Наты леуметтік психологиялы былыстарды зерттеу дістемесі

леуметтік психологиялы феноменні кптрлілігі жне крделілігі оларды зерттеу шін дістерді лкен саныны болуын амтамасыз етеді. Осымен атар, оларды натылы сыныптарына байланысты жіктеуге болады.

 

Р/с	діс сипаттамасы	діс трі
	леуметтік атынас пен зара арым-атынас дістері	- Социометрия; - Э.Болгардаусты леуметтік араашытыы шкаласын салыстыру дісі; - В.Шутц пен А.А.Рукавишников жеке даралы арым-атынас сауалнамасы; - Т.Лирн бойынша жеке-даралы арым-атынастарды диагностикалау дістемесі; - В.Смикала мен М.Кучерді жеке тлалы баыттау сауалнамасы; - Адамдарды коммуникативтік жне іскерлік баытын анытауа арналан О.И.Комиссарованы тобында нормативті жаттарды зерттеу дістемесі; - Ф.Филер, Ю.Ханинні топта психологиялы климатты зерттеу дістемесі; - Топты импатиялы санды баалау дістемесі; - В.Е.Залюбовской тобыны жеке тланы абылдау дістемесі.
	арым-атынас жасауды р трлі трлерін зерттеу дістері	- И.В.Липсин бойынша адамдарды жалпы арым-атынасын лшеу дістемесі; - Ю.Орлов, В.Шкурин арым-атынас ажеттілігін лшеу дістемесі, адамдарды зара байланысын межелуге ммкіндік береді; - М.Снайдер тестеі (бл дістеме адам баса адамдармен арым-атынас жасаанда зін алай стайтындыын баылауа ммкіндік береді); - Х.Зелен, Д.Шток «Q-сорттау» дістемесі (Шынайы топта адамны арым-атынасыны: адамдармен араласу дегейі, жатыраушылыы, туелділігін анытауа ммкіндік береді); - Адамдарды ауызша арым-атынасын зерттеу дістемесі (бл діс арнайы тест олдану арылы аныталады); - «Кадр артынан» дістемесі рылымды-лингвистикалы, сипаттау суреттеу.
	леуметтік атыысты диагностикалау дісі	- К.Томас атыысты арым-атынасты зерттеу дістемесі; - Г.Келлер бойынша жеке тла ішіндегі атыысты анытау дістемесі, бл 3 саланы анытауа ммкіндік береді: отбасылы, серіктестік, ндірістік жмыс кезінде; - А.Баса, А.Дарки тлаларды агрессивті тлалы дегейін анытау жніндегі сауалнамасы, мнда басыншылы, жаугершілік реакцияларды р трлі трлерін анытауа ммкіндік береді; - Б.Кросби, Д.Шерер сауалнамасы, бл мекемедегі психологиялы климат индексін анытауа ммкіндік береді.
	Адамдарды лтты психологиялы ерекшеліктерін зерттеу дістері	- Л.Дробижева жне Г.Старовойтованы этнопсихологиялы сауалнамасы, р лтты зіндік ндылытарын, психология ерекше ыыласын, дет-рыптарын анытауа ммкіндік береді; - А.Асмалов, Е.Шлягина жеке тласыны этнопсихологиялы зекті статусын анытау дістемесі; - В.Петренко бойынша кптеген идентификациялы дістемесі натылы лтты оамны мшелеріні этномпецификалы мліметтерін зерттуге арналан; - Д.Левинсонны этноцентризмге межелеу дістемесі, этникалы оама жеке басыны арым-атынасын анытауа баытталан; - А.Катц пен У.Юрэйди «шексіздікті тадау» жне «еркін сипаттау» дістемесі. Бл дісті кмегімен лтты психологияны трлі сипаттарын анытауа болады; - В.Столинні жеке тланы зіндік атынасыны этно бейімделген сауалнамасы (зіндік «мен» деген баытталан натылы этникалы оамны сезімін сипаттауа ммкіндік береді); - К.Томас масатына ол жеткізу шін ужді баалауа арналан бейімделген сауалнама сынады; - В.Крысько бойынша кп лтты жымны жетекшілеріне арналан сауалнама. Мнда білімін, дадысын, лтаралы арым-атынастарды басаруды анытауа ммкіндік береді.
