Пятое склонение имени существительного.

К пятому склонению латинского языка относят существительные женского рода (f), в Nom. sing. имеющие окончания –es: Nom. -es, Gen. -ei: res, rei f; species, ei f;

Существительные пятого склонения немногочисленны, в большинстве своем называют товлеченные понятия. Интересно, что полностью, и в единственном, и во множественном числе склоняются только существительные res, rei f и dies, ei, f, m, остальные суцществительные или вообще не употребляются во множественном числе, либо принимают только Nom., Gen. и / или Acc. plur.

Следует обратить внимание на

1. Исключения из правила о роде: dies, ei m, f (в форме женсокго рода слово день имеет значение срок, назначенный день, но чаще употреблеятся в форме мужского рода).

res, rei f; res, rei f; optimus, a, um; utilis, e; major, us;

res optima; res utilis; res major;

 

  V I III гласн. III согласн.
Sing.        
Nom. r-es optim-a util-is major
Gen. r-ei optim-ae util-is major-is
Dat. r-ei optim-ae util-i major-i
Acc. r-em optim-am util-em major-em
Abl. r-e optim-a util-i major-e
Voc. r-es optim-a util-is major
  V I III гласн. III согласн.
Plur.        
Nom. r-es optim-ae util-es major-es
Gen. r-erum optim-arum util-ium major-um
Dat. r-ebus optim-is util-ibus major-ibus
Acc. r-es optim-as util-es major-es
Abl. r-ebus optim-is util-ibus major-ibus
Voc. r-es optim-ae util-es major-es

 

Лексический минимум.

Выпишите слова в словарь, расшифровав сокращения и указав словарную форму, самостоятельно, выучите и подготовьтесь к диктанту.

pars muscularis septi interventricularis
ventriculus dexter
mm.papillares
chordae tendineae
cuspis valvae atrioventricularis dextrae
ostium sinus coronarius cordis
valvula sinus coronarii
atrium dextrum
mm.pectinati
ostium v.cavae inferioris
fossa ovalis
atrium sinistrum
ostium v.pulmonalis dextrae
ostium v.pulmonalis sinistrae
septum interatriale
pars membranacea septi interventricularis
mm.papillares
ventriculus sinister;
trabeculae carneae

Анатомический минимум.

Мышцы и фасции туловища. 1-поверхностный листок фасции груди; 2-дельтовидно-грудная борозда; 3-дельтовидная фасция; 4-фасция плеча; 5-фасция живота; 6-пупочное кольцо; 7-верхняя передняя подвздошная ость; 8-семенной канатик; 9-паховая связка; 10-белая линия живота; 11-апоневроз наружной косой мышцы живота; 12-наружная косая мышца живота; 13-передняя зубчатая мышца; 14-широчайшая мышца спины; 15-двуглавая мышца плеча; 16-большая грудная мышца; 17-дельтовидная мышца; 18-ключица; 19-грудино-ключично-сосцевидная мышца; 20-подкожная мышца шеи.

Мышцы туловища. 1-глубокая пластинка грудной фасции; 2-дельтовидная мышца; 3-большая грудная мышца; 4-передняя зубчатая мышца; 5-внутренние межреберные мышцы; 6-прямая мышца живота; 7-сухожильные перемычки; 8-поперечная мышца живота; 9-внутренняя косая мышца живота; 10-пирамидальная мышца; 11-паховая связка; 12-апоневроз внутренней косой мышцы живота; 13-внутренняя косая мышца живота; 14-белая линия живота; 15-двуглавая мышца плеча; 16-малая грудная мышца; 17-большая грудная мышца.

Уровень І

Упражнение 1.Определите склонение, род, переведите.

morbus, spiritus, salus, ulcus, manus, асus, vulnus, aegrotus, pus, palus, visus, succus, abscessus, соrpus, plexus, iuventus, angulus, nervus, auditus, insultus, arcus, crus, incus, bolus, nervus, sirupus, ramus, ductus, pus, manus, medicus, nasus, fructus, succus, virus.

Упражнение 2.Просклоняйте.

acus recta; cornu coccygeum; fructus dulcis; spiritus aethylicus; sinus frontalis; manus dextra; dies criticus; series longa; species amarae.

Упражнение 3.Переведите.

