Тақырыбы:« Қазақстан Республикасының мемлекеттік концепциясының бірізділігінің қалыптасуы». 4 страница
1.Төменгі,орта,үлкен жасөспірім жастағы оқушыларды әскери-патриоттық тәрбиелеу.
Қазақстандықтардың әрбір жаңа ұрпақтарын Отан қорғауға дайындау адамның өмір бойынша іске асыратын ұзақ процесі. Мұғалімдер, тіпті кейде мектеп және кәсіптік техникалық училище басшылары жас ерекшіліктері әр түрлі оқушылардың, әскери-патриоттық тәрбиесінің ерекшілігін анықтауда қиындықтарға тап болады. Осыған байланысты біз әскери-патриоттық тәрбиенің мақсатын оқушылардың жас ерекшіліктерін ескере отырып, яғни өзіндік ерекшіліктерімен Отан қорғауға дайындығын қалыптастыру мақсаттарын ашып көрсетуге талпыныс жасамақпыз.
І-ІҮ сынып оқушыларының патриоттық тәрбиесі.
Бастауыш сынып оқушыларында Отанды қорғауға дайындықгың қалыптасу процесі, олардың әзірге шектеулі өмір тәжрибесімен, алған білімнің көлемі мен сипатына, оку және тәрбие жұмысының жалпы міндетін ескере отырып құрылады. Оның бұл кезендегі тиімділігі бәрінен бұрын оқудың жалпы білім берудегі міндетін орындаумен тығыз байланысты. Мысалы, бұл жаста республика әскерінің сарбаздарына деген сүйіспеншілік пен құрмет сезімі республика әскерлері мен әскери теңіз флоты туралы білімінің жауынгерлердің ерлігімен Қарулы Күштерінің жауынгерлік болашағының негізіңде қалыптасады.
Бастауыш сыныптардың окушылары нақты материалдар арқылы "Отан", "Қазақстан Республикасы", "Ұлы Отан соғысы", "бейбітшілік ", "еңбек", "Қазақстан Армиясы", "Әскери-Теңіз-Флоты" деген түсініктерді түсіне бастайды. Бағдарламада қарастырылған Отан қорғау жөніндегі барлық мәліметтер мен тарихи фактілер барлық оку пәндерінің мазмұны арқылы өсетін Отан тақырыбына бірігеді.
Бастауыш сынып оқушыларының Қарулы Күштер құрамы мен түрлеріне, әскери теңіз флотының күштеріне, әскери техникаға, ату қаруының әр түрлеріне қызығушылығы оянады.
Тәрбиешілерге қазіргі заманғы соғыс қимылдарында жеңіске қол жеткізу үшін Отанды ұжымдық қорғаудың қасиеттігін түсінуге көмек, окушыларға көмектесетін әскер түрлері және теңіз флоты күштері арасындағы байланысты көрсету керек.
Бұған оқушылардың самолетті, вертолетті, корабльдерді және сүңгірқайықтарды, пушкалар мен жаяу әскерлердің шабуылдағы сәтін бейнелеген суреттер әсер етеді. Бұндай сабақтарды өткізгенде оқушыларды Қарулы Күштердің кейбір жеке түрлерінің соғыс жағдайындағы тағайындалуымен таныстырған орынды.
Әскери-патриоттық тәрбиесінің барлық формаларының тәрбиелік нәтижелігі, балалардағы Атамкенді қорғау туралы бөлімінің қаншалықты жүйелі түрде қалыптасуына және олардың Отанды қорғауға деген іс-әрекетіндегі өнегелік, жігерлік сезімдеріне байланысты. Бұл жағдайда мұғалімнің міндеті төменгі сынып оқушыларының жоғары әсерленгіштігіне және зеректігіне сүйене отырып, оларды Қазақстан Қарулы Күштерінің ерлік тарихымен таныстыра отырып, оларда Қазақстан әскерлерімен әскери-теңіз флоты жауынгерлеріне деген тандану сезімін дамытып, болашақта солардың қатарына тұруға деген ынтасын ояту керек.
Бастауыш сыныпты бітіргенде балалар Қарулы Күштер туралы кең көлемді мәліметтерді білетін болады. Дегенмен, оларда Қазақстан сарбаздарының өмірі мен жауынгерлік іс-әрекеті туралы нақты білімдері жетіспейді. Олар Қазақстан жауынгерлерін көбінесе жаяу әскер , танкист, шекарашылар мен теңдестіреді, ал халық шаруашылық және әскери объектілерді жасауға белсенді түрде қатысқан теміржолшылар, құрылысшылар әскери туралы тіптен хабары болмағандықтан осы әскер түрлерінің айтарлықтай санының мемлекеттік марапатқа ие болғанын олар білмейді.