	Отбасылы арым-атынастарды анытау дістемесі	- Е.Шефер мен Р.Делли PARI дістемесі «ата-аналарды, е алдымен аналарды отбасылы міріні барлы жаындаы арым-атынасы жне зіні отбасылы рлін орындауды зерттейді»; - «Трлі жанялы жадай» дістемесі (жанялы арым-атынасты трлерін анытайды: трасыз, рамалы, деструктивті); - Р.Бернс пен С.Кауфманны «Жаняны кинетикалы суреті» тесті (Баланы кзарасымен жаняішілік атынасты диагностикалауа арналан); - В.Столин мен Т.Романова жне Г.Бутенко бойынша некеге анааттанушылы бойынша жргізілетін тест-сауалнама (анааттанушылы жне некеге анааттанбаушылыты жедел зерттеуге арналан, сонымен бірге, сол жне баса леуметтік топтар арасындаы келісім дрежесі, некеге келіспеушілік); - В.Левкович бойынша аралас некеде ерлі зайыптылар атынасын зерттеу дістемесі (трлі этникалы ерлі-зайыптылар арасындаы арым-атынастарды анытауа ммкіндік береді).
	Жеке тланы леуметтік-психологиялы диагностикалау дістемесі	- Б.Дононов бойынша тланы эмоционалды баытын диагностикалау дістемесі (оны ажеттілігіні 10 трін зерттеуге ммкіндік береді); - А.Мехрабиан жне М.Магомед-Эминов бойынша жетістіктер мен осылу уждерін зерттеу дістемесі (жетістікке жету жне стсіздіктен ашуды диагностикалау шін олданылады); - Е.Климовты «ызыушылы картасы» жне «дифференциалды диагностикалы сауалнама» дістемесі (тланы жалпы ызыушылыы мен ксіптік баытын зерттеу шін олданылады); - «Кос» дістемесі (Коммуникативті жне йымдастырушылы абілеттілігін анытау шін олданылады); - Психологиялы байауды диагностикалау дістемесі («Мінез-лы бейнесі», «Тлалы кескін тізімі», А.Эткинда «Эмоция суреті», В.Лабунской); - Д.Рассель, Л.Пепло, М.Фергюссонны «Жалызды межесі» (мазасыздануы, леуметтік ошаулану, кйзеліс, зерігу нтижесіндегі жалыздыты анытауа ммкіндік береді); - М.Люшерді тесті (тланы сол жне баса да жмыса баытталуын, оны функционалды жадайын, кіл-кйін, сонымен атар тланы е траты кескінін тсінуге ммкіндік береді).
	леуметтік психологиялы былыстарды жаппай болуын зерттеу дістемесі	- оамдаы мір сру салты мен сапасын диагностикалау (леуметтік олайлылыы, мір салты крсеткіштерін талдауа негізделген); - Абырой мен юеделді баалау дістемесі (рбір оамда болатын маыздылыы жне беделдігі бойынша кзараспен бліп араанда мамандыы, статусы, станымы бойынша кптеген блінулерді анытауа негізделген); - Сыныпты идентификациялауды «зіндік баалау» дісі (р трлі конфессионалды шынайы жне алдамшы мліктік жне леуметтік психологиялы зін сезінуді анытауа баытталан); - оамды пікірді жне кіл-кйді зерттеу дістемесі (оамны рбір топтарыны жаалытара, деректерге, адамдар шін те маызды болып табылатын леуметтік ызыушылытара, оларды ажеттіліктерін анааттандыруа, зара арым-атынас жасауа, з ойын еркін білдіре алуды анытауа баытталан дістеме болып табылады); - Адамдарды леуметтік зін-зі сезінуін зерттеу дістемесі; - Р.Лайкерт «йымдастырушылы мінездеме профилі» жне Л.Константин «йымдастырушылы парадигм межесі» (ксемдікті, топты арым-атынас, топты ріптестік, уждеме жасау, коммуникация, басару рдісінде маызды шешімдерді абылдауды анытауа баытталан).