Суицидке дайындалуыны тмендегідей таы да бірнеше белгілері бар

АЗАСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ДЕНСАУЛЫ САТАУ ЖНЕ ЛЕУМЕТТІК ДАМУ МИНИСТРЛІГІ

Марат Оспанов атындаы Батыс азастан мемлекеттік медицина университеті» ШЖ РМК

Студентті зіндік жмысы

Мамандыы:Жалпы медицина

Кафедра:Неврология, психиатрия жне наркология

Дисциплина:Психиатрия

Курс: 5

Таырып:Суицид, ауіп факторлары, біріншілік алдын алу.

Орындалу трі: реферат

Орындаан:аниева Глдана

Тобы: 503Б

Атбе 2016жыл

Жоспары

І. Кіріспе

ІІ. Негізгі блім

А) Суицид сзіне жалпы шолу

) Суицидальді мінез-лы жне р бір жас кезедеріне сай суицидальді белсенділік крінісі

Б) Суицид трлері жне суицидке дайындалуды наты белгілері.

)Суицидті алдын алу шаралары

 

ІІІ. орытынды

ІV. Пайдаланылан дебиеттер

Кіріспе

Кп жадайда зін-зі лтіруге себеп болатын нрсе мір жадайыны шынайы иындылыы жне мір оалмайды деп есептеу. Суицид леуметтік былыс ретінде белгілі леуметтік себебі бар жне зерттеуді сонымен атар себебін тсіндіруді ажет етеді. Девиантты мінез-лыа адамны, леуметтік топты сол оамда ресми трде абылданан немесе олданылатын нормалара сйкес келмейтін ылытары, іс рекеттері жатады. Осы тсінікті анытау шін леуметтік нормалара не жататынын білу керек. оам андай да бір нормаларды мінез- лы лгісі ретінде абылдай отырып, олара сйкес келетін оамды моральдік жне ыты олдау механизмін рады, яни оамды жне мемлекеттік сер етуді санкциялары бар дегенді білдіреді. Адам белгілі бір нрсеге атты кйзелгенде жне ол за уаыт бойы боланда стресстік сезімдерге душар болады. Стресс те ауыр психологиялы жадайда ауіп- атер тнгенде, іс- рекетті те ауыр да жауапты кезеде, л уата жне аыл - ойа салма тскенде пайда болады. Суицид лемдік мселеге айналуда. азастан 2014 жыл бойынша жасспімірдер арасында зін-зі лтіру дегейі бойынша лемде 100 мы адама шаанда 25.6 жас ліп 4-ші орын алан.

 

 

зін-зі лтіру —зін мірден асаана айыру (суицид). зін-зі лтіруді себептері р трлі. Кп жадайда зін-зі лтіруге себеп болатын нрсе мір жадайыны шынайы иындылыы жне мір оалмайды деп есептеу.

Депрессивті жадайлар «жиналып» соны салдарынан зін-зі лтіру болуы ммкін. зін-зі лтіру арттара,нашаорлара, жазылмайтын аурумен ауыратындара, ылмыскерлерге тн рекет. Балаларды зін-зі лтіруі ашы арсылы білдіру трінде, кбінесе ата-аналарына атысты жасалады. Криминалистикада зін-зі лтіру р трлі негіздер бойынша сараналады. Мысалы:

1. орытынды зін-зі лтіру (зін-зі лтірер алдында з рекетеріне есеп беретін, біра кінсіз иын жадайдаа тскен, ойлану нтижесінде болашаты жотыына кзі жеткен адамдарды зін-зі лтіруі, аржыны жотыы, жазылмайтын ауру жне т.б.);

2. Ашы арсыласу тріндегі зін-зі лтіру (баытсыз махаббат, ажырасу т.б. себеп болатын жан кйзеліс рекет);

3. Ая астынан зін-зі лтіру (жаман хабар аланнан кейін, отбасындаы не жмыстаы ойда жота пайда болан иыншылытан кейін зін-зі лтіруге ая астынан бел буу);

4. Психикалы ауыран кезде зін-зі лтіру.

Суицид термині итальян психологы Г. Дэзен 1947 жылы енгізіп, оны “зін-зі лтіруге рекет ету” - деп тсіндіреді.

 

азіргі кезде Суицидалогия деп аталатын лкен бір ылыми баытты бар, ол социология, психология, медицина, демография, психиатрия тоысында пайда болып осындай рекетке баратын тлаларды ерекшелігін, рекетін, себептерін зерттеуге тырысты.