Балалардың Қазақстан әскери мен әскери-теңіз флоты жауынгерлеріне деген жағымды қатынасын біле отырып, мұғалімдер сабақта және оқудан тыс уақытта оқушыларда мынадай жігерлік қасиетін Қазақстан жауынгерлеріне тән, тәртіптілік, батылдық, табандылық, қиындықты жеңуге тырысу, денеге түсетін ауыртпалық пен психологиялық салмақты көтеруге бейімділігі, бірақта оқушының көзқарасы бойынша әрқашанда қызықты емес, мұғалімнің тапсырған қажетті ісін орындауға дайындығын қалыптастырады.
Ұжымдық әскери-патриоттық іс-әрекетін ұйымдастырғанда оқушыларда ұжым және жолдастары алдындағы тапсырылған іске жауапкершілік сезімі тәрбиеленерде, өзара көмектің маңызын сезінуі өзіне және жолдастарына талап қоюы пайда болады.
Кіші мектеп жасында патриоттық сипаттағы ойындық іс-әрекеттердің маңызының жоғары екенін атап өту керек. Бала ойын ережесін қатаң сақтай отырып, ойын атрибутикасын қызыға меңгеріп, командир, старшина, барлаушы, байланысшы, сигналшының т.б. рөлін ойнағаңды жақсы көреді. Бұндай ойындардың ұйымдастырылғанының да, стихиялы түрде пайда болғанының да баға жетпес маңызы бар. Мұғалім тәртіпке тәрбиелеуді өміріне тек қана ойын кезінде ғана ойламайды, сонымен қатар болашақ жауынгердің өз міндетін орындаудағы маңызын ерекше атай отырып оқушылардың күнделікті өміріндегі тәрбиеге де көңіл бөледі.
Ойын әрекетінде қаһармандық жағдайларды қайта жасауды, елестету қалыптасады. Сонымен мұғалім оқушының шығармашылық ынтасын әскери іске қатысты дамыта алады. Келешекте бұл әлдеқайда күрделі жағдайларда әскери іс-әрекеттердің мақсатын шешуге мүмкіндік береді.
Оқушының әскери-патриоттық тәрбиесінде отбасының атқаратын рөлі өте жоғары. Кіші жастағы оқушыларды Ұлы Отан соғысына қатысқан, әскер мен теңіз-флотының ардагерлері болған туысқандарының өмір жолымен таныстыру керек, оларда мемлекеттік марапаттарға деген дұрыс көзқарас қалыптастыру қажет. Мектептің педагогикалық ұжымына ата-аналардың, балалардың әскери дайындық әрекеттерін ұйымдастыруға, сонымен қатар балалармен бірге жаяу алыс қашықтықтарға шыққанда, науқан кезінде, немесе балық аулауға қонатын болып шыққанда белсене қатысуын ынталандыру керек. Осы кезде балаларды тұрған жерінде бағдар табуға, кедергілерден өтуге үйрету қажет. Мұғалімдер, ата-аналарда пайда болған кез-келген сұрақтар бойынша кеңес бере алады.
4.Бақылау сұрақтары:
1.Төменгі,орта,үлкен жасөспірім жастағы оқушыларды әскери-патриоттық тәрбиелеу.
2.І-ІҮ сынып оқушыларына патриоттық сезімнің қалыптасуы.
3.Оқушының әскери-патриоттық тәрбиесіне отбасының тигізетін рөлі
4.Кіші мектеп жасында патриоттық сипаттағы ойындық іс-әрекеттердің маңызы
5. Ойын әрекетінде қаһармандық жағдайлардың әсері
Лекциялық сабақ №13,14
Тақырыбы:«Халықтың әскери және еңбек дәстүрлері бойынша жастарды тәрбиелеу»
Жоспары:
1.Ұрыстық және еңбек дәстүрлерінің мәні және оның тәрбиелік маңызы.
Сабақтың мақсаты:Халықтың әскери және еңбек дәстүрлері бойынша жастарды тәрбиелеу туралы.Қысқаша мәтіні: Халықтың әскери және еңбек дәстүрлері бойынша жастарды тәрбиелеу туралы.
