ЗЕРТХАНАЛЫ ЖМЫС

АЗАСТАН РЕСПЕПЛИКАСЫНЫ БІЛІМ ЖНЕ ЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

 

Коммерциялы емес акционерлік оамы

Алматы Энергетика жне Байланыс Университеті

 

 

«Тіршілік рекетіні ауіпсіздігі жне

оршаан ортаны орау» кафедрасы

 

ЗЕРТХАНАЛЫ ЖМЫС

 

Таырыбы: Алашы кмек крсету трлері

 

орындаан: ПС-13-1 тобыны студенттері

Ниязов Б., Нурпенов Д., убкір М.

абылдаан: ассистент Дйсенбек

«___» _____________ 2015 ж.

 

Алматы, 2015ж


АЛАШЫ КМЕК КРСЕТУ ТРЛЕРІ
Кю — жоары температура ыпалынан (термиялы кйіктер), ышыл жне сілті (химиялы кйіктер), электр тоы, иондалушы сулелену салдарынан болады.
Термиялы кйіктер. ш трде ажыратылады: жеіл, орташа жне ауыр. Кйікті жеіл трінде кйіп алан тері ызарады, атты ауырады. Ауыр трдегі кйікте тері клдірейді, беті ызарады жне клдіреген теріде а бліктер пайда болуы ммкін. Ке клемді кйіктерде адам естен танып, кйзелісте боланда аурудан атты сенделеді, ашуа тырысады, орнын жне жадайды бадарлай алмайды. Абыржу тежелумен, кілсіздікпен алмасады.
Ысты ауамен, бумен, ттінмен дем алу тыныс алу жолдарыны кюіне, кмейді ісінуіне, дем алуды бзылуына кеп соады. Бл гипоксияа келеді (организмдегі клеткалар тобына оттегіні жетіспеуі).
Алашы жрдем. Шектеулі термиялы кйікте дереу кйген жерді бырмен жеткізілетін сумен 10-15 минут уаыт салындату ажет. Осыдан кейін кйген жерді таза, стерилденген таышпен байлау керек. Ауыруды бседету шін ауыртпайтын дрілер абылдау керек (анальгин, амидопирин жне т.б.). Клемді кйіктерде стерилденген таыш байланан со, азап шеккен адама ысты шай ішкізу кажет. Ауыртпайтын дрілер беріп жне жылылап орап, оны тез арада емдеу мекемесіне жеткізу керек. Егер тасымалдау кешіксе немесе заа созылса, сілтілі-тз айнамасыны оспасын беру керек (1 ас асы айнатылан тз жне ½ ас асы ас содасы 2 стаан суа ерітілген). Бірінші 6 саатта кйгеннен кейін азап шегуші 2 стааннан кем емес ерітіндіні 1 саат ішінде алу ажет.
Химиялы кйіктер. Химиялы кйіктерде теріде клдіреу сирек пайда болады. Кйікті теределуіне жне жайылуына ммкіндік туызатын киімге сіген ышыл жне сілті.
Алашы жрдем. Тез арада химикат сііп кеткен киімді рту керек. Теріні аынды сумен молыра жуады. Ауыртпайтын дрілер беріп, азап шегушіні емдеу мекемесіне жібереді.
Иіс – газ иісінен уланудан пайда болатын жараат, одан адам естен танып, ал ауыр жадайларда лімге кеп соады.
Газ иісінен улананда лсіреу, йышылды, бас ауыруы, жрек айну, су пайда болады. Егерде уланан адама тез арада кмек крсетпесе, ол тыныс алу мен жрек ызметіні лсіреуінен ліп кетуі ммкін. Ммкіндігінше тезірек газды серін тотату ажет, терезе, есіктерді ашып немесе зардап шеккен адамды имарат ішінен алып шыу ажет. Оны басына міндетті трде суы компресс жасап, аяына грелка ою керек, бетіне суы су брку ажет, нашатырлы спирт иіскету керек, ою шай немесе кофе ішкізу ажет. иын жадайда олдан дем алдырып жне жрекке массаж жасау ажет.
сітіп алу денені андайда бір блігінде суыты за сер етуінен басталады. Суыты сері барлы организмні жалпы суынуына келеді. сігенде заымданан тері блігі суы болып трады, бозаран–ккшіл тсті болады, сезімталды болмайды.
Жалпы сігенде зардап шегуші лсіз, атынассыз, терісіні беттері бозаран, суы, пульс сирек, дене температурасы 36,5С-ден тмен болады.
