Ауыздар Вирустарды негізгі компоненті /50-90 пайызы/.

Жалпы вирусология,вирустарды жіктелу негіздері. Вирионны рылымыжне химиялы рамы. Бактериофагтар

Жоспар

1.Вирустар туралы ысаша мліметтер

2.Вирустарды баса микрооганизмдерден

ерекшеліктері

3.Вируцстарды классификациясы, рылымы,

химиялы рамы, сіп-нуі, даылдандыру дістері

4.Вирустар мен жасушаны зара рекеттесуіні

салдары

5.Инфекция кезедері жне жу жолдары

6.Зертханалы диагноз ою дістері

7.Емдеу жне алдын-алу принциптері

Масаты:

Вирустар жне олар оздыратын аурулар туралы жалпы мліметтер беріп, оларды ерекшеліктері, жіктелуі, негізгі асиеттері туралы жне де олар оздыратын ауруларды микробиологиялы диагностикасымен, емдеу жне алдын алу принциптері туралы студенттерге білім беру

Вирустар -те са жасушалы рылысы жо генетикалы дегейдегі паразиттік организмдер.

ВИРУСТАРДЫ НЕГІЗГІ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ:

Генетикалы дегейдегі паразиттер зіні геномымен жасуша геномына сер етіп байланыса тседі, "з дегенін істетіп" кндіреді.

те са, нанометрмен лшенеді, электронды микроскоппен ана крінеді.

Кристалл ретінде де кездеседі /полиемиелит вирусы/. Кристалдар жылдар бойы саталуы ммкін, ал кез-келген уаытта оларды сіп-ніп миллиондап кбейіп кетуі де ммкін.

"Денешіктер", "осылыстар" ретінде кездесуі ммкін /тыру вирусы/.

МОРФОЛОГИЯСЫр трлі болады – икосаэдрлы, таяша немесе цилиндр трізді, дгелек, сопаша, сперматазоид трізді, жіпшелі.

Вирионны МЛШЕРІ бойынша :

1.те са – 20-50 нм /пикорнавирустар, парвавирустар/;

2.лкендігі орташа – 50-150 нм;

3.Ірі вирустар – поксвирустар.

РЫЛЫСЫ бойынша:

Жай арапайым вирустар – Н капсидпен оршалан. Нуклеокапсид кубты немесе спиралды симметрия-сымен орналасады.

Крделі вирустар – осымша липопротеидтік абышасы бар /суперкапсид/.

ХИМИЯЛЫ РАМЫ:

Нуклеин ышылы

Вирустар рамында кездесетін нуклеин ышылдарыны трлері:

1.екі жіпті сызышалы ДН /герпес, аденовиусар/.

2.екі жіпті саиналы ДН

3.екі жіпті саиналы ДН, бір жібі зілмелі /гепатит В вирусы/

4.екі жіпті зара шиеленіскен ДН /паповавирустар/.

Нуклеин ышылдары генетикалы информацияны сатайды жне ауыздарды рамын адаалайды.

Ауыздар Вирустарды негізгі компоненті /50-90 пайызы/.

Липидтер /4-42 пайызы/

Кмірсулар /3-10 пайызы/

ВИРУСТАР ТАКСОНОМИЯСЫ:

Иерархиялы дегейлер:

тымдастытар /аты -viridae деп аяталады/,

тымдастар тармаы /-viriae/,

туыстыр /-virus/,

трлері.

Мыс., Herpesviridae, Alphaherpesvirinae, жай герпес вирусы. Адамдар мен жануарлар вирустары 19 тымдаса блінеді.

ДН-лы вирустар /7/:

поксвирустар

герпесвирустар

гепадновирустар

иридовирустар

аденовирустар

паповавирустар

парвовирустар

 

 

РН-лы вирустар /12/:

пикорнавирустар

калицивирустар

тогавирустар

Бирнавирустар\цирциновирустар

коронавирустар

парамиксовирустар

рабдовирустар

ортомиксовирустар

буньявирустар

аренавирустар

ретровирустар

 

 

ВИРУСТАРДЫ ТІРШІЛІК ЕТУІ:

Табиатта вирустар бірнеше жадайда тіршілік етеді:

Жасуша ішінде кездесетін кбею трлері

- вирустар.

