Жп.Айбек алиев(Аралы) пен Мхтар Ниязовты(ызылорда) айтысы

Айбек алиев:

-Белгілі жа тгілі, жата есімін,

Армысын, Алматыдай ба бесігім.

Мы слем, текті жрта уызын емген,

«Алаш» деген ананы а тсіні.

Алматым аза шін орнын блек,

Апортты алмасындай ттті есімін.

Ажарын бар лемді тамсандырды,

онаев ел басаран стте шырын.

Желтосанда алаа жастар шыты,

Колбин ке(лі)п крсеткенде жат кесірін.

Тубесі абыл болып азаымны,

Еркіндік сенде тыш аты есігін.

Заманбектей заарын азатара,

Жер періп, крсетті на шешімін.

Бгінде Байбек келіп жамап жатыр,

Храпунов тесіп кеткен а тесігін.

Бар азаа ажолтай сендерсіндер,

Тізгіні стаан со ба кшіні.

Алматым Алты Алашты лдилеп тр,

Тербетіп Азаттыты а бесігін.

 

-кіммен амандассам елден ерек,

Жаымпазды ойда жо менде блек.

Бауыржан аам, алай, аманбысыз,

Міне, таы кездестік жер дгелек.

Осыдан екі ай брын айтыс болды,

Байыппен беріп тсем елге дерек.

Баукее біраз сыныс айтып едім,

Жаадан кім болып келген ерек.

сынысты біразын орындапсыз,

Крсетіп арапайым елге кмек.

Кп кісі сыртыыздан матап жатыр,

олпаштап р ісіді демде жемеп.

Аынны сынысын абыл алсан,

зіді кетпей ме елде демеп?!

Бауыржан аа, неткен баыттысыз,

Мндай баты тек сіздей ерге беред(і).

Елбасыны зі де дл сіз сап,

Айбектен тапсырма алып крмеген ед(і).

кімдер аындарын іздеп жрсе,

Мына срылт замана берер ед(і).

Байбектер мен Айбектер тізе осса,

оамдаы кп нрсе жнге келед(і).

 

-Жиылып барлы елді асаулары,

азаты дбірлеп тр осы аумаы.

Алматыда ксілген длдлдерді

Тяынан таудаы тас аунады.

Ассалаумаалейкум, Мхтар інім,

Айтыста байалмайтын осал жаы.

нанында бйге алан лагерсін,

Ша жтырмай келеді шаша лі.

Інімні тал бойында бір міні жо,

Тек ана саина стап,бас ауырады.

Балынбек, Айнр кетті Африкаа,

Ел айтан гімені рас-ау брі.

Ал,сені «басы ауырад(ы)»-деп апармапты,

«Тасып кетіп жрер»-деп-«асау аны».

Бас ауру бо(лы)п жруші е(ді)н бар аынны,

Сенімен айтысудан ашар брі.

Дертіне, Мхтар, Алла шипа берсін,

Ааны сол болып тр бас арманы.

«Басымны саинасы стады»-деп,

Неліктен екі кзін жасаурады?

Ел шін бас ауырмас пенделер кп,

Мен шін ол адамны нашар брі.

Басты ауыранына жбансаншы,

Басы бар адамдарды басы ауырады.

 

Мхтар Ниязов:

-Айекемні шай ішпесе басы ауырады,

Демеіз-«екі кзі жасаурады».

Трге келіп кімді крген кезде,

озып кетті аамны асау аны.

Халыпыз ой айтыс пен бйгеге мар,

ашаннан леп белгілі сйлемі бар.

Бауыржан ккем айта тсінікті,

Аындарды арты ауыз сйлемі бар.

«Кілге алам(ын)»-десе, алады ой,

Кілді шытынайтын йнегі бар.

Айтыс жасауда негізі оай емес,

Аындарды шапаны, кйлегі бар.

«Бар жырауды Абылай тыдады»-деп,

Боламыз сол замана кейде мар.

Бгінгі заманын да жаман емес,

Ерлерді осы отыран ебегі бар.

Тапсырма бере тын Айбегі бар,

орытынды шыаратын Байбегі бар.

 

-Айеке, не бар екен ккейінде?

Рентгендей бір сзіп тейім бе?

ЮНЕСКО-а айтысым танылды ой,

Тансы емес мен шін шетелін де.

«Африкаа бармадын»-деп отырсыз,

Айнрларды соынан жетейім бе?

ара халы аузыма арап от(ыр)са,

ап-ара халыты іздеп кетейім бе?

Жігіт едім сйлесе ыстыпаан,

Жн емес бл, аажан, іс птаан.

Балынбек Африкаа кетіпті ой,

«Пальмадан зіп жейін»-деп-«ысты банан».

«Дм айып, дидар айып»-дейді аза,

Бізге осыннан бйырды тстік таам.

