Temat 3. Polityka ludnościowa i rodzinna

POLITYKA LUDNOŚCIOWA:
Jest fragmentem polityki społecznej wyodrębnionym ze względu na kryteria przedmiotowe, wyrażającym i urzeczywistniającym solidarną troskę wszystkich podmiotów życia zbiorowego o zabezpieczenie biologicznej egzystencji społeczeństwa. Do polityki ludnościowej zalicza się zespół wewnętrznie spójnych przedsięwzięć, które zmierzają do wywołania pożądanych zmian w stanie, strukturze i rozmieszczeniu ludności oraz do wspomagania małżonków w podejmowaniu i realizacji ich wolnych decyzji rodzicielskich. Politykę ludnościową współtworzą wszyscy obywatele razem z władzami administracyjnymi, opierając ją na tym samym systemie aksjologicznym, który konstytuuje racjonalną politykę społeczną, a więc na działaniach służących bezpośrednio dobru wspólnemu wchodzących w skład społeczeństwa osób. Polityka ludnościowa stanowi konkretyzację określonej polityki społecznej i tylko przez jej pryzmat daje się interpretować oraz oceniać. Wartością nadrzędną personalistycznej polityki ludnościowej jest człowiek. Dlatego dąży do stwarzania optymalnych warunków dla rozwoju osób i tworzonych przez nie wspólnot podstawowych. Bezwzględna i niezmienna wartość ludzkiej osoby nie podlega pomniejszeniu czy zwiększeniu w poszczególnych fazach jej biologicznego i psychospołecznego rozwoju, ani nie zmienia się pod wpływem przeobrażeń makrostrukturalnych.
LUDNOŚCIĄ(populacją) – w szerokim znaczeniu – nazywamy ogół mieszkańców określonego terytorium. Współcześnie obliczenia dotyczące liczby ludności opierają się na wynikach ludnościowych spisów powszechnych oraz szacunkach prowadzonych według wskaźnika gęstości zaludnienia. Wskaźnik ten jest obliczany jako iloraz liczby mieszkańców przez powierzchnię terytorium, na którym zamieszkują. Wartość współczynnika zazwyczaj bywa wyrażana w osobach na kilometr kwadratowy albo na hektar. Należy zaznaczyć, że powierzchnia terytorium poszczególnych krajów bardzo często obejmuje powierzchnię rzek, jezior, stref górskich czy pustynnych nie nadających się do zasiedlenia.
Opracowana przez ekspertów skala gęstości oparta jest na dwóch elementach: aktualnym poziomie gęstości zaludnienia oraz trendzie rozwojowym jej parametrów.
Rozróżnia się cztery grupy krajów: o niskiej, rosnącej w tempie umiarkowanym gęstości zaludnienia; o niskiej, szybko rosnącej gęstości zaludnienia; o wysokiej, rosnącej w tempie umiarkowanym gęstości zaludnienia; o wysokiej, szybko rosnącej gęstości zaludnienia.
Najpełniejszym źródłem informacji o ludności są dane Narodowych Spisów Powszechnych. W zależności od przyjętych założeń możemy mieć do czynienia z następującymi rodzajami spisów ludnościowych:
- powszechny (imienny lub sumaryczny),
- ewidencyjny,
- reprezentacyjny (mikrospis),
- próbny.