1.Ұрыстық және еңбек дәстүрлерінің мәні және оның тәрбиелік маңызы.
Ерте заманда қазақтың тілінде “патриотизм” деген сөз болмаған. Бұл ұғым Қазан төңкерісінен кейін сөз қорымызға енді.
Патриотизмнің негізгі мағынасы әр азаматтың ұлтын, Отанын сүюден туындайды. “Патриотизм”-гректің сөзі. Оның қазақшасы-жерлес, отандас дегенді білдіреді, яғни Отанын, ұлтын сүю, оны жаудан қорғау.
Қазақтар ежелден басқа халықтардай Отанын, ұлтын сүйген. Батырларымыз бастаған қазақ халқы Отанын, жерін, ұлтын жаудан қорғаған.
Қазақтың ұлтжандылығы, отансүйгіштігі ежелден қалыптасқан. Оған қазақтың мақал- мәтелдері дәлел. Мәселен, туған жер-отан туралы мақалдар-мәтелдер:
“Туған жерге туың тік”.
“Ит тойған жеріне,
Ер туған жеріне”.
“Туған жердей жер болмас,
Туған елдей ел болмас” (1) т.б. болып кете береді.
Мақал-мәтелдердің өзі қазақтың елін, жерін, отанын сүюуінің негізі болып табылады.
Қандай бір халық болмасын отанын, елін, жерін сүймейтіні жоқ. Соның ішінде қазақ халқы да жалпы шығыс, оның ішінде түркі тілді халықтардай отанын, жерін, суын, табиғатын сүюге жастарды тәрбиелеу көне заманнан өзімен бірге дамып келеді.
Бірақ кешегі кеңес заманында таза ұлттық патриоттық тәрбиені жалпы кеңестік патриоттық-интернационалдық тәрбиемен алмастырды.
Біз интернационалдық (ұлтаралық татулық) тәрбиені жоққа шығармаймыз. Қазақстан жағдайында тәрбиенің бұл саласы бүгінде де қажет. Бірақ патриоттық осы тәрбиенің түпқазығы болуы тиіс.
Осыған орай қазақтың би-шешендерінің сөздеріне жүгінейік.
Төле Би:
“Бір үйдің баласы болма,
Көп үйдің санасы бол.
Бір елдің атасы болма,
Бар елдің данасы бол”.
Майқы Би:
“Бірлік түбі береке,
Береке түбі мереке.
Ақ білектің күшімен,
Ақ найзаның ұшымен,
Ел болуды ойлаңдар”.
Қазыбек Би:
“Алтын ұяң-атаң қымбат,
Құт берекең-атаң қымбат,
Аймалайтын анаң қымбат,
Мейірімді апаң қымбат.
Асқар тауың-әкең қымбат,
Туып өскен елің қымбат.
Ұят пенен ар қымбат,
Өзің сүйген жар қымбат”.
Әйтеке Би:
“Екі адам керіссе, оның арты қызыл шоқ,
Біз үш жүз керіспейік, келісейік”.(2) Би-шешендердің сөздері де қазақтың елін, жерін, отанын сүюуінің негізіне жатады.
Немесе қазақ халқының өз елін шапқыншылықтан қорғауда ерлігі аңыз болып өлең-жырға қосылған Қобыланды, Алпамыс, Ер Тарғын, Ер Сайын, Ер Қосай, Қамбар, Ағыбай, Қабанбай, Бөгенбай, Наурызбай, Баян, Қарқабат, Сураншы, Саурық, Сырым, Исатай сияқты батырлар жастайынан халық тәрбиесінің бесігінде тербеліп өскен. (3) Батырлар жыры да қазақтың елін, жерін, отанын сүюуінің негізі болып табылады
Осыған қоса бабаларымыз, ел қорғаған азаматтарымыз: Бәйдібек баба, Қойгельді, Сыпатай, Сәмен, Рысбек, Бөлтірік шешен, Көшек батыр, Туғанбай, Тұрлығул т.б. істеген ерліктері бүгінгі қазақстандық патриотизмге негіз бола алады.
1941-1945 жылдардағы соғыста 1 миллион 200 мың қазақстандықтар қатысып, соның жартысынан көбі елге ормалды. Сол соғыста мерт болды.
1941 жылы соғыстың алдыңғы шебі Брест қамалын қорғауда ерлік көрсеткен қазақстандықтар: Г.Жұматов, Ш.Чултуров, Қ.Иманқұлов, Е.А.Качан, Ш.Сулейменов, М.Ниязов, Т.Сатыбалдин, Н.Сыдықов т.б.