I. 1. Facies articularis sacri. 2. Ossa faciei hominis. 3. Series longa. 4. Facies orbitalis alae magnae ossis sphenoidalis. 5. In superficie vulneris. 6. Rabies canina seu lyssa. 7. Pro die. 8. Canities senilis. 9. Species sedativae. 10. Medicamentum contra scabiem. 11. Facies externa. 12. Series vertebrarum cervicalium. 13. Facies anterior partis petrosae. 14. Acies oculorum. 15. Per diem. 16. Calvities hereditaria.

II. 1. Series dentium seu dentura. 2. Caries dentis praemolaris. 3. Caries humida. 4. Superficies (facies) linguae inferior. 5. Trauma faciei. 6. Facies masticatoria. 7. Facies contacta dentis. 8. Curatio cariei siccae.

Упражнение 4.Образуйте существительные, переведите.

1) audio, audivi, auditum, ire — слушать; 2) effido, feci, fectum, ere – делать; 3) video, vidi, visum, ere — видеть; 4) duco, duxi, ductum, ere — вести; 5) tracto, tractavi, tractatum, are — излагать; 6) pello, pepuli, pulsum, ere — толкать; 7) texo, textui, textum, ere — ткать; 8) sto, steti, statum, are – стоять; 9) transeo, ii, itum, ire — проходить через; 10) affluo, affluxi, affluxum, ere – течь; 11) gusto, gustavi, gustum, are – вкушать; 12) olfacio, olfeci, olfactum, ere – обонять; 13) pario, peperi, partum, ere – рожать; 14) plecto, plexi, plexum, ere – плести; 15) tango, tetigi, tactum, ere – трогать; 16) sentio, sensi, sensum, ire – чувствовать, ощущать; 17) habeo, ui habitum, ere – владеть, иметь.

Упражнение 5.Согласуйте прилагательные с существительными, переведите.

1. Arcus, us m — (реберная, зубная, подошвенная, ладонная, почечная, бровная, скуловая). 2. Ductus, us m — (артериальный, желчный, резцовый, венозный, поджелудочной железы). 3. Cornu, us n — (правый, левый, большой, малый, крестцовый, копчиковый). 4. Sinus, us m — (пещеристая, лобная, верхнечелюстная, каменистая, затылочная, сигмовидная, венечная, поперечная). 5. Plexus, us m — (зубное, солнечное, нервное, поясничное, шейное). 6. Processus, us m — (остистый, пирамидальный, серповидный, альвеолярный, сосцевидный, шиловидный, червеобразный). 7. Recessus, us m — (грушевидное, треугольное, глоточное, подобное улитке). 8. Abscessus, us m — (твердого неба, языка, пульпы). 9. Fructus,us m — (горький, сладкий, спелый, ранний). 10. Spiritus, us m — (этиловый, муравьиный, камфорный).

Уровень ІІ

Упражнение 6.Переведите.

I. 1. Processus brevis incudis. 2. Palma manus, vola manus. 3. Glandulae sine ductibus. 4. Textus epithelialis. 5. Plexus venosus foraminis ovalis. 6. Fundus meatus acustici interni. 7. Genu dextrum et sinistrum. 8. Aditus ad antrum. 9. Ductus papillaris renis. 10. Aquaeductus vestibuli. 11. Organon auditus, ossicula auditus. 12. Ductus biliferi. 13. Articulatio genus. 14. Recessus lateralis ventriculi quarti. 15. Hiatus canalis nervi petrosi majoris. 16. Sinus venarum cavarum et pulmonalium. 17. Tractus systematis nervosi centralis. 18. Arcus tendineus fasciae pelvis.

II. 1. Status praesens aegroti. 2. Status quo ante. 3. Status communis. 4. Exitus letalis. 5. Habitus aegroti. 6. Pulsus frequens, pulsus filiformis, pulsus aequalis. 7. Abscessus pulmonis. 8. Prolapsus uteri. 9. Vultus hominis. 10. Genu laesum. 11. Ante partum, post partum. 12. Infarctus myocardii. 13. Abortus artificialis. 14. Insultus apoplecticus.

III. Inspectio aegroti.

In clinica nostra gravi morbo aegrotus est. Status praesens aegroti: febris continua, calor magnus, tussis, amissio appetitus et gustus, pulsus frequens spiritus difficilis, pectus dolet. Vomitus interdum fit. Est suspicio abscessus in pulmone. Aeger habitus phthisici est. Pro diagnosi professoris aeger abscessu in pulmone dextro laborat. Decursus morbi normalis est. Abscessus manu armata curare solent. Si aeger nimis debilis est, operatio impossibilis est, quia est metus collapsus.