«Сен неге Африкаа бармадын»-деп,

Тілімен адайды ркім істік маан.

«Барам(ын)»-деп, ниет ылса кетер еді,

Бір шаты астына с бо(лы)п бала.

айнаан Африкамен салыстырсам,

Алатауды баурайы скірт боран.

Баурайы ызар болсын, мзар болсын,

Алматы Африкадан ысты маан.

 

-«азаты айтса екен»-деп «мын батпан»,

Берілген нымет ой тілім Хатан.

Барлыын бас ауруды айтасындар,

Раым етіп, рметіне ылып жатан.

«Бас жаа барыспайы»-деп ойлап е(ді)м,

Мен кеше біраз жайды ырымдатам.

Біра,бізде дауасыз дерт кп азір,

Халыты да тізесі діріл аан.

ткенде Амолада естіп едім,

Бір ауылды бір ауру пырылдатан.

«йытап ала беред(і)»-дейд(і) бір ауылда,

Адамдар айта-айта трып жатан.

Ал,мны тбі айдан шыандыын

Біле алмай мамандар да шырыл аан.

Парламентті ауруы шыар, блкім,

асындаы жрттара жып жатан.

 

-Азаматтар отырса ата бекем,

Алатау бола алмайды-ау жата мекен.

«Алтын домбыра» бл жерде тіп жатса,

Алты Алаша сауын айтып, матан етем(ін).

Жрсін аам айтыса Асан айы,

Ебегін де ешкетірмей натап тем(ін).

Осы айтыса Жерйы іздеймін деп,

Кілі кк днендей шапан екен.

Мскеу барды, сонан со Париж барды,

Дегендей шекарадан аттап тем(ін).

Аырында самайын а шаланда,

Алатауды есігін аан екен.

Асаным айтысыны Жерйыын,

Аыры Алматыдан тапан екен.

 

-Мен кеше жп ылып е(ді)м амиевті,

Бгін салып ойыпты алиевті.

Бір балдызынан кейін маан бірі салып,

з ауруым басыма ан йытты.

Дидар кеше жырлады апаларын,

Абылайдан бастады да тарихты.

Туысанды, аажан, шыр айналмай,

Ктеріп сйлейікші сл йыты.

Арзан сзге имайды Алты Алашын,

Айбек деген ашаннан айыты.

ара ле ызыл тіл мен жатан шыар,

ансонарда мылтыа апан сынар.

алайсыз, Айбек аа, амансыз ба?

Іні едім саулыынды Хатан срар.

Бет-аузыны ыртысы жазылыпты,

Циркті она йі жаан шыар.

Ол жерде асауларды йретеді,

Арыстанды йретіп, ат амшылар.

Алматыда жататын она йде,

Мны да астарында гп бар шыар.

Циркті ар жаында билік бар ой,

Байаыз рып апан шыар.

зііздей бас бермес асауларды,

Білдірмей бас білдіріп жатан шыар.

 

Айбек алиев:

-А тады «аиат»-деп атыранбыз,

«Шыды»-деп шырылдаан хас лдармыз.

араай басын шортан шалан шата,

Хан емес, арашаа жаын жанбыз.

ара азан, сары бала амын ойлап,

Ереулі ата ер салан батырлармыз.

«алы елім, азаым, айран жртым»-

Деп уайымдап, Абай бо(лы)п ах ранбыз.

Тар жол тайа кешуде жапа шегіп,

Жазысыздан жазысыз атыланбыз.

зге емес, зім айтам з жайымды,

Жауына бомба болан батылдармыз.

андай заман келсе де, андай уаыт,

азаты керегіне татыр жанбыз.

Билікте андай ой бар, мен білмедім,

Циркке жатызан сон, жатыранбыз.

Циркті ойынына кне оймас,

Біз деген аны текті асылданбыз.

з жарасын жазатын зі жалап,

асыр мінез, брі намыс аындармыз.

 

-Дадарыс талайларды тітіретті,

Содан-а кіметті ты кетті.

Жандары иналанда айла тауып,

кімет бір ерекше кім етті.

Халыты зейнетаы орындаы

аржыны ола алуа бітім етті.

«Банктерді аман сатап алса»-деген,

Беделді кісілерді пікірі тті.

Айлыы шайлыына жетпей жатан,

Кппіз халы бан да шкір етті.

«кімет бізді асырай ма?»-деп отырса,

Біз асырап отырмыз кіметті.

 

-Аын ба аиатты айта алмаса?

Сзінен шыны жзі байалмаса.

Банкті аты неге озу керек,

Халыты аржысымен той тойласа.

Сол банкті халыа жаны аши ма?

Иттей ылар несиесін айтармаса.

Мен блай айтпас едім, несие алып

Талайды шаыраы шайалмаса.