Мәскеу түбіндегі Волокалам тас жол бойында ерлікпен күрескен В. Панфилов, Бауыржан Момышұлы басқарған 316-ыншы атқыштар дивизиясы, оның ішінде 28 батырлардың ерлік тарихы ерекше ел аузында аңызға айналды. (4)
1941-1945 жылғы соғыста 500 дей қазақстандықтар Кеңес Одағының батыры атанды. Батырлар санынан Қазақстан Одақтағы халықтар арасында ұшінші орында.
Солардың ішінде Кеңестер Одағының екі рет батыр атағын алғандар: Т.Бильгельдинов, И.Павлов, С.Луганский, Л.Беда. Батырларымыз М.Ғабдуллин, М.Бөкенбаев, С.Баймағамбетов, С.Шәкіров. Батырлықпен көзге түсіп, бірақ кезінде батыр ала алмаған жамбылдықтар Ы.Сүлейменов, А.Сухамбаев. Қазақстандық партизандар: Г.Омаров, С.Төлешов, Қ.Қайсенов, Ә.Шәріпов, М.Мұқанов. Қыздарымыз Ә.Молдағұлова, М.Мәметоваларда ерліктің арқасында Кеңестер Одағының батыр атағын алғандар (4). Осылардың ерліктері де қазақтың елін, жерін, отанын сүюуінің негізі екені айқын.
Қазақстандықтардың Отан соғысындағы ерліктері туралы белгілі ғалым-тарихшы-академик М.Қозыбаев кезінде еңбек жазып, сұрапыл соғыс жауынгерлерінің ерліктерін дүниежүзіне паш еткен. (5)
Еліміз тәуелсіздік алғаннан кейін, көп ұлтты Қазақстан Республикасы өзінің ән-ұранын, туын, ұлттық белгісін, ұлттық валютасын шығарып алға қадам басу керек болды. Еліміздің тұңғыш Президенті болып Н.Ә.Назарбаев сайланды.
Бұл кезеңде “кеңестік патриотизм мен интернационализмді немен ауыстыру керек?”, деген сұрақ тұрды.
Осыған орай кейбір азаматтардың арасында: “Бізге тек ұлттық тәрбие, қазақтың ұлтжандылығы керек” деген сыңай танытты. Біз мұны бүгінгі таңда дұрыс бағыт деп санамаймыз. Себебі көп ұлтты мемлекетте басқа ұлт өкілдерін де сыйлауымыз керек. Оларда да ұлттық намыс бар. Сондықтан Қазақстан халқы татулықта, ауызбірлікте бірге еңбектеніп, оқып білім алу қажет. Ол үшін осындай мемлекеттің мемлекеттік, ұлттық идеологиясы болу керек. Соны қалыптастыру қажет. Оған қазақстанда тұрып жатқан халықтардың ортақ істерінің маңызын насихаттау. Соған мұрындық болатын көп ұлтты мемлекеттің ортақ істерінің бірі 1941-1945 жылғы Ұлы Отан соғысының 60-жылдығын тойлау сияқты іс-шаралар.
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың “Егер біз Мемлекет болғымыз келсе, өзіміздің мемлектіміздің ұзақ уақытқа меңзеп құрғымыз келсе, онда халық руханиятының бастауларын түсінгеніміз жөн.
Оған барар жол халық даналығының негізінде жатыр. Қазақта мынандай мақал бар: “Жеті атасын білмейтін ер жетесіз, жеті ғасыр тарихын білмейтін ел жетесіз” (.273)
Осы орайда айтарымыз тек жеті ғасырмен шектелмей жалпы ұлттың тарихын біліп, соны зерттеп: “Біз қайдан шықтық?, Біз кімміз?”, Кешегі Кеңес дәуір бізге не берді?”,“Сол дәуірде не жоғалттық?”, “Кешегі Ұлы Отан соғысында қан төккен , жанын пида қылған ата-бабаларымызға қандай құрмет көрсетіп жүрміз?” т.б. сұрақтарға жауапты осы институт қабырғасында дәріс беру барысында іздегеніміз жөн. Себебі мектеп оқушыларына осы сұрақтар төңірегіндежауаптар беру керек. Бүгінгікішкентай бала-ол ертеңгі ел азаматы.