Упражнение 7.Переведите.

І. 1. Дуга аорты, позвонка; дуга верхней челюсти. 2. JIевый печоночный проток. 3. Внутренние позвоночные венозные сплетения. 4. Лобный отросток верхней челюсти. 5. Железы внутренней секреции. 6. Рука правая, левая. 7. Отверстие клиновидной пазухи. 8. Ножки верхние и нижние. 9. Непарное щитовидное сплетение. 10. Фаланги пальцев кисти. 11. Вывих левого колена. 12. Пазухи твердой мозговой оболочки. 13. Носовой хрящ. 14. Состояние нервной системы. 15. Симптомы пролежня. 16. Острый период инсульта. 17. Абсцес верхней части правого легкого. 18. Суставы кисти. 19. Скуловой отросток. 20. Верхнее (нижнее) зубное сплетение. 21. Глубокий нарыв.

Упражнение 8.Переведите.

I. 1. Внешняя поверхность лобной кости. 2. Преждевременная седина. 3. Ранение лица. 4. Лицо Гиппократа. 5. Суточная доза. 6. Критический день опасной болезни. 7. Определенный день. 8. Острота зрения. 9. Поверхность язвы. 10. На поверхности кожи. 11. Отек лица. 12. Kapиec зуба. 13. Kapиec (сухой, осложненный, глубокий, острый, хронический). 14. Поверхность (язычная, губная, щечная). 15. Медиальная поверхность зубов. 16. Верхний, нижний ряд зубов.

Уровень ІІІ

Упражнение 9.Переведите.

I. 1. Os hyoideum е соrpore, cornibus majoribus et cornibus minoribus constat. 2. Atlas duos arcus habet: arcum anteriorem et arcum posteriorem. 3. Processus pterygoidei laminam medialem et laminam lateralem habent. 4. Sinus frontalis dexter ab sinu frontali sinistro septo sinuum frontalium dividitur. 5. Ductus hepaticus communis cum ductu cystico conjungitur. 6. Visus, auditus, gustus, olfactus vel odoratus, tactus organa sensuum sunt. 7. Organon visus ex oculo, organis oculi accessoriis, atque tractu optico cum centro corticali constat. 8. In manu prima palmae pars ex multis minutisque ossibus constat (Celsus). 9. In gynaecologia et obstetritio varia genera partuum considerantur: partus difficilis, maturus, praematurus, serotinus. 10. Acus rectae et curvae pro operatione chirurgica. 11. Genu corporis callosi. 12. Spiritus aethylicus rectificatus. 13. Hominibus vitio cordis laborantibus collapsum interdum observamus. 14. Pulsus, quai aegre palpatur, filiformis nominator. 15. Pulsus varii sunt: pulsus aequalis, altus (magnus), arythmicus, celer, debilis differens, durus, filiformis, frequens, inaequalis, irregularis, irregularis respiratorius, magnus, mollis, parvus, plenus, rarus, regularis, tardus, trigeminus, venosus. 16. In gynecologia et obstetricio varia genera partus considerantur. Est partus artificialis, caesareus, difficilis, immaturus, maturus, praecipitatus, praematurus, serotinus, siccus. Est abortus artificialis, completus, criminalis, habitualis, imminens, incipiens, incompletes, protrahens, spontaneous. 17. Distinguimus abscessus varii: abscessus calidus, dissecans, frigidus, metastaticus, pararenalis, peritonsillaris, retroperitonaealis, retropharyngealis, subphrenicus seu subdiaphragmaticus. 18. Definitiae variae in medicina adhibentur, exempli causa infarctus, insultus apoplecticus et insultus epilepticus, exitus letalis, status asthmaticus, epiplecticus, febrilis, idem, praesens, stenocardicus seu angiosus, typhosus etc.

II. 1. Maxilla quattuor processus habet: processum frontalem, processum alveolarem, processum palatinum, processum zygomaticum. In processu frontali facies nasalis et facies facialis sunt. Post processum frontalem incisura lacrimalis et sulcus lacrimalis locantur. In arcu alveolari processus alveolaris sunt alveoli dentales. Processus zygomaticus sutura zygomatico-maxillari cum osse zygomatico coniungitur. In processu palatino sulci palatini sunt. Duo processus: processus temporalis et processus zygomaticus arcum zygomaticum formant.