MODELOWE TYPY STRUKTUR WIEKU:
struktura progresywna (rozwojowej) jej cecha charakterystyczną jest jej klasyczny kształt piramidy, której szeroka podstawa informuje o licznych rocznikach dzieci i młodzieży. Piramida ta zwęża się ku górze z uwagi na wymieranie pokoleń ludzi starszych. Tego typu struktura występuje w krajach charakteryzujących się ,,eksplozją demograficzną’’
Struktura zastojowa (stacjonarna) obrazuje sytuację wymienialności pokoleń. Zbliżone co do wartości wskaźniki urodzeń i zgonów przesądzają o zerowym przyroście naturalnym i tendencji do starzenia się populacji. Taki kształt piramidy zalecany jest przez wielu demografów dla celów polityki ludnościowej. Występująca w tych warunkach pewność procesów prognozowania ma umożliwiać skuteczne planowanie społeczne i gospodarcze oraz najbardziej racjonalne wykorzystanie infrastruktury społecznej i gospodarczej.
Struktura regresywna obrazuje typ ludności starej oraz zawiera niebezpieczeństwo depopulacji. Struktura tego typu jest charakterystyczna dla wielu prymitywnych społeczności plemiennych czy rodowych, odległych obszarów etnograficznych zagrożonych wymarciem substancji biologicznej narodu.
POLITYKA LUDNOŚCIOWA (zwana także polityką demograficzna lub populacyjną)państwa jest rozumiana jako ogół świadomych przedsięwzięć mających na celu wywołanie określonych zmian w stanie, strukturze i ruchu ludności. W węższym zakresie bywa ograniczana do kształtowania reprodukcji ludności, natomiast w szerokim podejmuje zagadnienia regulacji stosunków społecznych i ekonomicznych wpływających samoistnie na procesy demograficzne. Realizacja programu polityki ludnościowej zakłada dostosowanie jej programu do ulegającej transformacji sytuacji demograficznej, politycznej, społecznej i ekonomicznej obszaru, którego dotyczy. O świadomej polityce ludnościowej możemy mówić wtedy, kiedy zawiera ona następujące elementy: współuczestnictwo i współodpowiedzialność państwa oraz jego instytucji w realizacji programu; popularyzacja lub negacja określonego modelu wielkości rodziny; legalizacja lub zakaz przerywania ciąży; istnienie systemu pozytywnych lub negatywnych przywilejów premii i innych bodźców związanych z zachowaniem prokreacyjnym kobiety lub rodziny.
Za właściwy uznaje się taki program polityki ludnościowej, który uwzględnia następujące zasady: zgodność z wymogami stawianymi naukowej precyzji; akomodacja do okoliczności czasu i miejsca; realność strony finansowej i organizacyjnej; zbieżność z interesami obywateli.
W literaturze wyróżnia się najczęściej następującą klasyfikację polityki ludnościowej:
- pronatalistyczna, antynatalistyczna i neutralna,
- ludnościowa aktywna i bierna,
- bezpośrednia i pośrednia,
- restrykcyjna i propulsywna,
- prewencyjna i interwencyjna,
- ilościowa i jakościowa

