Арнайы педагогиканың пәндік салалары
Қазіргі арнайы педагогика өз пәні мен мақсат-міндеттерін, дидактикасы, тәрбиелеу теориясы мен практикасын және арнайы әдістемесі, сонымен бірге тарихын ажырататын педагогикалық салаларды біріктіреді, олар:
- тифлонедагогика (көрмейтіндер мен нашар көретіндер)
- сурдопедагогика (естімейтіндер мен нашар еститіндер)
- тифлосурдопедагогика (күрделі кемістігі бар яғни естуімен қатар көруінде ауытқуы бар)
- логопедия (сөйлеуінде ауытқуы бар)
- олигофренопедагогика (зиятында ауытқуы бар).
Соңғы жылдары арнайы педагогикада тірек-қимыл қозғалысында ауытқуы бар тұлғаларға педагогикалық көмек көрсету саласы бөлініп -ортопедагогика деп аталған және ерік-сезім санасында кемістігі бар тұлғалар үшін өзіндік пән саласы ретінде дамып жатыр. Сонымен бірге созылмалы ауруы және көптеген ауыр ауытқулары бар балалалар үшін арнайы педагогиканың жаңа өзіндік саласы ретінде қалыптасуда.
Сурет - 1. Арнайы педагогиканың пәндік салалары
Арнайы педагогиканың әр бір пәндік саласы жалпы педагогика сияқты құрастырылған, нақты мектепке дейінгі және мектеп жасындағы балаларды оқыту мен тәрбиелеу мәселелері жақсы зерттелген болып саналады (мектепке дейінгі сурдопедагогика, мектепке дейінгі олигофренопедагогика, т.б.)
Бірақ сонымен қатар арнайы білім беруде мүмкіндіктері шектеулі жастар мен ерессктерді арнайы оқыту және ерте жастан педагогикалық көмек көрсету мәселелері әлі күнге дейін ғылыми зерттеулерді қажет етеді.
Қорыта, барлық пәндік салаларды теоретикалық-әдіснамалық іргетасы ретінде біріктіретін XX ғасыр бойы қалыптасып келе жатқан арнайы педагогика ғылымы.
Арнайы педагогика және оның пәндік салалары басқада ғылымдармен тығыз байланысты, олар: философия, педагогика (әлеуметтік, жалпы), психология (клиникалық, әлеуметік, арнайы, педагогикалық, жас ерекшелік ), физиология, медицина (отоларингология, офтальмология, ортопедия, невропатология, психопатология, анатомия, физиология т.б.), әлеуметтану, лингвистика, психолингвистика, физика, информатика, арнайы мектептегі білім мазмұнын білдіретін оқу пәндерінің негіздері олар: жаратылыстану, гуманитарлық ғылымдар. Олардың мәліметтері арнайы білімнің ғылыми зерттеулер мен тәжірибеде, арнайы оқыту технологияларды әзірлеу, арнайы техникалық құралдарды өңдеу салаларда кең пайдаланады
Арнайы педагогиканың алғашқы байланыс түзген білім салалары -философия мен психология. Бұл ғылымдар қазіргі күнде де педагогикалық теория мен тәжірибеде өрістеп дамуының алғы шарты.
Арнайы педагогиканың ежелден келе жатқан дәстүрлі де аса бір құнды байланысы арнайы психология ғылымымен орныққан. Мүмкіндіктері шектеулі тұлғаның табигатын білу, оның тума қасиеттері мен мүмкіндіктерін түсіну, тұлға ретінде дамуы мен оның жандүниелік қозғалыстарында байқалатын заңдылыктар және оларды басқарушы тетіктерді ескеру қажет. Бұл жерде арнайы психология дефектолоітар үшін өте маңызды, өйткені мүмкіндіктері шектеулі тұлғарды оқыту мен тәрбиелеу және түзетушілік қолдау көрсету ерекшеліктері туралы білімін толықтырады.
Арнайы педагогиканың әлеуметтану ғылымымен байланысы ежелден келе жатқан, дәстүр оның себебі, бұл екеуін де толғандыратын ортақ проблемалар: білімді жоспарлау, халықтың әртүрлі топтары мен әлеуметтік 20 қатарының негізгі даму бағыттарын айыра тану, әлеуметтік орта мен ұйымдардағы тұлғаның қоғамдық кемелденуі мен тәрбиесі заңдылықтарын ашу.
Арнайы педагогика нақты медициналық деректерін пайдалана отырып, мүмкіндіктері шектеулі бала денесіндегі кемшіліктердің орнын толтыру мен оның қоғам өміріне толыққанды араласуын жеңілдететін емдік құрал-жабдықтар жүйесін әзірлеп, қолданымға келтіреді.
Арнайы педагогиканың ғылыми және тәжірибелі білімі бөлшекке мүшелеп бөлінуі сияқты өзгерістер болашақта мүмкіндіктері шектектеулі тұлғалардың проблемаларын шешуге бағытталған жаңа педагогикалық салалардың пайда болуына себепкер бола алады.