III. 1. Processus condyloideus ossis occipitalis. 2. Si aegrotus diu in lecto sine motu cubat, in corpore aegroti decubitus existunt. 3. Arcus aortae prope columnam vertebrarum situs est. 4. Manus in carpum, metacarpum et digitos dividitur. 5. Lapsus linguae, lapsus ca­lami. 6. Exitus letalis.

Упражнение 10.Переведите.

I.1. Facies hominis ante mortem facies Hippocratica vocatur. 2. Sunt dies critici morborum gravium, post diem criticum calor cito cadit et aegrotus celeriter convalescit. 3. Nonnulla symptomata rabiei sunt: somnium malum, appetitus malus, status depressus, dyspnoe, pulsatio frequens, aerophobia, hydrophobia, ptyalorrhoea. 4. Virus rabiei excitator morbi valide periculosi est. 5. Canities praematura saepe morbus hereditarius est. 6. Facies convexa lienis facies diaphragmatica est, facies concava lienis facies visceralis nominatur. 7. In numero morborum cutis est scabies. 8. Scabiem acarus scabiei excitat. 9. In officina species variae parantur. 10. Praepara speciem ex foliis Althaeae, fructibus Foeniculi et floribus Tiliae.

II. 1. In dente quinque facies distinguunt: faciem vestibularem, faciem labialem, faciem buccalem, faciem lingualem, seu oralem, faciem contactam seu approximalem. 2. In corpore maxillae quattuor facies distinquimus: anteriorem, infratemporalem, nasalem et orbitalem. 3. Series inferior dentium in mandibula sita est, series superior in maxilla locatur. 4. Regiones faciei sunt: regio nasalis, regio oralis, regio mentalis, regio orbitalis, regio buccalis, regio zygomatica et ceterae. 5. Coronae dentium seriem dentium superiorem et seriem dentium inferiorem formant.

III. 1. Scabies, morbus cutis, et animalia, et homines invadit. 2. Rabies e morsu canis. 3. Caries sicca et humida dentium. 4. Manus faciem dorsalem et faciem palmarem habet. 5. Frons et oculi partes faciei humanae sunt.

Упражнение 11.Переведите.

І. 1. Бешенство — опасная болезнь. 2. Против бешенства используется антирабическая вакцина. 3. Лоб, нос и глаза — части лица. 4. Чесотка — заразная болезнь. 5. Плохие сновидения, депрессивное состояние, одышка, частый пульс, водобоязнь, слюнотечение — признаки бешенства.

II. 1. Неприятный запах изо рта — признак гнилости зубов. 2. На передней поверхности верхней челюсти распологается собачья ямка. 3. Зубной ряд состоит из шестнадцати (sedecim) зубов. 4. Гнилость зубов вызывает воспаление надкостницы зубных корней. 5. Верхний ряд зубов распологается на верхней челюсти, а нижний ряд — на нижней. 6. Выделяют такие области лица: носовая, лобная, орбитальная, щечная, скуловая и другие.

Упражнение 12.Переведите.

1. Равномерный пульс — признак здорового человека. 2. Червеобразный отросток слепой кишки называется аппендиксом. 3. Тяжелые ранения внутренних органов — частая причина смерти. 4. В костях черепа много пазух. 5. Копчиковая кость имеет копчиковые рожки и поперечные отростки. 6. На подъязычной железе различают большой подъязычный проток и малые подъязычный протоки. 7. Верхняя челюсть состоит из тела и четырех отростков: лобного, альвеолярного, небного, а также скулового. 8. Височный и скуловой отростки образуют скуловую дугу. 9. На небном отростке расположены небные борозды. 9. Если больной долго лежит в постели, образуются пролежни. 10. Лихорадка или лихорадочное состояние – признак болезни. 11. Врачи легко распознают кожный зуд, но этиология кожного зуда не всегда ясна. 12. Симптомы пролежня: покраснение и боль кожи, появление некротических пятен, изъязвление. 13. Приготовь лекарство для внутреннего употребления и для наружного употребления. 14. Внешний вид больного хороший.

ЗАНЯТИЕ № 17.

Наречие (Adverbium).