Polityka społeczna wobec rodziny to działalność mająca na celu wyrównywanie nieuzasadnionych i niezawinionych różnic socjalnych między rodzinami, tworzenie rodzinom równych szans rozwoju, pomoc rodzinom, które na pewnym etapie swojego życia stają się bezradne i marginalizowane (rodziny dotknięte klęskami żywiołowy, rodziny bezrobotnych, rodziny niepełne, rodziny patologiczne, wielodzietne).

RODZINA powszechnie uważana jest za podstawową komórkę społeczeństwa będącą najstarszą i najbardziej trwałą formą współżycia ludzi. Wśród licznych definicji rodziny, jakie występują w literaturze nauk społecznych przeważa to określające rodzinę jako zbiorowość ludzi, grupę społeczną powiązaną ze sobą więzią emocjonalną, prawną, pokrewieństwa, powinowactwa, adopcji. Kathenn Newland jest zdania, że: ,,Rodziny istnieją we wszystkich społecznościach ludzkich po to, by płodzić i wychowywać potomstwo i w ten sposób zapewnić przetrwanie danej grupy. Nie ma innej instytucji, która okazałaby się zdolna do zapewnienia takiej osobistej, zindywidualizowanej opieki i ochrony, jaką potrafią dawać sobie nawzajem członkowie rodziny. W wielu społeczeństwach rodzina stanowi przy tym również podstawową komórkę ekonomiczną (produkcyjną), lecz nawet i wtedy, gdy rynek przejmuje znaczną część gospodarczej działalności komórki rodziny i tak utrzymują się funkcje bytowe (utrzymanie), żywienie, wychowanie”
Szczególny wpływ na zmiany w strukturze rodziny, na realizowane funkcje społeczne oraz na zmiany w strukturze potrzeb rodziny wywarły: przedłużenie przeciętnego okresu trwania życia ludzkiego, wzrost liczby osób starszych, wzrost zatrudnienia kobiet, zmiany w budżecie czasu wolnego rodziny, zmiany w charakterze stosunków sąsiedzkich.
Zanik produkcyjnej funkcji„rodziny. Rodzina uzyskuje, środki utrzymania z pracy najemnej wykonywanej w pozarodzinnych zakładach pracy.
Zanik rodzin wielopokoleniowych (rodzina wielopokoleniowa staje się rodziną małą tj. dwupokoleniową, oddaloną fizycznie i psychicznie od członków rodziny). Jest to wynik migracji ze wsi do miasta (w XVIII w. 85% ludzi żyło na wsi, dzisiaj - 20%). Następuje zanik bezpośredniej więzi międzypokoleniowej.
Rodzina nie jest zdolna przygotować swych dzieci do pracy zawodowej.
Rodzina realizuje funkcję prokreacji, ekonomiczną, w mniejszym zakresie -opiekuńczą i rekreacyjną.
Mało skutecznie realizuje funkcję wychowawczą. Funkcję tą przekazano szkole i Kościołowi.
Rodzina ośrodkiem dziedziczenia religii: chrzest, I komunia, ślub kościelny, codzienny pacierz, posty, coniedzielne msze św. RODZINA POD OCHRONĄ PRAWA „Małżeństwo jako związek kobiety i mężczyzny, rodzina, macierzyństwo i rodzicielstwo znajduj ą się pod ochroną! opieką Rzeczypospolitej Polskiej" (Art 18 - Konstytucja RP, 1997 r.)
Prawne aspekty funkcjonowania rodziny określa „Kodeks rodzinny i opiekuńczy". Opiera się na czterech głównych zasadach: trwałości małżeństwa, równouprawnienia małżonków, ochrony dziecka, wzajemnej pomocy członków rodziny.