Алашы жрдем. Зардап шегушіні жылы блмеге кіргізіп, ая киімін жне олабын шешу керек. сіген ая-олыны бастарын ра матамен уалап, сосын жылы су йылан (32-34,5 С) легенге салады. Температураны 10 мин. ішінде 40,5 С жеткізеді. Ая–олыны бастарында ан айналып, сезгіштігін алпына келтіру шін ратып сртіп, 33% спирт ерітіндісімен уалап, асептикалы бау немесе таза таышпен тану ажет (таза тектелген шлы немесе олап кигізуге болады).
Жалпы денесі суынанда зардап шегушіні міндетті трде жылы орандырып, айналасына грелка жастап, ысты шай ішкізу керек.
Ысты ту — сыратты жадай, жалпы организмні ызып кетуінен жне сырты жылу факторларыны серінен пайда болады. Жылу соысы жоары температуралы жне дымыл блмеде болан кезде, апыры, нашар желдетілетін имаратта арынды дене жмысымен шылданан кезде болуы ммкін.
Зардап шегушіде жалпы лсіреу сезімі, алжыраанды, бас ауруы, бас айналуы, ла шулау, йышылды, шлдеу, жрек айнушылы байалады. Тексеру кезінде теріні беттері ызараны байалады. Тыныс алу иындайды жне тамыр жиі соады, ызуы ктеріледі. Ауыр жадайда азап шегуші есінен айырылады, кейде сіір тартылады.
Алашы жрдем. Зардап шегушіні тез арада салын жерге шыару, таза ауаны кіруін амтамасыз ету, киімін шешу, суы су беру, басына суы компресс басу керек. Тым ауыр жадайларда суы сумен суланан а жаймаа орандырып, салын су ю, басына жне шап ауматарына мз ою крсетілген; мсатырлы спиртке малынан матаны иіскетуге болады. Тыныс алу жне жрек кызметіні атты бзылуында олдан дем алдырып жне жрекке массаж жасау: оны тыныс алу мен жрек з бетімен алпына келгенше немесе дрігер келгенше жасау керек.
Кн ту — кн кзіні бастан тіп кетуі нтижесіндегі организмні ауыр сыраулы кйі. Зардап шегушіде жрек айнушылы, лосу, мрыннан ан кету, кзіні круі бзылуы ммкін, тыныс алу жне тамырды жиі соуы, ессіз алыптаы жадайдаы оиалар да байалады, тыныс алу жне жрек ызметіні тотауы байалады.
Алашы жрдем. Зардап шегушіні салын блмеге немесе клекеге келіп, стіндегі киімдерін шешіп, жрек аумаына жне басына суы басып, молыра тзды сусын беру ажет. Ауыр трінде олдан дем алдыруа жне жрекке массаж жасауа кірісу керек. ажеттілік болса зардап шегушіні емдеу мекемесіне жеткізу ажет.
Суа кету — тыныс алу жолдары сйытыа немесе сйыты массасына толады. Суа кету белгілері аузынан кбік ату, тыныс алу жне жрек ызметіні тотауы, тері бетіні кгеруі, арашыты лаюы болып табылады
Алашы жрдем. Ауыз уыстарын тазалау, зардап шегушіні ішімен тарушыны санына жатызу керек, зардап шегушіні басы жерге салбырап тру шін, жігермен арасы мен кеудесінен басып, кпе мен асазандаы суды шыару ажет, олдан дем алдыруа кірсу керек (зардап шегушіні жылындыру шін йкелеу керек).
Улану. Таамнан улану кздеріні кптен бір тараан трі біршама микроптар бар, те кшті токсиналар блетін німдерден болуы ммкін. Бл біріншіден ботулинус таяшасы. Улану консервіленген таам німдерін олдананнан пайда болады. деттегі кез-келген таамнан улананда, бірнеше сааттан со кзді круі лсірейді (лосу, іш ту, ішті ауыруы), сйлеу жне жтыну бзылады. Таамнан улану кеінен таралан, ол стафилококк токсиналарынан болады. Бл бактериялар ртрлі таам німдерінде кбейе береді (кремді пирожный, стті таамдар, ысталан німдер, паштеттер).
Алашы жрдем. Зардап шегушіні асазанын шайып, 5-6 стаан жылы су немесе аздаан ас содасыны ерітіндісін ішкізіп, тілді тбін саусапен тітіркендіріп, лосытады, осындай процедураны бірнеше рет айталайды. Асазан тазартыланнан кейін ысты шай береді. Содан со зардап шегушіні емдеу мекемесіне жіберу керек.
