Пайдаланылан дебиеттер

Кіріспе

Негізгі блім

1)Педагогикалы іс- асиетті іс

2)азіргі білім беру саласындаыбасты міндет

3)Жаа трпатты малім ымы

Орытынды

 

Пайдаланылан дебиеттер

 

 

Кіріспе

«стаз ... жаратылысынан зіне айтыланны брін жете тсінген, крген, естіген жне ааран нрселерді брін жадында жасы сатайтын, бларды ешнрсені мытпайтын ... алыр да аарымпаз аыл иесі ..., мейлінше шешен, нер-білімге штар, аса анаатшыл жаны аса жне ар-намысын ардатайтын, жаындарына да, жат адамдарына да діл .., жртты бріне ... жасылы пен ізгілік крсетіп ... орыныш пен жасану дегенді білмейтін батыл, ержрек болуы керек».

л-Фараби

 

Мемлекет мдениетіні айнасы-мектеп. Шын мнісінде елімізді леуметтік, мдени, саяси, психологиялы жай-кйі халыты білім жйесінен, оны дегейінен, аартушылы іс-рекетінен аны аарылады. Адам мырыны жалыз лшемі бар, ол – арттаы халыты амы шін бітіретін іс -деген сзін еске алса, осындай лкен іс атарар бір сала – мектеп жне оны малімі.

 

Педагогикалы іс- те нзік, асиетті іс. Ол трбиешіден сезімталдыты, балаа деген сйіспеншілікті, бала жанын бірден танитын ыраылыты талап етеді.

Бгінгі мектепті басты міндеті- зіндік ой- кзарасын ашы айта алатын, мірге бейім тла алыптастыру болса, оан малімні шкіртіне деген сйіспеншілігі, оны тла ретінде баалауы баланы адамды асиеттеріні дамуына басты кепіл бола алады.

Ксіпой малім з пнін жетік біліп ана оймай, рбір атынасушыны педагогикалы дерістегі орнын білуі керек. Оушыларды оу-трбие жмысын йымдастыра алуа абілетті болып, оны нтижелерін алдын-ала болжамдап кре білуі тиіс, болуы ммкін ауытушылытарды дер кезінде тзете алуы, яни зыретті тла болу керектігіне назар аударылады.

Жаа трпатты малім ш трлі зыреттілікке ие болуы тиіс: діснамалы, жалпымдени, пндік-баыттылы. Педагогикалы ызметті шыармашылы баытталуы, біріншіден, малімге мамандыы шін мні бар кшті жне лсіз жатарын (зін-зі тануын, эмоционалды алпын, коммуникативтік жне дидактикалы абілеттерін жне т.б.) баалай алуы; екіншіден, зияткерлік мдениетін (ойлау, ес, абылдау, зейін), мінез-лы, арым-атынас, соны ішінде педагогикалы арым-атынасты мегеруі; шіншіден, азіргі интеграциялы дерістер, лемдік білім беруді даму тенденцияларын бадарлай алу сияты мселелерді арастырумен байланысты.

 

азіргі білім беру саласындаы басты міндет - білім мазмнына жаалы енгізуді тиімді жаа дістерін іздестіру мен оларды жзеге асыра алатын жаашыл малімдерді даярлау. «Жаашыл малімдер «педагогикалы ызметті барлы трлерін зерттеп, кез-келген педагогикалы жадайда зіні білімділігі, парасаттылыы, аылдылыы, мдениеттілігі, іскерлігі, шеберлігі арасында шеше алатын, педагогикалы дерісті нтижесін жасартуа мтылатын жаашыл рі шыармашылыпен жмыс істей алатын жеке тла болуы керек».

Жаа трпатты малім ымын психологиялы-педагогикалы дебиеттерден жаа типті малім, жаа буын малімі терминдері трінде кездестірдік.

Жаа трпатты малім анытамасы 2005 жылы 18 тамызда жарияланан «Р жаа трпатты малім дайындауды здіксіз педагогикалы білім беру тжырымдамасы» жне «Р жоары педагогикалы білім беру тжырымдамасында» бір мселеге деген екі трлі кзарас крсетілген. Екі тжырымдама авторлары бір мселені екі трлі шешуді сынады.

Дегенмен, бларда бірін-бірі айталайтын тстар да баршылы. Жаа трпатты малімдерге ойылатын талаптарды «Жоары педагогикалы білім» жне «Жоары педагогикалы білім беру рылымы» блімдерінде олар бір-бірін айталаан. Егер бірінші тжырымдама негативті факторлар ретінде «бірін-бірі жаластырып жататын білім беру стандарттары мен бадарламаларын руа ылыми негізделген станымны болмауын» атаса, екінші тжырымдама авторлары «стандарттарды, типтік оу бадарламаларыны жетілдірілмегендігін...» атайды. Осындай мысалдарды кптеп келтіруге болады. Сондытан, осы екі тжырымдама негізінде біреуін жасау ажеттігі сзсіз.

Педагогикалы білім беруді е жоары масаты - жаа трпатты малімні жалпы жне ксіби дамуыны здіксіз жргізілуі деп есептейміз. Бл масатты жзеге асыру кезінде маман-адам, азамат пен оны ксіби білімі, іскерліктері мен дадылары арасындаы зіліп алан байланыс айта жаласын табуы керек. Болаша маманны жеке тлалы позициясын, оны ксіби білімі мен іскерліктерін біріктіру жзеге асуы жн. Бл біріктіру жалпы осынды емес, сапалы жаынан жаа рылым болып, ттастыы мен ішкі рылымы жаа типті малім даярлау мен алыптастыру масатын оюа болады. Педагогикалы білім беру масаты, малім тласы мен ксіби ызметіні инвариантты, идеалданан крсеткіштері біліктілік сипаттамасыны негізіне ойылатын профессиограммада ашылады. Біліктілік сипаттамасы типтік ксіби педагогикалы міндеттер жйесі трінде рылып, малім тласы мен ксіби зыреттілігіне ойылатын жалпы талаптарды райды.