Иелері трдегі трелер ой,

летін пайыздарын айталмаса.

Солара халы керек бола алад(ы),

Белдері дадарыстан айадаса.

Кім білед(і), пенсиясыз алар ме едік,

Шешімді дл осындай бай тадаса.

«Банкке иектерін ышымасын»-

Деп Елбасы жолдауда тойтармаса.

 

-азаты аза ана тсінер жанынды айын,

Бауырмал ниетінен жаылмайтын.

Дадарыс тсіндіріп берді бізге,

Досын кім, дшпанын кім, халінді айын.

Елбасы «елге келіп й»-деп жатыр,

Байлара жиан терген, барынды айын.

аза байлар яр-ау елге келіп,

Елбасы сзін «за» деп абылдайтын.

Баяы Машкивидич мырза айда,

Кеін мен оса соран анынды айын.

Шодиев, Ибрагимов крінбейді,

Байлыты анша жтса жарылмайтын.

Айтпашы, Латшми Митхал айда,

Ол да бір кзі тоймас арындайтын.

Жезазанны мысына байып алып,

Ки мырза да бо(лы)п алды саынбайтын.

Соны брі бо(лы)п шыты клеке бо(лы)п,

Бас пайдасын амдаудан арылмайтын.

Ашы кнде жалтатап, асына ке(лі)п,

Басына блт тнгенде табылмайтын.

 

-Табылан атарынан атап лдар,

Мхтаржан, жігітсін ой бата ндар.

зіл мен алжын тбін тсіретін,

Інішек, сені жатып, атарын бар.

р іске, р имыла дайын тран,

Бітпейтін мтелін мен маалын бар.

алжынды оя трып, енді Мхтар,

Сзіме андай алып, осарын бар.

Бір мезгіл аады да остап ойшы,

Деместен «онда андай шатаым бар».

Билікке бізден крі тімдісін,

«Алтын домбыра алд(ы)»-деген атаын бар.

Иман жзді жігіт бо(лы)п крінесін,

Бізден крі кішкене саалын бар.

 

Мхтар Ниязов:

-Айеке, жігітсіз ой жігері от,

Атарсын адырнадан шіреніп о.

«Бізден крі саалы бар»-дейсіз бе,

Ойлайсыз «беделдіні біреуі»- деп.

Бізді саал, Айеке, не шешеді,

Мхтарды сер етпес реі кп.

ою мртын болмаса, бл оамда

Саалыны аса кп рлі жо.

 

-Сз алсаыз, сахнада шауыпсыз ой,

ай кезде де арсыласа ауіпсіз ой.

Брында жастар жайлы жырлаушы едін,

Крілеу таырыпты тауыпсыз ой.

Пенсияны тбесі крінген бе,

Зейнетаы жаына ауыпсыз ой.

Доллар да шар жерге шып болды,

Теге де тсер жерге тсіп болды.

Екеуіні ортасында халы, байс,

ауырсындай албатап шып-онды.

зін айтан жааы банктер де,

Жртты бден тонаан пысы болды.

Алдаратып алаа кіргізіп а(лы)п,

Бастан сипап жіберед(і),ысып олды.

Кп замай алымнан алар сосын,

Арыстанны талайы мысы болды.

«арызынды теріммен айтарам(ын)»- деп,

асырыны аншасы ішік болды.

Кредит десек, зір ркіп арап,

Елді де бден бет-аузы шып болды.

Банкирлер де вампирлер сияты ой,

Халыты анын бден ішіп болды.

 

-Айеке, кім а па, айран а па?

Зауал келген заман бл бай-манапа.

«останайда кктайа бо(лы)п жатыр»-дейд(і),

Жалт брылсан, лайсын жайлап арта.

Екі бірдей Зам кім сталыпты,

анаттары кйіп жр айдан ота?

ос Зам кім тайанап кететіндей,

Акиматты іші де тайана па?

«Айтам(ын)»-деп келіп едім, «аама ке(лі)п»,

Жеморларды айтып едін баана ке(лі)п.

Срінбейтін мірде адам бар ма?

Мен айтпаймын «оларды табала»-деп.

Жеморлы барлы жерді жайлап трса,

Тсіреді ол сені алай сабана кп.

Шенеунікті кбісі жас баладай,

сатамын кішкентай балаа кп.

кімет олдарына не берсе де,

Апарып аузына сала беред(і).

Фин полиция ол салып стырмаса,

Кпке дейін аалып ала беред(і).

ншейін, тедестіріп айтаным ой,

«Осылай айтсам, сасып ала ма?»-деп.

йтпесе, жегідейін жемор біткен,

Сбиді пейілінен садаа кет.

 

-Шыанда сахнаа сермей анат,

айтейін останайды мен иалап.

азаа нан сынан днді алап ой,

арамайм(ын) тадырына мен бейтарап.