Химиялы заттармен улану. ышылмен (80% сірке су ерітіндісі, тзды, карболды, ымызды ышылы) жне ащы сілтімен (ойып тсетін ткір сода, нашатырлы спирт) жиі улану болады. ышыл немесе сілті организмге тскеннен кейін ауызда, жтыншата, тыныс алу жолдарында атты ауру пайда болады. Шырышты абы кйгенде атты ісік пайда болады, сілекей молыра блінеді, жана батарлы ауру зардап шегушіні жтыну ммкіншілігінен айырады. Тыныс алу кезінде сілекей ауамен бірге тыныс алу жолдарына йылып, тыныс алуды иындатып, тншытырады.
Алашы жрдем. Зардап шегушіні ауызынан дереу сілекей жне шырыштыны алып тастау. Ас асыа шаын мрліні, салфетка немесе орамалды орап, ауыз уыстарын срту. Егер де тншыу белгісі пайда болса, олдан дем алдыру ажет. Зардап шегушілерде жиі лосу, кейде ан аралас болады. Мндай жадайларда з бетімен асазанды тазалауа болмайды, себебі ол лосуды кшейтіп, ышыл мен сілтіні тыныс алу жолдарына келіп тсіруі ммкін. Зардап шегушіге ішуге 2-3 стаан мз салынан су беруге болады. Улы сйытыты «бейтараптандыруа» тырысуа болмайды.
Баса химиялы заттармен улананда (хлорланан кмірсутегі, анилинді бояуыш жне т.б.) дрігер келгенше зардап шегушіні лосытып жне тазаландыру ажет, егерде ол есін білсе, асазанын сумен тазалау керек. Зардап шегуші ессіз алыпта болса, жастысыз ішімен жатызып, басын жанына бру керек. Тілін жтанда, сонымен атар, ессіз алыпта сіірлері тартылып аланда, жатары арысып, дрыс тыныс алуа кедергі жасаанда, абайлап басын шалайтып жне тменгі жаты алдыа жне жоары итеріп шыару керек.
Электрден жарааттану – азаа электр тоынан заым келуі. Электрлік жарааттану бір жерде жне жалпы (кйіктер) болады. ыса тйыталу нтижесінде денені бір блігіне тоты серінен бір жерде электрден жарааттану болады. Жалпы электрлік жарааттану электр тоыны аза арылы тіп, тікелей сер етуінен пайда болады. Жалпы заыма шырауда блшы еттер тамырларыны тартылуы, жрек ызметіні нашарлауы, тыныс алу жолдарыны бзылуы байалады.
Найзаай жарааты, жалпы аталан электр жарааты белгілеріне сас, есту абілеті нашарлайды, сйлеу абілеті тмендеп, теріде ара-кк тсті датар пайда болады.
Алашы жрдем. Зардап шегушіні міндетті трде то серінен босату; рубильникті шіру, электр сымын шауып латырып тастау керек. олдан дем алдырып жне жрекке массаж жасап, зардап шегушіні емдеу мекемесіне жіберу ажет.
Естен тану. Адама ттенше жадайларды физикалы жне эмоциялы факторларыны сері азаны мірлік маызды функционалды жйелеріні атты кйзелісіне, жалпы ауыр жадайды дамуына кеп соады, ол естен тану деп аталады. Естен тануды кп тараан трі заымнан болан естен тану. Ол басты клемді жері заымдануынан, кеуде, ая-ол жне кйіктерді нтижесінде болады. Мндай жадайда ан айналым жйесі, тыныс алу, зат алмасу, жйкені регуляциялы ызметі бзылады.
озу сатысы ештееге ызыпаушылы кйге ауысады, маындаы адамдармен араласпайды, ауыруа реакциясы тмен немесе толы болмайды, парысыз жадайа алмасады. Зардап шегуші бозарады, жабыса суы тер шыады, дене температурасы тмендейді, тыныс алу жне тамырды соуы жиілейді, шл пайда болады, кейде лосиды.
Жоарыда жазылан белгілер байалан жадайда тез арада кмек кретуге кірісу ажет:
— жарааттану факторыны сер етуін тотату;
— зардап шегушіні естен танан кейіпте жатызу;
— ан кетуді тотату;