Осы сұрақтарға жауап беру үшін қатарлары сиреп бара жатқан тарихтың тірі куәгерлерімен кездесіп, солардан дәріс алу баршамыздың міндетіміз. Мәселен, ортамызда жүрген, кешегі Отан соғысын бастан аяқ атқарған, Даңқ орденінің иегері, ұстаз-профессор Шәбден Әділұлы. Немесе қаламыздың белгілі азаматы, екі дүркін Даңқ ордендерімен марапатталған Сраил Керімбаев, Отан соғысының ардагері, тарих ғылымының докторы, профессор Көкіш Рыспаев т.б. соғыс ардагерлерімен кездесіп, көкейкесті сұрақтарға жауап іздеу жалапы болашақ ұстаздардың міндеті.
Тарихты кітаптан оқу өз алдына, ал кешегі тарихты, сол тарихты жасаған, сол тарихтың куәгерлерімен кездесіп дәріс алу әлдеқайда құнды. Бұл да қазақстандық патриотизмнің негізі.
Жеңістің 60 жылдығына орай Президеттің бастауымен Республика Өкіметі соғыс ардагерлеріне лайықты құрмет көрсетуде. Уақыт озады. Бүгінгі соғыс ардагерлері де өмірден өтеді. Біз осылардың куәсіміз. Соғыс ардагерлерінің көзін көргендер ертең жастарға не айтады?
Соғыс ардагерлеріне мемлекет тарапынан да қолдау көрсетілуде.
Кешегі сұрапыл соғыста опат болғандарды есте сақтау үшін Жамбыл облысынан соғыстан қайтпағандарға арнап “Боздақтар” (7) кітабын шығарды. Мұның да патриоттық, ұлтаралық татулыққа мәні бар. Себебі онда осы облыстан соғысқа аттанып елеге оралмаған 112 мыңдай 18 ұлт өкілдерінің өмірбаяны берілген.
Қазақстандық патриотизм, қазақстандық интернационализммен, яғни қазақстандық отансүйгіштік қазақстандық ұлтаралық татулықпен байланысты деген ұғымды білдіреді. Оның түбінде ұлттық және мемлекеттік идеология жатыр. Біз осының бәрін қатар алып жүруіміз керек. Ұлттық идеология дегеніміз-қазақстанда тұрып жатқан әр ұлттың мәдениеті, салт-дәстүрі, тілі, діні, тарихынан туындайтын көзқарас. Бірақ қазақтың ұлттық идеологиясы осының көшбастаушы болуы тиіс. Оған негізінен қазақ азаматтары атсалысуы, көш бастауы керек. Ал мемлекеттік идеологиямыз-ол қазақстанда тұрып жатқан халықтардың мүддесінен туындаған мемлекет саясаты. Дәлірек айтсақ “Идеология (идея және логия)-таптар мен әлеуметтік топтардың мүдделерін білдіретін қоғамдық сана, саяси, праволық, философиялық, моральдық, эстетикалық және діни көзқарастар мен теориялық идеялардың жиынтығы”
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаев өзінің “Қазақстанның болашағы-қоғамның идеялық бірлігінде”, “Тарих толқынында” деген еңбектерінде идеялық мәселелерге топтасудың керек екенін айтып, бірігуге шақырып, бұл міндетті жүзеге асыруда білім берудің, отбасы, еңбек ұжымы сияқты дәстүрлі институттардың маңызды роль атқаратынын, олардың ықпалы ерекше тиімді болатынын баса айта отырып, “Біздің тағы бір аса маңызды идеологиялық міндеттеріміз-Қазақстандық патриотизмге тәрбиелеу, әрбір азаматтың өзін-өзі айқын билеу. Олай болса, осы міндетті орындау жолында тәрбие мәселесін қолға алып, ұрпақтарды аздырмай-тоздырмай қазіргі сауда-сатықтың, алдау-арбаудың ықпалына жібермей, етегіне сүйретпей еліміздің болашақ өркениетті дамуын алға бастыртатын адамдарын тәрбиелеуіміз керек”,- Президент.
Президент Н.Ә.Назарбаевтың “Тарих толқынында” деген еңбегінде негізінен түркі тектес халықтардың, оның ішінде түркі мәдениетіне, қазақ топрағында түрлі діндердің болғанын айтқан.Бұл еңбек қазақстандық ұлттық, ұларалық татулықтың, қазақстандық патритизмнің темірқазығы іспеттес.
Бүгінгі күні ата-бабалар, одан кейінгі ұрпақтардың салып кеткен жолымен жүріп, сол жолды ары дамыту, өмір жаңалығын ескеру, ескімен жаңаны ұштастыру Қазақстан халқының міндеті.