Temat 4. Ubóstwo. Pomoc społeczna
Ubóstwo, podobnie, jak inne pojęcia z zakresu nauk społecznych, nie posiada jednoznacznej definicji. Określa się je zwykle jako stan, w którym jednostce czy grupie społecznej brakuje środków na zaspokojenie podstawowych potrzeb, uważanych w danej społeczności za niezbędne.
Ubóstwo jest pojęciem relatywnym. Ktoś jest ubogi w stosunku do kogoś innego, żyjącego w tym samym lub innym- szeroko lub wazko rozumianym- środowisku, w tym samym lub innym czasie i przestrzeni. Współczesny człowiek zaliczany do kategorii ubogich w Stanach Zjednoczonych uchodziłby za średnio zamożnego w Indiach, a za bogacza w wielu krajach czarnej Afryki. Człowiek zaliczany w stanach zjednoczonych do ubogich w latach 60., Kiedy Lyndon Johnson wypowiadał wojnę ubóstwu, uchodziłby trzy dekady wcześniej, w najtrudniejszych latach wielkiego, za mającego się nieźle.
Za terminem „podstawowe potrzeby” kryje się- poza wyżywieniem, którego niezbędności nikt nie kwestionuje- takie potrzeby, jak ubranie, mieszkanie, zachowanie zdrowia, uzyskanie wykształcenia, uczestniczenie w świadczeniach kulturalnych, a ogólnie możliwość godnego życia. Gdyby przy formułowaniu definicji ubóstwa uwzględnić jeszcze czynnik psychologiczny- a w szczególności sprawę poczucia, ze się jest ubogim wynikającego głownie z porównywania swojego położenia z położeniem niektórych innych ludzi, nie mówiąc o położeniu pożądanym- ubóstwo przestałoby poddawać się zabiegowi mierzenia. Tym czasem, ze względów pragmatycznych, jeśli kryterium ubóstwa ma stać się podstawa działań zaradczych, musi być mierzalne. Im bardziej masowe mają być działania, tym mierzenie powinno być prostsze, najlepiej ujęte w wyrazie pieniężnym.
Miary ubóstwa
Identyfikacja sfery ubóstwa jest jednym z najważniejszych, – ale i najtrudniejszych – zadań diagnostyki społecznej.
Ubóstwo jest zjawiskiem wielo wymiarowym. Dane dotyczące jego rozmiarów mają charakter względny, należą, bowiem do przyjętej definicji i metod pomiaru. Dlatego analizy prowadzone na podstawie różnorodnych metod pozwalają na trafniejszą ocenę tego zjawiska.
Generalnie można wyróżnić trzy podejścia do statystycznego określenia granic ubóstwa:
1. na podstawie poziomu dochodów lub wydatków gospodarstw domowych (metoda obiektywna);
2. na podstawie subiektywnych ocen gospodarstw domowych, to jest możliwość zaspokojenia potrzeb przy uzyskaniu określonych dochodów (metoda subiektywna;
3. przy zastosowaniu niepieniężnych wskaźników charakteryzujących warunki mieszkaniowe i zasobność gospodarstwa domowego.
Stosowana (od 1984 roku) w metodzie obiektywnej definicja pojęcia ubóstwa,
określająca ramy badania tego zjawiska w krajach unii europejskiej, brzmi: ubóstwo odnosi się do osób, rodzin lub grup osób, których środki ( materialne, kulturalne, socjalne) są ograniczone w takim stopniu, że poziom ich życia obniż się poza minimum w kraju zamieszkanym.
Jednocześnie zwraca się uwagę, iż ubóstwo może być kategorią:
- subiektywną lub obiektywną
- absolutną lub względną
- bezpośrednią lub dochodową