Жасушадан тыс трі – вирион.

Вириоид – капсидсіз Н.

Вирустар тек жасуша ішінде ана сіп неді. Себебі вирустарды рамы те арапайым:нуклеин ышылы, ауыз, ант жне май, тек кейбір крделі вирустарды ана ферменттері болады.

ВИРУСТАРДЫ КБЕЮІ:

1 ФАЗА – адсобция, жасушаа жабысуы. Айрыша емес – белгілі бір ортада, температурада, катиондарды бар жерінде. Айрыша – жасуша рецепторларыны вирус ауызына сйкес келуі.

2 ФАЗА – вирусты жасушаа енуі. 2 жолмен:1) виропексис /пиноцитоз, фагоцитоз/, 2) жасуша жне вирус абышасыны зара бірігуі.

3 ФАЗА – депротеинизация, вирус геномы ферменттерді кмегімен абышадан блінеді.

4 ФАЗА – эклипс-фаза /араы,ттылу/-жасуша ттылып тек вирусты еркіне береді, вирусты ралу бадарламасын іске асырады. Вирус геномыны экспрессиясы басталады:

транскрипция-ДН-ын РН-на кшіру,

трансляция-вирусты ауыз молекуласынан ралуы,

репликация-геномны кбеюі.

5 ФАЗА – вирус компаненттеріні жиналуы. Ядрода да, цитоплазмада да болуы ммкін.

6 ФАЗА – жасушадан шыуы. 2 жолмен – 1)бршіктену 2)жарылу.

Вирустарды даылдандыру дістері:

жануарлар организмінде

тауы эмбрионында

даыл жасушаларында

Науастан алынатын зерттеу заттар ауруды тріне, клиникалы кріністеріне байланысты – ан, сйек кемігі, ликвор, несеп, мрын- кмей шайындысы, тіндер биоптаты жне т.б.

Микробиологиялы диагноз ою дістері:

Вирусоскопиялы діс (ЦП, жасушаішілік осындылар, денешіктер)

ИФР (РИФ)

Вирусологиялы діс (тауы эмбрионы, жасуша даылдары)

Биологиялы

Серологиялы (КБР,БР,ГАТР,ИФТ)

Молекулалы-биологиялы(ПТР,ДНК-зондтау)

Вирусты инфекцияларды емдеуді негізгі баыттары:

Вирусты инфекцияларды емдеу шін олданылатын препараттар ш тсілмен сер етуі керек:

v оздырыша тікелей сер етіп, сіп-нуіне жол бермеу;

v Организмні ораныс кштеріні ынталандыру(стимулдеу);

v кесел барысында пайда болан(немесе болатын) бзылыстара жол бермеу

Тікелей сер ететін немесе этиотропты препараттара жатады:

Спецификалы вакциналар олдану;

Бейспецификалы – табии резистенттілікті интерферонны жне баса иммунды стимуляторларды кмегімен кшейту;

Антивирусты химиялы препараттар олдану, олар вирустарды репродукциялануын тадамалы (избирательно) басып тастайды.

Сонымен емдеу 3 баытта жргізіледі:

I- этиотропты – ауру оздырышына тікелей сер ететіндер- антивирусты препараттар, иммунды модуляторлар (амантадин, ревмантадин, ацикловир, видаравин, оксолин, арбидол, ставудин, интерферон жне т.б.)

II-патогенетикалы – организмні жалпы улануына, сусыздануына, жрек-тамыр жйесіні ызметінде жне баса азаларда бзылыстар пайда болуына жол бермеуге жне де бактериялы асынуларды алдын алуа баытталан препараттар

III- симптоматикалы – ауру симптомдарын (басы ауыру, йысызды, жтел, дене ызбасы жне т.б.)басатын препараттар.