Елдің тәуелсіздігі көп нәрсеге ой салдырады. Мұнда тарихи сананы ояту, жоғалғанын өзіне қайтару, өрлеу дәуіріне жол ашу деген мағына, сондықтан қазақстандық патриоттық тәрбие деген ұғым тек қана айтыла салатын дерексіз ұғым емес, ол ең алдымен нақты, өз ұлтына, сонда тұрып жатқан халықтарға берілген, адал еңбек ете алатын, жалпы халықтық, әлеуметтік мәдениетті түсініп, білетін соның нұсқаларын өз халқының қажетіне жарата алатын, басқалары түсіне білетін нағыз адам сүйгіштік, қазақстандық патриоттық рұхтағы белсенді адамдарды тәрбиелеу үшін керек.
Тәрбиенің негізі, оның мақсаты, міндеті, мазмұны, түрі, құрылымы, әдісі, тәсілі, заңдылықтары, принциптері, құралдары бар. Сол сияқты қазақстандық патриотизмнің мақсат, міндеті, түрі, әдіс-тәсілі бар. Егер патриоттық тәлім-тәрбиемізде осы негіздер болмаса ол жәй сөз болып қалуы мүмкін. Өзін-өзі білмеген адам өзінің кім екенін түсінбейді.
Қазақстандық патриоттық тәрбие бүгінгі өмірден оқшауланбайды, қайта жаңа өмірмен қауышып ұлттық тәрбиеге жаңа мән береді. Ұлттық тәрбие дегеніміз ол оқшаулану емес, керісінше ұлттық тәрбие үлгілерімен әлемдік идеяларды қабылдап, ненің тозық, ненің озық екенін тани білу, өрісі, дүнитанымы кең азаматтарды тәрбиелеуге мүмкіндік болады деп түсіну қажет және солай да.
Таза біржақты ұлттық тәрбие-ұлтаралық аразға соқтыруы мүмкін. Әсіресе патриоттық тәрбиеде бұл ерекше білінеді. Әрине, ұлттық тәрбиені әркім әртүрлі түсінеді. Кейбіреулер “ұлттық нақыштар сол күйінде болса екен” десе, ал кейбіреулер “ұллтық тәрбие қазіргі өмірмен байланысты болса екен”, дейді. Шындығында ескінің жаңамен қауышып жатқаны өміршең келеді.
“Ұлттық тағылым деген ұғым әр халықтың ғасырларға ұласып жатқан тәрбие үлгісі, бала тәрбиесіне қолданылатын әдіс-тәсілі, үлгі-өнегесі, сондықтан да ұлттық тәрбие деген сөздің мағынасы әлдеқайда кең” Себебі ол бүкіл ұлтқа тән қасиеттердің бәрін қамтиды. Оған әлеуметтік, тұрмыстық, шарауашылықтық, салт-сана, әдет-ғұрып, дәстүрлер, тағы басқа ұғымдар кіреді. Жалпы ұлттық тәрбие арқылы жастарды, кейінгі буынды патриотизмге, ұлтаралық татулыққа баулуымыз керек.
Бүгінгі Егеменді Қазақстанның жағдайында патриотизм, ұлтаралық татулық жаңа мағынаға ие болып отыр. Себебі Қазақстанды Отаным деп білетін әрбір Қазақстан азаматы Қазақстанды сүйіп, соның азаматы болу, қазақстанды қорғау, Қазақстанның дамуына, өркендеуіне өз үлесін қосу міндетті. Мұны, әсіресе, қазақ ұлт өкілдерінен басқа ұлт өкілдері жақсы ұғынуы тиіс. “Қос азаматтық”, “Қос тілдік” деген ұғымнан арылу. Біз мұнда түгелдей орыс тілінен бас тартып отырғанымыз жоқ. Орыс тілі арқылы батыс мәдениетін игеруіміз тиіс.
Осы мәселеге байланысты қазақ азаматтарына келетін болсақ, олар қазақстандық патриотизм, ұлтаралық татулықтың көш бастаушысы болуы тиіс. Солай болмақ та.
Қазақтың белгілі ақыны Мұхтар Шахановтың “Төрт ана” деген өлеңінде былай деген:
“Тағдырыңды тамырсыздың індетінен қалқала,
Әр адамда өз анасынан басқа жебеп жебеп жүрер, демеп жүрер арқада