W Polsce- oprócz niedawno wprowadzonej metody LPL i relatywnej linii ubóstwa (50% średnich wydatków ekwiwalentnych gospodarstw domowych ogółem)- liczy się także minimum socjalne absolutne. Systematycznie wykonuje także obliczenia Instytut Pracy i Spraw Socjalnych. W tym celu ustala się „koszyk dóbr i usług”, który uznany zostaje za minimalny na danym etapie rozwoju społeczno- gospodarczego, a następnie zawartość takiego koszyka wyraża się w jednostkach pieniężnych. Metoda ta jest arbitralna. Nie mniej w kraju o stosunkowo niskim poziomie życia celowym jest liczenie, oprócz minimum względnego, także minimum absolutnego. Może, bowiem się zdążyć, że liczba rodzin po niżej minimum absolutnego będzie większa niż poniżej minimum względnego. Przy dużych obszarach biedy zasadniczym wydaje się liczenie także minimum biologicznego. Rodziny poniżej tego minimum wymagają, bowiem bardzo szybkiej interwencji ze strony pomocy społecznej ·
Ubóstwo w Polsce
Przede wszystkim należy zauważyć, że w Polsce problem ubóstwa istniał, zanim podjęte zostały zmiany systemowe na przełomie 1089 roku i 1990 roku. W latach 80 nastąpiło wyraźne poszerzenie zasięgu społecznego ubóstwa. Oprócz tradycyjnej biedy – jak osoby o najniższych rentach i emeryturach, osoby przewlekle chore i niepełnosprawne oraz część rodzin niepełnych i wielodzietnych – do populacji ubogich dołączyła wówczas nowa kategoria: rodziny pracownicze o najniższych dochodach.
Biorąc za punkt wyjścia niedoskonały wprawdzie, ale powszechnie w Polsce stosowany poziom najniższej emerytury jako kryterium ubóstwa, szacuje się, że w latach 80 poziom ubóstwa w Polsce oscylował miedzy 5-10% ogółu populacji. Zatem w końcu lat 80 istniała w Polsce kwestia ubóstwa, chociaż jej zasięg i dynamika były mniejsze niż obecnie, po podjęciu reform gospodarczych.
Okres przejścia ustrojowego przyczynił się do zaostrzenia kwestii ubóstwa tak w Polsce, jak i w pozostałych krajach postsocjalistycznych w związku z masowym spadkiem produkcji, gwałtownym wzrostem bezrobocia oraz utrzymywania się niskich płac. Wyjątek stanowiły Czechy, gdzie u progu zmian ustrojowych zarówno sytuacja gospodarcza była znacznie korzystniejsza niż w pozostałych krajach regionu, jaki proces transformacji od samego początku poddany był ścisłej kontroli z punktu widzenia społecznych kosztów reform gospodarczych i przybrał kierunek raczej „socjaldemokratyczny” niż „rynkowy”, tak jak w Polsce.
W rezultacie, na skutek w dużym stopniu niekontrolowanego procesu zmiany ustrojowej, utrzymywania się niskiego poziomu płac w gospodarce i wysokiego bezrobocia, w 1995 roku w Polsce poziom ubóstwa wzrósł do 26% ogółu populacji, co oznacza, że około 9,3 mln. osób posiadało dochody poniżej poziomu najniższej emerytury. Skala problemu ubóstwa jest znacznie większa, jeśli za punkt wyjścia przyjąć poziom minimum socjalnego, nie poziom najniższej emerytury. biorąc poziom minimum socjalnego jako kryterium ubóstwa w Polsce, szacuje się, że w 1996 roku było około 47% gospodarstw, których dochody nie osiągnęły tego poziomu.
Kim są dzisiejsi „nowobiedni”?
Około 60% pozostających w sytuacji ubóstwa stanowią gospodarstwa pracownicze i rolne. Około 1/3 „nowobiednych” wywodzi się z gospodarstw domowych, których przynajmniej jedna osoba jest bez pracy. W świetle tych szacunków zaledwie 7,8 % osób ubogich w Polsce stanowią ludzie starsi (powyżej 65 roku życia).
Problem ubóstwa dotyczy głównie wsi. Około 60 % osób ubogich pozostaje na wsi.
W miastach poniżej 100 tys. mieszkańców zamieszkuje około 27% osób ubogich, w dużych miastach zaś ok. 14%
Tradycyjne rodziny z trojgiem i większą liczbą dzieci należą do najuboższych. Szacuje się, że w Polsce w ostatnich kilku latach blisko 30% rodzin najuboższych stanowią rodziny wielodzietne. Stąd też dzieci i młodzież poniżej 14 roku życia stanowią 1/3 wszystkich ubogich.
W świetle danych Raportu UNDP 14% wszystkich dzieci i młodzieży w Polsce wzrasta w warunkach ubóstwa. Najliczniejszą kategorię dotkniętych ubóstwem (ok. 61%) stanowi ludność w wieku aktywności zawodowej.
Instytucjonalne odpowiedzi na kwestię ubóstwa
Ubóstwo należy od tych problemów społecznych, w których przezwyciężaniu doniosła rola przypada administracji rządowej i prowadzonej przez nią polityki gospodarczej, polityki zatrudnienia oraz polityki ochrony socjalnej. Dotychczasowe rozwiązania prawne i instytucjonalne przyjęte w Polsce wskazują, że mimo dużych nakładów na państwową ochronę socjalną skala i dynamika ubóstwa jest wysoka.
W świetle dostępnych danych blisko 45% wydatków z pomocy społecznej kierowane jest na pomoc najuboższym. Z pośród wielu problemów związanych z dystrybucja funduszy państwowych na pomoc najuboższym oraz jej efektywnością, zwraca się uwagę na konieczność precyzyjniejszej alokacji środków finansowych, w tym zwłaszcza na pomoc dzieciom i młodzieży z rodzin pozostających w ubóstwie poprzez wprowadzenie państwowego programu dożywiania w szkołach.
Gdy umowa o instytucjonalnych odpowiedziach na kwestie ubóstwa, na uwagę zasługuje również udział organizacji nienależnych (pozarządowych) w łagodzeniu tego problemu. W Polsce po wielu latach przerwy nastąpił ogromny rozwój tych organizacji w ostatnich kilku latach przede wszystkim w dziedzinie pomocy społecznej. Znaczna ich część prowadzi działalność w dziedzinie pomocy społecznej i usług socjalnych. Najbardziej charakterystycznym przykładem aktywności organizacji niezależnych na rzecz łagodzenia ubóstwa jest pomoc osobom bezdomnym, niedołężnym, uzależnionym o raz rodzinom wielodzietnym.