Адамзат тарихында зін-зі лтіру рекеті ртрлі бааланады. Европа халында зін-зі лтіретін адамдар - вампира айналады деген. Ал кне Грекия, Спарта, Афинада зін-зі лтірген адамдарды мйітін ртеп жіберген.Орта асырда Австрия, Пруссия, Францияда зін- зі лтіруші адамдарды діни кзарас бойынша – ылмыскерлер деп санаан.

Суицид леуметтік былыс ретінде белгілі леуметтік себебі бар жне зерттеуді сонымен атар себебін тсіндіруді ажет етеді. Девиантты мінез-лыа адамны, леуметтік топты сол оамда ресми трде абылданан немесе олданылатын нормалара сйкес келмейтін ылытары, іс рекеттері жатады. Осы тсінікті анытау шін леуметтік нормалара не жататынын білу керек. оам андай да бір нормаларды мінез- лы лгісі ретінде абылдай отырып, олара сйкес келетін оамды моральдік жне ыты олдау механизмін рады, яни оамды жне мемлекеттік сер етуді санкциялары бар дегенді білдіреді.

Адам белгілі бір нрсеге атты кйзелгенде жне ол за уаыт бойы боланда стресстік сезімдерге душар болады. Стресс те ауыр психологиялы жадайда ауіп- атер тнгенде, іс- рекетті те ауыр да жауапты кезеде, л уата жне аыл - ойа салма тскенде пайда болады.

Жасспірімдер мен бозбаларды теріс мінез-лыны баса да трлері бар. Бір авторлар оны мынадай трлерге бледі:

реактивті негізделген (ашып кету, суицид), детте психиканы заымдану негізінде болады;

дрыс берілмеген трбиені негізінде болатын жеке адамны тменгі моральдік дегейінен болатын трі (есірткі олдану, маскнемдік);

Басалары девиацияны екі негізгі баытта арастырады:

1. Бзушылыты пайда болатын формалары бойынша – деликвенттілік, йден ашып кету, аыру, ерте маскнемдік, суицидтік мінез- лы.

2. Биологиялы факторлар негізінде жатан себептер, факторлар, длелдерге атысты, сондай- а леуметтік психологиялы негіздегі: леуметтік орта жне психологиялы жас ерекшеліктері.

 

Суицидальді мінез-лыа адамны жас ерекшелігі, жынысы, ксіби ерекшелігі, мірлік жолыны ерекшелігі де сер етеді.

р бір жас кезедеріне сай суицидальді белсенділік тн болады.

1. - Балалы ша – 12 жаса дейін;

2. - Жеткіншектік кезе – 12-17 жас;

3. - Жастар арасы - 17-29 жас;

4. - Ересектер арасы – 30-35 жас;

5. - артты кезе – 55-70 жас.

 

5 жаса дейінгі балаларда зін-зі лтіру рекетіне бару те сирек кездеседі. Жанялы атыыстара байланысты 9 жаса дейін 2,5%, ал 9 жастан кейін 80% зін-зі лтіру рекетіне барады екен. Жеткіншек кезеінде суицидалды рекетті себебі болып ата-анасымен малімдерімен атыыса бару салдары болып табылады. Жастар арасында сіресе ыздар арасында сіресе ыздарда здеріні жігітеріне байланысты суицидальді рекеттерге баратыны аныталды.

Суицидты е жиі кездесетін кезі 15-24 жас аралыы. зін-зі лтіруге бармас брын, суициденттерді кбі дайынды кезеі – суицидалды кезеінен теді, ол адамны бейімделу абілетіні тмендеуімен сипатталады. Ол ызыушылы дегейіні тмендеуі, арым-атынасты шектелуі, мазасызданыш, эмоционалды трасыз болуы т.б.

Суицидальды мінез-лыа:

Антивитальды апаланулар (мірді ндылыын жоалту, «мен мір сріп жрген жопын,тек тіршілік етемін»деген сияты ойлар);

Селос суицидті ойлар -зіні мірінен айырылуды жеіл туі туралы иялдар( «йытап кетсе ,содан оянбаса» деген сияты ойлар);

Суицидті ниеттер — зін-зі лтіруге деген тілектер, суицидті аужаулар зін-зі лтіру туралы шешімдерді тсілдер мен ыайлы жадайларды іздеу арылы жзеге асырулар жатады, суицидальды ниеттер айтымды фазадан (суицидент лі де болса мірге айтып келмеген кезі) айтымсыз фаза арылы — биологиялы лімні келуімен теді.

Суицидальді мінез- лыты 5 типі бар:

1) Протест.

2) Жанашырлыа шаыру.

3) айыдан ашу.

4) зін-зі жазалау.

5) мірден бас тарту.

