Сынып жымыны трбиелік ммкіндіктерін диагностикалау

 

Балалар жымы жеке тланы масатты трде трбиелеу, леуметтендіруді маызды факторы. Оны жеке тлаа деген ыпалы жымны масаттары мен міндеттері жым мшелері тарапынан андай дегейде сезіледі, сонымен атар жымды масаттар мен міндеттер жеке ретінде андай дегейде сезіледі. Жеке тлалы жне леуметтікті біртілі жымды пайдалы ызмет барысында туындап жымда толы крініс алады. жымдылы ол топтаы ынтыматасты сезімдер, з зін топты бір блігі ретінде сезіну, топпен оамны пайдасына ызмет етуге деген дайынды. Мектеп жымында жымдылыты алыптастыру алуан трлі ралармен іске асырады: оу барысында серіктестіктерді, зара кмекті йымдастыру, орта ебек, оамды жмысты йымдастыру, мдени кпшілік шараларда, спорт мероприятияларында оушылар жмысын йымдастыру, т.с.с Сонымен оу трбие жымы ол арнайы йымдасан топ, оны мшелері орта масаттарды, ндылытарды шін орта екендігін сезеді.

жым леуметтік арнайы йымдастырылан оушылар бірлестігі ретінде бір уаытта пайда болмайды. жымды алыптастыру арнайыкезедерден жне сатылардан тіп біра йымдасады. Алан рет жымды алыптастыру сатыларын ылыми трдеанытап неіздегендірді бірі А. С. Макаренко болды. Ол трбие жымын дамытуда педагогты міндетті талаптарынан жымны талаптары тсында жеке тланы еркін талаптарыны алыптасу процессі жатады деп атаан. азіргі кезде жымды дамыту барысында кезедерді зерттеумен кптеген зерттеушілер айналысады. Л.И.Новикова бойынша жым дамуыны ш кезеі бар: біріншіден, жымны алыптасу кезеі, екіншіден, жым оушыларды трбиелеу ралына айналуы, шіншіден, кез келген жым трбиеленушіні леуметтік тжірибесін коррекциялау жне шыармашылы жеке тлалы ерекшеліктерді дамыту.
Соы жылдары жым деп жоары ытыматасты дегейі, интегративті ызмет, жымды баыты бар адамдар тобын ана атайтын болды (Я. Л. Коломинский, А. В. Петровский, Л.И.Уманский) Топты аса негізгі жне маызды асиеті оны леуметтік психологиялы жетілгендік дегейі. Сол сияты жетілгендікті жоары дегейі топты жаа леуметтік рылым ретіндегі жымды топа айналдырады.

А.С.Макаренконы ойынша наыз шын жым, мейлі ересектер, мейлі балалар жымдары болсын оамны бір мшесі болып есептеледі. Осыан байланысты оамны бастапы бір ясы болып саналатын оушылар жымы баса жымдармен байланыста болуы тиіс, оны алдында оам мен ел алдындаыдай міндеттер трады.

 

А.С.Макаренко атап крсеткен жымды сипаттайтын міндеттер бгінгі тада да з мнін жойан жо. Ол міндеттер:

 

• жым алдындаы айын масат;

 

• жым мшелеріні оамды масата баытталан іс-рекет жасауы;

 

• жым мшелеріні бірлігі жне райсысыны зіндік пікірі болуы;

 

• з арасында міндеттер белгілеуі;

 

• белгіленген міндеттерді орындауы;

 

• ата тртіпті болуы;

 

• з мшелері шін жымны жауапкершілігі, зара кмек, зара баылау, жолдасты сезім, айырымдылы арым-атынасты болуы.

 

Оыту процесінде жымды іс-рекет жолдарын алыптастыру маызы. Е алдымен жымды танымды іс-рекеттер жнінде тсінік бере кететін болса дилатиканы арама-айшылытарды бірлігі мен кресі деп аталатын заына сйкес кез келген нрсені, былыс, процесс арама-арсы, бірін-бірі жоа шыару жне бір мезгілді зара шарттасты арым-атынаста болатын жатарды бірлігі болып табылады.

Белгілі бір былысты, нрсені дамыту процесіде соында крес арылы шешілетін арама-айшылытарды кшеюіне кеп соатын арама-арсылытарды арасында сйкессіз элементтер пайда болады. Олай болса, дамытуды озаушы кші де, озалыс кзі де карама-айшылы.

Оушыларды танымды іс-рекеті адамды танымны ртрлілігі жне оьпу процесіні арама-айшьшытарымен байланыста болатын зіні жеке арама-айшылытарымен сипатталады. Тжірибелі малімдер оу процесінде арама-айшылыгарды таза интуитивті трде туызады. Олар бл арамаайшылытарды оушылара білімді мегерту барысыдаы иыншылы ретіде абылдайды. Белгілі дидакт М.А.Данилов оу процесінде объективті трде пайда болатын жне оны басты озаушы кші болып табылатын жетекші арама-айшылыты алашыларды бірі болып анытады. Бл оыту барысында ала ойылатын оу жне практикалы міндеттері мен білім, білік жне аыл-ой дамуыны дегейіні арасындаы арама-айшылы. Сонымен бірге, ол арама-айшылыты, озаушы кшті алыптсауыны шешуші шарты болып оушыны зіні санасында ішкі сипата ие болатын жне оан иыншылы ретінде танылатын арама-айшылыты алыптасуы болып табылады.

Оушыларды жымды іс-рекеттеріні рылымы мына бліктерді амтиды:

Ø іс-рекетті масаты - не шін олданылады, соы нтижесі андай болу керек;

Ø іс-рекетті мазмны - негізгі пндік баыттары;

Ø іс-рекетті маызы - леуметтік пайдалы баыттылыы жне мотивтері,жеке тланы жне жымны дамуындаы маызы;

Ø іс-рекетті йымдастыру - йымдастыру формасы, уаытты блу, іс-рекет рдісіні бірізділігі, мерзімін белгілеу;

Ø іс-рекетті технологиясы - тиімді тсілдерді тадау, натылы білім, білік,дадыларды мегеруге ажетті ралдар;

Ø іс-рекетті арындылыы, клемі, зындыыны оушыларды жас ммкіншілігі мен педагогикалы міндеттерге сйкестігі;

Ø іс-рекетті арым-атынастыы (коммукативность) - ойылан масата жетуді амтамасыз ететін байланыстыруды, атынастарды, туелділіктерді сипаты;

Ø іс-рекетті баылау - критериилерге сипаттама, жымны алыптасуыны нтижесі, белгілі біліктерді, білім сапасыны мегерілуі.