Кадрлы тапшылы бо(лы)п жатаннан со,

Архимедті алдырдын ердей алап.

йтеуір, аты ерекше бл кісіні,

Тірім таудай ылып бергей талап.

Сары астыа тнатын сары далады,

Кетпесін сары орыс пен еврей талап.

останай тыырыа тірелгенде,

Архимед шыа берсін Эврикалап.

Айбек алиев:

-Біреулер жер опарып кен іздеп жр,

Біреулер ел опарып бле іздеп жр.

рыларды лкені рады емес,

Едені мрмрланан длізде жр.

Мысалы, Храпуновтай шортандарды,

Бізді полициямыз лі іздеп жр.

«ос бірдей Зам кімін сталды»-деп,

Айттын ой жеморлыа негіздеп жр.

Біздердікі шаба ой шалшытаы,

Жайындар Астанадай теізде жр.

«азаты жеморлытан тарсам»-деп,

Аырап Айбек аа ем іздеп жр.

 

-Алтынны буы бізді рмаса екен,

Мен шін алтын мен мыс бір бс екен.

Алтын жайлы аындар айта бермей,

Халым жайлы бір мезгіл жырласа екен.

сия, онысбай мен ойлыбайлар,

рашан халыменен мдас екен.

Машина мініп, миллион алмаса да,

азаты е адірлі тласы екен.

Айтысан бір жапыра ааз шін,

Солардан жас аындар лгі алса екен.

Алтын домбыраны алтыны аын шін,

Домбырадан жоары трмаса екен.

Алтын шін бір-бірін жаадан а(лы)п,

Ел алдында оаш іс ылмаса екен.

Кешегі Аспанбек пен алижандай,

ырысып, бір-бірімен ызбаса екен.

Алтын домбыра оздырып кзді ртын,

Ниетін аындарды бзбаса екен.

Бірлікті жырлап жрген аындарды,

Бірлігінен айырып тынбаса екен.

 

-Еркіндік Азаттыпен тектес екен,

Егемен ел кілі то болса екен.

азаа дай берген Азаттыты,

Ешкімдер ая-асты етпесе екен.

Осымен, ош болып тр, Мхтар інім,

Байасам ойларымыз септес екен.

Аайын, сен де ош бол, аындарды

Деп тран-«сахнадан кетпесе екен».

Самры жмыртаны жарып шыып,

Бйтерек тамыр жайып, кктесе екен.

Томпиып трде жрген трелерде,

алы елді ойлайтын ниет болса екен.

Ел басына кн туан иын шата,

«НрОтан» елімізге сеп болса екен.

азаа аза ана серке болып,

«НрОтан» «КріОтан» бо(лы)п кетпесе екен.

Енді, бізді азаа иыншылы,

Аырзаман келгенше жетпесе екен.

Батыстан кн шыанша Алла жар бо(лы)п,

лемде аза аты шпесе екен.

Мхтар Ниязов:

-азаа берген Алла сына кптен,

Ойлаймын «барар жері жма»-деп мен.

«шкір найза боларсын»-деп,«біріккенде»,

ш жзді басын Абылай рап кеткен.

Тосан бірде Туелсіздік таы атанда,

Аспанынан Азатты шуа тккен.

Бостандыты хабары жеткен кезде,

Халифа Алтай сждеге лап кеткен.

Еркіндікті адірін ер біледі,

Ертеректе елінен жыра кеткен.

«Жеті рпаым жетсін»-деп,«осы кнге»,

Жеті атам бес намаздан срап кеткен.

Кліп жрген біз азір арыздармыз,

Кешегі сол шалдара жылап кеткен.

 

-Туекел, кп сынасан, кп шыдармыз,

Я Алла, мейірімінді ткші жалыз.

Ештееге таласып ке(лі)п тра(ны)м жо,

То болса, анаата то шыармыз.

Санымыз украиннан кп емес ой,

Сапамызды зіміз топшылармыз.

Мнайымыз кп емес Ливиядан,

азса та анша жерді астынан біз.

Аайын, бостандыты адірін біл,

Болмаса, айта бодан бо(лы)п шыармыз.

Осы жола аншама анын ткті,

Кешегі анша жайсан, жасыларымыз.

Тедікке біз тер менен анмен жеттік,

Тендрден тып алан жо шыармыз?!

 

-Аынны таусыла ма жыры, тегі?

«Тотат»-деген Жкені міті еді.

анша жігіт таласып жатанменен,

Біз айтеміз, Айеке, мны тегі?

Алтын шін аама жармаспайын,

Мхтар да жн білетін жігіт еді.

Аалар биіктерге бару шін,

Баспалда болу керек іні, тегі.

«Шірімейд(і)»-деп алтынды уа берсен,

Соында талай басты шірітеді.

Жыл.

Алматы аласы

Республика сарайы