Суицидалды мінез-лы соматикалы, психикалы ауытуы бар, тіпті сау адамдарда да кездеседі. Сондытан зін- зі лтіретін адамдарды барлыыны психикасында ауытуы бар деуге болмайды. Медициналы статистикаа байланысты адамдарды бір жартысын аыл- ойы кеміс адамдар, бірін жйке-жйесі тозан адамдар, бірін мазасыз адамдар десе, енді бірін з эмоцияларын басара алмайтын адамдар раса, алан блігін ешандай психикалы ауытуы жо адамдар райды екен.

Суицидальді мінез-лы таыда балалар йінде жне толыанды емес отбасында скен балалар арасында жиі кездеседі. Сонымен атар отбасы аралы атыыс, ке-шешесіні айырылысуына да байланысты болады.

 

Кктем, жаз жыл мезгілдерінде сейсенбі кні суицид жасалу кні жоары болады. Кз, ыс мезгілдерінде срсенбі, бейсенбі кндері суицидті жасалуы тмен болады деп арастырады.

Суицидальді мінез-лы кбінесе депрессия кезінде, алкогольдік токсикомания, психопатия жне аффект кезінде жиі кездеседі. зін-зі лтіруге кбінесе индивидуалды проблемалар итермелейді. азіргі кезде жастар здеріні мірлерін баалай алмайды. Егер бір проблеманы шеше алмай жатса, олар з мірлерін июа даяр болады, йткені оларды ойларынша олар тек осылай ана тынышты, уайым-айысыз мір жне махаббат табатын сияты. Кбінесе жасспірімдер мен балалар жерлеу рсімін кз алдарына елестетіп, ата- аналарыны жылаандарын елестетіп, олардан ш алма болады.

Адам ліміне леуметтік жадайлар, жалызды та лкен серін тигізеді. Біра кей біреулер рсысып зін- зі лтіретін болса, енді біреулері трмеде отырып бостандыты асайды. Сондытан оамда мір нашарлаан сайын суицидте кбейе тседі.

Суицидке дайындалуыны тмендегідей таы да бірнеше белгілері бар

§ 1. Сйікті ісіне деген ызыушылыты жоалуы, белсенділігіні тмендеуі, апатия, жігерсіздік;

§ 2. з-зін ктпеуі, алай болса солай жруі;

§ 3. Жалыздыа штарлыы, жаындарынан ошаулануы;

§ 4. Кіл-кйіні бірден тсіп кетуі, сз ктере алмауы;

§ 5. Себепсізден-себепсіз кз жасына ерік беруі, баяу жне сылбыр сйлеуі;

§ 6. Саба лгеріміні крт тмендеуі жне олатыы;

§ 7. Мектептегі тртібіні тмендеуі, сабаа бармау, тртібіні бзылуы;

§ 8. Маызсыз, мардымсыз істі ола алуы;

§ 9. Денсаулытаы аау: тбетіні нашарлауы, кіл-кйіні тсуі, йысызды, жаман тс кру;

§ 10. Заттарын, ашасын оды-солды таратып, жмсауы, істерін жнге келтіруге тырысуы, орытындылауы, ткен-кеткен іс шін кешірім срауы;

§ 11. з-зін кінлауы немесе керісінше кніні басаа арап аланын мойындауы, лім туралы алжыдар мен клкілі не плсапалы ой тюі.

 

Суицид трлері: Шетелдік алымдарды пікірінше, суицидті ш трі бар крінеді.

Оны біріншісі — шынайы суицид. Мндай жадайда адам мірден тіледі, немі кілсіз жреді. мір сруді мн-маызын жоалтады. Аыры зіне-зі ол жмсауа бел байлайды.

Екіншісі — жариялы суицид. детте, мндай жолды тадаандар лместен брын лгісі келетіндігіне згелерді назарын барынша аударуа бейім трады. Мселен, біреумен ренжіссе боланы олына суы ару немесе аран-жіп ала жгіріп, «лем» деп згелерді рейлендіргісі келетіндер осы топа жатады. Ол кбінесе оны ренжіткен адамны алдында жасалады. Бнда олар здерін лтірмейді тек, зіні лгісі келетіндігін демонстрациялайды. Шантажды мінез- лы кбінесе бала кезден пайда болады. Мысалы, Лилияны алатын болса ол кішкентай кезінен бастап барлыына да истерика арылы ол жеткізетін. Ол трт жасынан бастап- а дкеннен наан нрсесін алмай кетпейтін. 13 жасында ол мен ешашан мектепке бармаймын деп ке- шешесін орытан ол музыкалы орталы саттырып алады. 15 жасында ке-шешесі оны туан кнге жібермеген шін ол терезеге шыып лемін деп шошытан. Шошыан ке-шешесі оны туан кнге жіберіп ана оймай оны олына аша да статан. Уаыт ткен сайын Лилияда шантажды мінез-лы пайда болан. зіне олайлы жадайда ол зін лтірем деп барлы адамдарды манипуляциялау арылы з масатына ол жеткізген. Алайда, бл «зін-зі лтіру ойыны» кбінесе айылы болып аяталады йткені ліммен ойнамайды.