Temat 5. Bezrobocie

BEZROBOCIE stanowi jeden z najtrudniejszych problemów społeczno-gospodarczych. Jest od dawna przedmiotem zainteresowania socjologów i psychologów, ponieważ ze względu na swoje następstwa jest poważnym problemem społecznym. Socjologowie i psychologowie skupiają swoją uwagę na konsekwencje tego zjawiska. Bezrobocie w Polsce zbliżyło się do poziomu 3 mln. osób, tj. 16% ludności aktywnej zawodowo.
Bezrobocie występuje wówczas, gdy liczba osób poszukujących pracy jest większa niż liczba ludzi zdolnych do pracy, chcących pracować i akceptujących istniejący poziom wynagrodzeń, pozostaje bez pracy .

RODZAJE BEZROBOCIA:
1. Bezrobocie frykcyjne – jest rezultatem ruchu zatrudnionych na rynku pracy; ludzie zmieniają zawód, pracę, przenoszą się do innej miejscowości i pozostają krótko na rynku pracy. To bezrobocie występuje w każdej gospodarce, także w warunkach pełnego zatrudnienia. Jest ono korzystne dla gospodarki, gdyż umożliwia znalezienie w krótkim czasie pracowników.
2. Bezrobocie koniunkturalne lub recesyjne - pojawia się wówczas, gdy następuje spadek popytu, produkcji i aktywności gospodarczej.
3. Bezrobocie strukturalne – wynika z nieaktywności struktury podaży siły roboczej i popytu na nią na rynku pracy. Wynikać może ono z szybkich zmian strukturalnych zachodzących w gospodarce, za którymi nie nadąża szkolnictwo zawodowe i ogólne. Bezrobocie strukturalne występuje także wówczas, gdy zasoby kapitałowe są niewystarczalne dla zatrudnienia zasobów pracy.
4. Bezrobocie technologiczne – wynika z postępu technicznego automatyzacji i mechanizacji procesów wytwórczych, które mają charakter praco-oszczędny. Pojawia się ono, gdy tempo wzrostu gospodarczego jest niskie, a inwestycje mają charakter modernizacyjny, prowadzą do wzrostu i unowocześnienia produkcji przy spadku zatrudnienia.
5. Bezrobocie sezonowe – jest efektem wahań aktywności gospodarczej w różnych porach roku, spowodowanych zmianą warunków klimatycznych.
PRZYCZYNY BEZROBOCIA:
Przyczyną dużego wzrostu bezrobocia stała się recesja ekonomiczna, a także wprowadzenie nowych technologii oszczędzającej pracę ludzką, niedostosowanie kwalifikacji osób poszukujących pracy do tych technologii, restrukturyzacja przemysłu, zmiany w organizacji pracy. Obecnie w procesach produkcji większość stanowisk pracy zastępowana jest przez pracę komputerów i maszyn. W związku z tym liczba miejsc pracy została znacznie ograniczona. Za główną przyczynę bezrobocia w Polsce uważa się nałożenie nowych stosunków rynkowych na starą strukturę gospodarczą i rządzącą w niej mechanizacji. Związane z tymi czynnikami ograniczenia tych zjawisk pracy utrudnia zmniejszania bezrobocia i czyni je zjawiskiem trwałym. Przyczynami bezrobocia są również, ograniczenie produkcji, likwidacja niektórych gałęzi przemysłu, trudności mieszkaniowe, przenoszenie zakładów do innego regionu, itp.
Skutkami bezrobocia dla większości ludzi bezrobotnych są : pogorszenie standardu życia, problemy z zagospodarowaniem wolnego czasu, izolacja społeczna, ograniczenie lub zaniechanie uczestnictwa w życiu kulturalnym i politycznym. Towarzyszy temu dyskomfort psychiczny, polegający często na poczuciu bezsilności. Następstwem trudności finansowych jest pozbawienie możliwości nabywania dóbr, które są symbolem statusu, co prowadzi samooceny. Skutkiem bezrobocia jest wzrost przestępczości i pogłębiający się niedostatek. Bezrobocie ma negatywne skutki dla społeczeństwa. Są nimi: duże koszty świadczeń socjalnych, niewykorzystane zdolności do pracy bezrobotnych, poczucie zagrożenia utratą pracy ludzi zatrudnionych i zwiększenie się zjawisk niepożądanych (np. alkoholizm, narkomania, przestępczość, samobójstwa, kradzieże, rozwody itp.).
Bezrobocie w Polsce można nazwać zjawiskiem masowym, ponieważ ciągle ono wzrasta. Wielu ludzi codziennie traci prace i niema szansy zdobycia nowej pracy. Politycy obiecują, że znajdą sposoby przeciwdziałające bezrobociu (szczególnie przed wyborami), jednak to są tylko słowa, które w dużej mierze nie zamieniają się na czyny. W dzisiejszych czasach, przy tak dużym bezrobociu panuje „rynek pracodawcy”, a nie „rynek pracownika”.

