеседі. алымдарды деттерінде, мінез-лында кездеседі, оларды ауызша, вербалды трде толы жеткізу иын. Мысалы, белгілі химик-философ Марк Полани химик студенттерді практикалы сабатара келіп уаыттарын блу ерекшелігін практикалы білімдерді стаздан шкіртке ылыми дстр ретінде берілу деп есептейді. Олар алымнан оны ылыми кадрларына ауызша емес, тек жеке лгі-неге арылы жетеді, яни білімні тлалы сипатымен тыыз байланысты.
Крінбейтін ылымны бір трі – ылыми мектеп, алым мен оны шкірттеріні белгілі бір географиялы мекенде орналасан ауымдастыы. ылыми мектеп шеберінде алымдар арасында тыыз байланыс – араласу орнайды, тжірибе алмасу, теориялы пікірталас-дискуссиялар немі жріп отырады.
ылымны дамуында алымны тлалы ерекшеліктеріні белгілі бір рл атаратынын жоа шыармаса та, керінбейтін білімді М.Полани секілді тым сірелеуге болмайды, бл білімні иесі жымды субъект екендігін мытпаан дрыс. Білімді тек жеке білім деп тсіну – ате.
рине, тек дстрлерге сйенсек, ылым дамымай алар еді. ылыми білімні рылымында жаалытар да ерекше рл атарады. ылыми субъект парадигма-дстрлерді басшылыа алып ана оймай, оларды жаалытармен немі толытырып отыруы тиіс.
ылымны дамуындаы ылыми жаалытарды рлін крстеу шін алдымен ылымны онтологиясын анытап алан дрыс. Ресей алымы В.В.Ильин ылымыны онтологиясын:
1) ылымны алдыгы шебі;
2) ылымны мыым ядросы;
3) ылымны тарихы райды деп есептейді.
ылымда ылыми аыл норма-ережелері бойынша йымдастырылан ызмет рационалды ызмет болып саналады. Біра нормаларды да шегі бар, оны практика крсетіп-анытайды. ылыми нормаларды сипаттау крделі, себебі олар кп жне жан-жаты, себебі ылым сан трлі, бір-біріне сай бермейтін, райсысыны зіндік зандылытары бар салалардан жне ылыми субъектілерден трады. Сондытан ылыми ызметті барлы ерекшеліктерін амтитын, ылыми субъектілерді брі бірдей мойындап, абылдайтын нормалар сыну, рине, иын. Бізді ойымызша, ылым нормалары туралы р трлі концепцияларды арасында аылшын социологы Р.Мертон сынан нса назар аударарлы. Оны пікірінше, ылым нормалары мынадай трт ндылыты тірегінде топталады:
1) универсализм – ылыми тжырымны аиаттылыы алымны жасынан, жынысынан, беделінен, ылыми дрежесінен туелсіз баалануы керек;
2) жалпылы – ылыми білім оны авторыны жеке меншігіне айналмай, жалпыа орта, сына ашы болуы ажет;
3) жеке басты пайдасын кздемеу – ылыми аиат жолындаы ізденіс алым шін басты масат болуы тиіс, ата-да, жеке басты пайдасы, материалды марапат ылыми ызметті масатына айналмааны жн;
4) йымдасан скептицизм – алымнан з ріптестеріні ылыми ызметін сыни, объективті баалау талап етіледі. Оларды ылыми нтижелерін алым-ізденуші з ызметінде пайдаланан болса, жасы жатарын атап, ебегіне рмет крсете білуі тиіс, біра жіберілген ателіктерге де автормен бірдей жауап береді. Сонымен бірге алым з тжырымдарын, ол жеткізген жетістіктерін батыл орап, з ателіктерін мойындай білуі ажет.
Бір жаынан алып араса, нормалар ораныс белдеуіні рлін атарады, ылымды шектен шыып кететін нрселерден сатандырып отырады. Осы трыдан арастыранда, нормалар ылым дамуында те ажет. Екінші жаынан аланда, нормалар ылымны брыны кезеіні жемісі, олар ылымыны болаша дамуы шін кбіне жарамай жатады. Нормалар консервативті, алымнан зіні ызметін белгілі бір абылданан ережелерден, инструкциялардан, бйрытардан ауытымай йымдастыруды талап тетеді. Бл жадайда алымны еркіндігі шектеулі, ол ылымны мыым ядросы шеберінде ана ызмет ете алады.
Ал ылымны алдыы шебіндегі алымны жадайы млдем баса.
Ол нормалар-лгілер шеберінен шыып, еркін ызмет ете алады, брын алыптасан былыстардан тыс жаа идеяларды, ылыми жаалытарды дниеге келеді. ылыми жаалытар ылымны алы шебі мен мыым ядросыны арасында шекістер туызады, бл занды процесс. Оны шешуді бірден-бір дрыс жолы – ылыми жаалытарды негіздеу жне длелдеу. Сонда ана ылыми жаалы ылымны алдыы шебінен мыым ядроа кшеді.
ОРЫТЫНДЫ
Таырып мазмнын жалпы орыта айтса, ылым философиясы ылымны алыптасуын, даму динамикасын, ылыми танымны ішкі механизмдерін, дістері мен принциптерін, ылымны адам мен оам міріндегі рлін зерттейді. Ойымызды тжырымдаса, ылымны дамуы – дстрлер мен жаалытарды диалектикалы бірлігі процесі болып табылады. ылым брыннан келе жатан дстрлерге сйеніп жне оны жаалытармен толытыра отырып дамиды. Бл крделі процесс. Ескіні жааа орын беруі ашан да иын жреді. Біра оамны дамуы ылымнан оны жаалыты сипатта болуын, жаа идеялар арылы оам сраныстарына жауап бере білуін талап етеді, онсыз ылымыны зі мнсізденеді.
Пайдаланылан дебиеттер
1. Ш.А.Ібжарова,Л.Р.Зурбекова,ылым тарихы мен философиясы
2. www.filosofija/gylym_filosofijasy/17-1-0-157
3. https://kk.wikipedia.org/wiki