шіншісі — жасырын, яни пия суицид. Бан барандар зіне-зі ол жмсауды жасы еместігін, абырой пермейтінін жасы тсінеді. Алайда олара тірлікте кездескен иындытан шыатын жол жо болып крінеді. Бан кпшілігінде нашаорлар мен ішімдікке салынып кеткендер дайын трады.

Жасырын сиуицид. мірде р айсымыз оан тап болады екенбіз. Біреу одан зі зардап шексе, екіншісі туысы немесе танысыны рекеттері мірмен оштасуа итермелейтінін кріп жатады. Бан андай да тыйымдар, тініп-жалынып сраулар болсын, айналадаылар оны спирт ішімдік ішуге, нашаорлыа арсы тра алмайды. Біра жасырын суицид тріне алкоголь мен нашаорлы ана жатпайды. Оан кез-келген кйреуге апарып соатын рекеттер де жатады. Жасырылан немесе тікелей емес суицид – бл з-зіне ол жмсауды бркемеленген трі. Оны серінен адам зіні санасында немесе санасынан тыс лімге байланысты рейі арылы з-зін кйреуге кеп соатын рекеттер нтижесінде (немесе сырты кштер, кбін де зі арандатып жасаан) кз жмады.

Шын мнісінде, жасырын суицид кезінде лімге тура адамдар жасалынбайды, тек келешекте болатын лім шін орыныш-рей болады. Бндай ойлармен мір срген адам туелділікке тап болып, немесе апат рбаны, экстремалды спорт тріні атысушысы ретінде крініс табады.

Жасырын суициденттерді киллер, рт сндіруші, тарушы, клікті жылдам жргізетіндер, шылымды кп шегетіндер, те толы адамдар арасынан табуа болады. Тірі кезінде осылар жаындарына з орыныштары, кйзелуі жайлы айтпайды, сондытан туыстары оны суицидке байланысты проблемалары бар деп ойламайды.

кінішке орай ксіби психолог пен психотеропевт дрігерді здері жасырын суицид проблемасына кіл бледі деп айту иын. лімнен орып, зін сол лімге жаындай тсу. Оны о дниелік болып кеткендерді кнделіктерінен, ледерінен немесе баса рекеттерінен байауа болады(тірі кезінде байауа болушы еді).

з-зіне ол жмсау жадайлары жргінші жолда (Германияда сіресе метрода) кп кездеседі. Таы да жасырылан суицид. Бл орайда батыстаы полиция ызметкерлері автоцид деген терминді олданады. Автомобиль бл кезде суицид жасауа арналан инструмент рлін ойнайды. Байаусыздан немесе жоары жылдамдыта келе жатып, алкогольді мастануда клікті жргізу, лде жолда йытап алу сияты себептерді жамылып, з-зіне ол жмсау рекеттері де кп кездеседі.

Жастар арасындаы теріс ылы реакциясына талдау жасаанда ылыми дебиеттерде кптеген тсініктер олданылады: асиоциалды, антисоциалды, девиантты, деликвентті, аддиктивті мінез лытар. Оны райсысы жас адамны белгілі бір мінез - лы кесіндісін, оама тн мінез лы нормаларыны белгілі бір ауыту дрежесін сипаттайды.

зін-зі лтіру оамда адам алыпты, жалпыа белгілі жолдармен шеше алмайтын немесе оны шешуді ажеттілігін керек ылмайтын жеке тлалар арасына атысты проблемаларды бар екенін крсетеді. зін-зі лтіру -зін-зі лтірген немесе оан баран тланы-суицидентті-психо леуметтік теріс бейімделуімен аяталатын, шешілмеген жанжалды салдары.

Суицидент шін жанжалды шешілмеуі екі жадайымен байланысты:

біріншісі-бл жанжалды шешуді оан белгілі нсалары кбіне шектеулі немесе тіпті де жо.

екіншісі-жанжлды шешудегі оан белгілі немесе сынылан тсілдері ол шін тиімсіз немесе олайсыз

Бл жадайларда суицидентті ойынша жанжалды шешуді жолы біреу ана, ол дадарыстан шыаратын тек зін-зі жою,зін зі аластату жолы.