Ая-олдарына ажет боланда уаытша иммобилизациялау жргізу;

— тыныс алу жолдарын босату;
— тыныс алуы жне жрегі тотап алан жадайда олдан дем алдыру керек;
— ауыруды сездірмейтін дрілер беру немесе егу ажет (анальгин, пенталгин, седаогин);
— жылумен амтамасыз ету;
— зардап шегушіні жадайын немі баылауа алуды амтамасыз ету;
— жылдам госпитальа жатызу ммкіндігін туызу;
Естен тануды бір трі ызбалытан (эмоциялы) естен тану болып табылады. Ол кенеттен болатын психиялы заымдану нтижесінде дамиды. Зардап шегуші толы парысыздыты (естен айырылып алушылы) немесе кенеттен озушылы білдіруі ммкін.
Жрдем крсету жарааттанандаы естен тануда ткізілетін іс-шаралардан ралады.
Анафилактикалы естен тану адамны уа, таама, дріге тез аллергиялы реакция беру салдарынан болады. Мндай реакция нтижесінде ан тамырлары бзылады, тыныс алу жолдары, беті, мойынында ісіну пайда болады, кретамыр ан ысымы тез тмендеп кетеді, тыныс алу иындай тседі, мір сруге маызды азаларды оттегімен амтамасыз ету тмендейді, тері беттері ызарады жне датар пайда болады, зардап шегуші мазасызданады, тамыры жиі соады.
Алашы жрдем. Тыныс алуа ыайлы алыпты амтамасыз ету, адреналин енгізу, жедел маман кмегін шаырудан трады.
Басылып алу синдромы жаппай апаттан – шахталарды опырыла лауы, жер сілкінісі т.б. нтижесінде байалуы ммкін. Ая-олды ауыр зат астында за басылып алу салдарынан жиі пайда болады.
ол немесе ая стаанда суы, бозылт, кк реді, функция болмайды, ая-ол бастарында тамыр сирек соады немесе сопайды. Егер де ая-ол басылудан босатылмаса, онда зардап шегушіні жалпы жадайы анааттанарлытай болуы ммкін. Басылып алан кезде те атты ауыран жер бірнеше сааттан кейін лсірейді. Ая-олды босатанда (жгут кмегінсіз) жадай шыл нашарлайды, есінен тандырады, еріксіз дефекация болады жне несеп жібереді.
Алашы жрдем. Ая-олды босату алдында бастырылан жерден жоары жгутпен тау. Бастырылудан босатыланнан кейін, жгутты шешпей, ая-олды барматар негізінен жгута дейін таады жне содан кейін ана аырындап шешеді.
Ауыртпайтын ралдар енгізеді. Сйек заымдананда таыш алапен тау керек, жараатта – стерильденген таыш олданады.
Буын шыу жарааты – сйектерді соы буынымен зара араласып тран буын формасыны заымдануы. Сонымен атар кенеттен ауыруы байалады, формасы згереді жне буын функциялары заымданады.
Алашы жрдем. Иы немесе шынта буындары шыып кетсе, олды бас жаын жазып ойып, таышпен кеудеге немесе олын орамала іліп ояды.
Созылу жне буын аралыыны созылуы – дене ммкіндіктерінен асатын озалыстан буындарды заымдануы. Буын арасыны созылуы кезіндегі белгілерге буындарды ауруы, оны функцияларыны бзылуы, ісіну, ан йылуы жатады.
Алашы жрдем. Заымдалан буынды атты басып таып, стінен суы басу керек.
Заымдалан ол-аяты ампутациялау толы жне жартылай болады. Толы ампутацияда ая-ол бастарындаы мше сегменті алдыпен ешандай байланыста болмайды.
Толы емес ампутацияда буындарды, жйкені, сйектерді, сіірлерді бірен-саран жмса тіндері мен тері беттерінде заымдану болады. Ампутацияланан ая-ол бастарын ойдаыдай толы брыны алпына келтіру шін зардап шегушіге дрыс маыналы жрдем жасау, ампутацияланан сегментті тасымалдау жне сатау жадайын орындау ажет.
Алашы жрдем. алдыынан ан кетуді таышпен басып таып немесе рілген манжетпен тотатады. Ая-олды заымданан жерін биіктетіп стау керек. Зардап шегушіні жатызып, оан ауыртпайтын ралдар береді, ою шай беріп, жараатты бетін таза немесе стерильденген салфеткамен жауып ою керек.
Кесіліп алан мше блігіні басын таза немесе стерильденген матамен орап, полиэтиленді пакетке сыйдырып, ар, мз, суы су толтырылан сыйымдылыа салады. Тасымалдауда ампутацияланан пакеттегі ая-ол бастарын жоары ктеріп ою керек, ааза заымданан уаыты крсетіледі.
Жартылай ампутацияда барлы ол-аяты мият иммболизациялайды жне жлынып алан блікті суытады. Зардап шегушіні шыл емдеу мекемесіне жеткізу керек.
абу. Тістеу. Шау. Адарды тістеуі, абуы. Адамдарды кбіне асыранды иттер жиі абады, мысытар мен жабайы адар сирек абады. тыран жануарларды абуы лкен ауіп келтіреді. Егер де зардап шегушіні асыранды сау ит апса жне жараат лкен болмаса, онда оны жуып, стерильденген таышпен орайды. ансыраан лкен жараата стерильді салфеткамен тампон ояды. Егер де тырма аурумен кдікті бтен иттер немесе баса адар тістесе, госпиталдау крсетілген.