Ылыми таным. Ғылыми теория. Ғылыми парадигмалар.
Негізгі философиялық мәселенің екінші жағы бар. Оладам дүниені тани алама, тани алмайма деген сұрақ. Философияда танымдық теория- гносеология деп аталады. Ойшылдардың көбісі дүниені тану мүмкін дейтін, бірақ танымды терістейтіндер де болған. Танымды терістеу агностицизм деп аталады. Оның үш түрі бар:1. Скептицизм, 2.Д.Юмныңагностицизмі,
3.И. Канттыңагностицизмі.Скептиктер антикалық әлемде көзқарастарын дамытқан. Олар халықтың мүмкіншіліктері шектілі, ештеңені толық түсіне алмайды. Содан соң ештеңеге сенбеген. Ғылым, Олар халықтың мүмкіншіліктері шектілі, ештеңені толық түсіне алмайды. Содан соң ештеңеге сенбеген. Ғылым, ғылыми таным олардың пікірінше ол тек қана жеке халықтың түсініктері. Кейін Д.Юм агностикалық ілімді дамытқан.Давид Юм1711-1776«Адам табиғаты жайлы трактат» (1739ж).Дәлелдеу жолы. Әлем адамға қабылдауда беріледі, содан соң бенелеулердің бәрі субьективті. Ақиқатты шығаратын, ақиқатты белгілейтіні белгілі. Өлшемі жоқ. Білімдерді тексергенде халықтар бір түйсіктерді басқа түйсіктермен салыстырады. Обьективті өлшем жоқ болған соң ақиқатты анықтау мүмкін емес. Осы пікірге ұқсас танымдық ілімді дамытқан И. Кант. Халық танымы сыртқы көз бояушылық. Себебі заттардың мәніне жете алмайды. Мән көзге көрінбейді, ұстап алу мүмкін емес. Ақыл мен мәнге жету мүмкін емес. Содан соң осы ойшылдың пікірінше халықтың танымы салыстырмалы, абсолютті ақиқаттарға адам жете алмайды. Дүниені адам тани алады деген пікірді дәлелдеу үшін танымды процец ретінде қарастыру керек. Толық ештеңені адам бір уақытта, бір қатнаста ештеңені тани алмайды. Таным - ол мәңгілікті даму жол. Білімсіздіктен білімге өту. Жаңа білім жаңа білімсіздікті туғызады. Таным болмыстың бейнесі. Содан соң әлем әрқашанда өзгерісте болған соң таным да сондай болу керек. Тек қана дамуда алынған дүниенің бейнелеуі объективті болуы мүмкін. Танымда екі саты бар: 1. Сезімдік. 2. Логикалық
Сезімдік танымның элементтері:
1. Түйсіктер-заттардың тек қана жеке қасиеттерін бейнелей алады.
2. Қабылдаулар- заттардың тұтас бейнесін бере алады.
3. Елестетулер- алдында алынған бейненің қайта көтерілуі.
Логикалық танымның элементтері:
1. Ұғымдар -заттардың жалпылы және мәнді қасиеттерін бейнелеуі.
2. Пікірлер- заттардың қасиеттері не мақұлданады не терістеледі.
3. Ой -тұжырым-екі пікірден үшінші жаңа пікір шығарылады.
Логикада ой-тұжырымдарды силлогизмдеп атайды. Олар қарапайым, күрделі, прогрессивті, регрессивті аналитикалық, синтетикалық, индуктивті, дедуктивті, аналогиялық, салыстырмалы бола алады.
Кілт сөздері: Логика, Силлогизм, Гносеология, Агностицизм.
13-ТАҚЫРЫП. Философиялық антропология
1. Философия тарихындағы адам мәселесі.
2. Философиядағы гуманистік дәстүр.
3. Адам, жеке адам, тұлға.
Еңбек құндылық ретінде. Адам және адам дүниесі. Өмір және өлім мәселесі. Адам және жаттану: себептері, мәні, тарихи формалары. Еркіндік ұғымы. Еркіндік адамның мәні және құндылығы.
Қоршаған орта бірінші және екінші табиғат деп бөлінеді. Бірінші табиғатты құрайтын адамнан бұрын пайда болған, оған дейін өмір сүрген. Оның санасынан тәуелсіз табиғат заттары, процестері және күйлері. Табиғат кеңістік пен уақытта шексіз, табиғат болмысы өзгермелі, объективті, реалды. Онсыз адам өмірі мүмкін емес, бірақ табиғатқа белгілі бір дәрежеде мән беретін, оны қабылдайтын -адам.
Екінші табиғат - адам бірінші табиғат материалдарын өз еңбегі мен білімінің көмегімен өндеуінің нәтижесінде жасаған заттар дүниесі, ол табиғи материал мен нақты индивидтердің рухани қызметінің және бұл заттардың әлеуметтік қызметтері мен міндеттерінің ажырамас бірлігі. Бірінші табиғат пен екінші табиғат бір-бірімен тығыз байланысты, сонымен қатар, өзіндік ерекшеліктерге ие. Екінші табиғат көптүрлі, ол әлеуметтік-тарихи болмыс, адам болмысына жақындау, бірақ ол адамнан салыстырмалы түрде тәуелсіз.
Адам табиғаттың бөлшегі, сондықтан адам денесінің болмысына да болмау, пайда болу, қалыптасу, күйреу және басқа күйге көшу тән. Бұл фактор адамды өз денесін күтуге мәжбүр етеді, онсыз адам болмысы мүмкін емес. Жеке адамның болмысы тек физикалық денемен шектелмейді, ол оның рухани болмысын, ішкі жан дүниесін де қамтиды. Тәнін ғана емес, көне гректер адам болмысының басты көрсеткіші ретінде қарастырған жанын күту, оны жетілдіру де адам үшін басты міндеттердің бірі. Адам болмысы әлеуметтік болмыс арқылы мәнді.
Кілт сөздер: Адам, Тұлға, Индивид, Антропология
14-ТАҚЫРЫП. Әлеуметтік философия
1. Қоғам - өздігінен дамитын жүйе және адамзаттық құндылық