БДС (Бкіл лемдік денсаулыты сатау йымы) берген млімет бойынша дние жзінде жыл бойы 500 мы адамдар з мірлерін ияды. Е жоары суицид крсеткіші ол ФРГ, ГДР, Австралия, Швецария, Венгрия, Чехославакияда болса, е тменгі крсеткіш ол Болгарияда, Ирландияда жне ндістанда. АШ-та зін-зі лтіру дегейі 100 мы адама орташа аланда 25-29 адамнан келсе, КСРО-да шамамен 23-24 адамнан келеді.

азастан 2014 жыл бойынша жасспімірдер арасында зін-зі лтіру дегейі бойынша лемде 100 мы адама шаанда 25.6 жас ліп 4-ші орын алан.

XXI асырда дние жзіні алымдарын толандыратын мселе ол азіргі кезде жасспірімдер арасында жиі кездесетін-суицид. БДС-ны соы мліметтері бойынша 15-24 жас аралыындаы жасспірімдер арасында зін-зі лтіру екі есе артып кетті. Ол мемлекеттегі экономикалы жадайлара байланысты. Мселен Францияда соы 10 жылда суицидттен лген балалар саны ш есе артан. Енді бл лімдер жол апатынан айтыс болан адамдар санымен тееліп отыр. АШ-та 15-19 жас аралыындаы зін- зі лтіру саны 1 жылда 5000-а дейін ктерілді. азіргі кезде АШ-та е маызды лімдерді арасында суицид 10-шы орында тр. Онда 1978 жылда 15-19 жас аралыындаы жасспірімдер арасында 29000 суицид тіркелген. Бнда соы 30 жылда суицид 15-19 жас аралыындаы ыздар арасында 200%, ал бозбалалар арасында 300%-а дейін ктерілген.

 

Польшада соы 10 жыл ішінде 12-20 жас арасындаы суицидтен лген балалар саны 4 есеге ктерілген, ал оны 21% ыздар алса, алан 79% лдар райды.

А.Г. Амбрумова суицидальді мінез-лы бар 770 балалармен жасспірімдерді зерттей келе пубертантты жаса дейінгі балалар арасында (13 жаса дейін) - 14,4%, пубертанты жастаы балалар арасында (13-16) - 51%, пубертантты жастан асандар арасында (17-18) - 33,8% кездеседі. Суицидке баран кптеген ыздар дрі ішіп уланып лсе, лдар асылып немесе тамырларын кесіп леді. 13 жастаы ыздарды зін-зі лтіру себептері ол кбінесе аятарыны ауыр болып алуына байланысты. Осы жаса байланысты Железова бл балаларды кбіні мінез- лында ауытулары бар жне оларды 70% шизофрениямен ауыратын балалар райды деген.

А.Г. Абрумова жне В.А. Тихоненко суицидалды рекетті екі негізгі типін крсетеді: шынайы рекет жне демонстративті-шантажды.

Демонстративті-шантажды рекетте - міріне сондай ауіпті емес рекеттерге барады; денеде ірі веналар жо жерлерді кескілеу, онша ауіпті емес дрілерді ішеді. А.Е. Личко мен А.А. Александров 14-18 жастаы жас спірімдерді зерттей келе олардаы суицид мінезі кбінесе аффект жадайында жне ол балаларды осы жаста те сезімтал болатындыына байланысты жиі кездеседі деген тжырымдара келді. Біра кбінесе бл кезде балалар арасында кездесетін суицид ол демонсративті рекет трінде болады.

азіргі кездегі жастарды суицидке бару себебі, оларды мір тжірибелеріні болмауына, оларды алдарына ойан масаттарына жете алмау себептеріне байланысты жне мір иындытарына шыдамауына байланысты болады.

И.П. Павлов зін-зі лтіруді «масат рефлексін» жоалту деп тсіндірген. Осыан байланысты ол: «Масат рефлексі р адамны мір мні жне энергия кзі. мір ызыы бір масата жетуге талпыну, егер сол масата жете алмаса баса масатты кздеп соан ол жеткізу, ызыу, мтылу. Соан байланысты бізді міріміз глденеді жне мндене тседі. Егер адамны мірінде масат жоалса оны мірі мнсіз болады. Сол себепке байланысты біз лген адамдар артынан алан ааздардан, оларды мірлеріні мні жоаланына байланысты олар з- здерін лтіруге мжбр боландарын ынамыз. Біра адам міріндегі масаттар саны шексіз...» Тек И.П. Павлов суицидке баран адамдарды ешайсысында психикалы ауытуы жо деген.