SKUTKI EKONOMICZNE:
Zgodnie z prawem Okuna, okresy, w których poziom bezrobocia jest wysoki, to okresy, w których faktyczny poziom PNB spada poniżej jego poziomu potencjalnego. A zatem wysokiemu poziomowi bezrobocia towarzyszy wysoki poziom produktu, którego wytworzenia zaniechano - zupełnie tak samo jak gdyby tę właśnie ilość zmarnotrawionych, nie wytworzonych samochodów, środków żywności i budynków po prostu utopiono w odmętach oceanu.
Jak wielkie jest marnotrawstwo wynikające z wysokiego bezrobocia?
Straty ponoszone w okresach wysokiego bezrobocia to największe udokumentowane marnotrawstwo we współczesnej gospodarce. Są one wielokrotnie większe od szacowanych strat wynikających z nieefektywności (zbędnych strat) w następstwie monopolu czy też marnotrawstwa wywołanego stosowaniem ceł i kontyngentów w wymianie zagranicznej.
SKUTKI SPOŁECZNE:
Bez względu na to, jak wysokie są ekonomiczne skutki bezrobocia, rachunek strat w dolarach nie odzwierciedla właściwie i w pełni szkód ludzkich, społecznych i psychicznych, jakie niosą za sobą okresy trwale utrzymującego się bezrobocia przymusowego.
Z nowoczesnych badań wynika zaś, że bezrobocie prowadzi do deterioracji zdrowia zarówno psychicznego, jak i fizycznego: do wyższego poziomu zachorowań na choroby serca, przypadków alkoholizmu, samobójstw. Jeden z najważniejszych badaczy tego przedmiotu, dr Hawey Breuner, szacuje, że utrzymujący się w ciągu sześciu lat wzrost stopy bezrobocia o jeden procent prowadziłby do liczby przedwczesnych zgonów wynoszącej 37000. Badania dowodzą, że niedobrowolne pozostawanie bez pracy to dla wielu ludzi sytuacja o wysokim oddziaływaniu traumatycznym.
Rodzaje bezrobocia - To:
1. Bezrobocie frykcyjne (przejściowe),
2. Bezrobocie strukturalne,
3. Bezrobocie globalne,
4. Bezrobocie przymusowe,
5. Bezrobocie dobrowolne,
6. Bezrobocie cykliczne,
7. Bezrobocie jawne,
8. Bezrobocie ukryte (utajone).

Ad. 1 obejmuje tę część osób, które pozostają bez pracy ze względu na zmianę miejsca zatrudnienia, jest to bezrobocie krótkotrwałe i związane z sytuacją osoby a nie sytuacja na rynku pracy,
Ad. 2 Obejmuje tych wszystkich bezrobotnych, którzy utracili pracę w wyniki zmian strukturalnych w gospodarce, polegających na likwidacji niektórych gałęzi. Problemem tego bezrobocia jest jego długookresowość i wymaga zmiany kwalifikacji.
Ad. 3 obejmuje całe bezrobocie występujące w danej gospodarce bez względu na jego powody.
Ad. 4 obejmuje osoby pozbawione pracy ze względu na sytuacje na rynku pracy ( brak miejsc pracy).
Ad. 5 obejmuje osoby pozostające bez pracy ponieważ nieakceptują oferowanych warunków na rynku pracy ( zbyt niska realna stopa płac).
Ad. 6 obejmuje tych bezrobotnych, którzy pozostają bez pracy albo z powodu pogorszenia sytuacji koniunkturalnej ( bezrobocie koniunkturalne) albo z powodu cykliczności procesu produkcji.
Ad. 7 obejmuje wszystkich bezrobotnych zarejestrowanych w oficjalnych statystykach.
Ad. 8 ta część zasobów siły roboczej, która jest niewykorzystana i niezarejestrowana tworzą ją :
- osoby w wieku produkcyjnym, które przeszły na wcześniejszą emeryturę,
- przerosty zatrudnienia w niektórych działach gospodarki,
- zatrudnieni w niepełnym wymiarze

Temat 7. Wykluczenie społeczne

Termin wykluczenie społeczne określa sytuację w której dana jednostka będąca członkiem społeczeństwa nie może normalnie uczestniczyć w działaniach obywateli tego społeczeństwa, przy czym ograniczenie to nie wynika z jej wewnętrznych przekonań, ale znajduję się poza kontrolą wykluczonej jednostki. Wykluczenie społeczne jest zjawiskiem wielowymiarowym i w praktyce oznacza niemożność uczestnictwa w życiu gospodarczym, politycznym jak i kulturowym, w wyniku braku dostępu do zasobów, dóbr i instytucji, ograniczenia praw społecznych oraz deprywacji potrzeb.