 

Шебер малім, біріншіден, халымыза тн жастарымызды бойында бар адамгершілік сипаттаы дниетанымына, з мдениетіне, дет-рып, салт-саналарына, ол нері мен педагогикасына ара сйейтіндігіне жне ашы-жарындыы мен бауырмалдылыына, яни аза лтыны баса халытарды ндылытарын сііре алушылы абілетіне ерекше назар аударан жн. Екіншіден, зі оытатын пнді тере мегеруге міндетті. шіншіден, здігінен білім алуа ынталы болуы керек. Малімні жеке басыны лгісі - ксібилікпен біте айнасан асиет болуы керек. Себебі, кез келген жымдаы арым-атынас малімні жеке басыны лгісімен тыыз байланысты.

 

Сонымен жаа трпатты малім ымы соы жылдары жарияланан шетелдік жне азастанды педагогика оулытарында, ылыми зерттеулерде «жаа типті малім», «малім идеалы», «шебер малім» трінде берілсе, «жаа трпатты малім» термині тере арастырылмаан. Жаа трпатты малім дегеніміз – ксіби білім мазмнын здіксіз жетілдіріп отыратын, оу дерісін басару абілеті, сондай-а тлалы жне ксіби сапасы жоары, озы технологияларды мегерген, оны алауынша пайдаланатын зыретті тла.

азіргі білім беру саласындаы оытуды озы технологияларын мегермейінше сауатты, жан-жаты маман болу ммкін емес. Жаа технологияны мегеру малімні интеллектуалды, ксіптік, адамгершілік, рухани, азаматты жне баса да кптеген адами келбетіні алыптасуына серін тигізеді, рі зін-зі дамытып, оу-трбие рдісін тиімді йымдастыруына кмектеседі. Яни жаа технологияларды мегеру жаа трпатты малімді алыптастыруа ойылатын негізгі талап болып отыр. Білімді апараттандыруды негізгі масаты – «оушыларды апаратты оам жадайында трмысты, оамды жне ксіби салаларды іс-рекетіне толы, тиімді араластыру» болып табылады.

Жоары мектеп педагогикасы теориясында зерттеуді ажет ететін мселелерді бірі – педагогикалы модельдеу мселесі. Жоары білім беруді модернизациялау е алдымен оны мазмнын тере жаартумен байланысты. Тек ана информатика пніні малімі ана емес, сонымен бірге кез келген пн маліміні апаратты технологияны мегеруі - жаа трпатты малімге тн басты белгі деп айтуымыза болады.

Акыл-ой трбиесін беруді негізгі ралы — мектептегі оыту. йткені аыл-ой трбиесі кздеген масат-міндеттер оыту процесінде іске алады. Ол масат-міндеттер мыналар:

— оушыларды азіргі заман талаптарына сай ылым негіздерімен тере жне берік аруландыру;

— білім беру негізінде оушыларда ылыми кзарасты алыптастыру;

— баланы таным абілеттерін дамыту;

— оушыларды ылымны кейбір арапайым дістерімен таныстырып, здігінен оуды тиімді діс-амалдарын орынды мегеруге йрету;

— балаларды білімге ызыуын арттырып, оларды бойында здігінен білім алуды ажетсінуді алыптастыру;

— аыл-ой ебегіні жалпы мдениетін арттыру. Бл міндеттерді отбасы мен мектеп тыыз байланыста боланда ана ойдаыдай орындап шыуа болады, сонда ана балалара берілетін аыл-ой трбиесі нтиже береді.

В.А.Сухомлинский аыл-ой трбиесін дрыс йымдастыруды негізгі мынадай жолдарын атап крсетеді. Малімдерді дидактикалы білімдері мен дадыларын арттыру масатында педагогикалы ызметті ксіби рылымы мен оны моделі туралы, сондай-а, мектептегі оушыларды танымды рекетін алыптастыруды психологиялы жне дістемелік раддары мен тиімді жоддары туралы жан-жаты оыту тжірибесше араанда, малімдерді ызметінде дидактикалы иындытарды кездесетіні аныталып отыр.

Малімдерді ызметіндегі дидактикалы иындытар, негізінен, оларды мынадай іс-рекетінен байалады:

— оушыларды танымды, рекетін алыптастырудаы іс-рекетінде;

— дарында балалармен, лгермейтін оушылармен дара жмыс істеудегі рекетінде.

Малімдерді стазды ызметке тн іс-рекетті негізгі трлерін (рамды бліктерін) жеке мегере алмаандыын мір крсетіп отыр. Оан мыналар жатады:

— стаз ызметіндегі масат оя білу ісі;

— білімні мазмнын игеру ісі;

— оушыларды білім алуа деген ммкіндіктері мен психологиялы ерекшеліктерін алдын ала (диагностикалау) ісі;

— саба ткізуді дістемелік жаын йымдастыра білу ісі;

— оушылармен жасы арым-атынас жасай білу ісі (коммунативтік рекет);

— оушыларды білімге ынталанды-ру, ызытыру іс-рекеті;

— оушыларды білім дадыларын баылау жне баалау іс-рекеті.

Малімдерді ызметінде кездесетін дидактикалы иындытарды кбірек орын алатындары мынылар:

— оыту процесінде оушыларды танымды рекетін, логикалы ойлау абілетін алыптастырудаы иыдытар;

— оушыларды оу рекетін, дадыларын алыптастырудаы иындытар;

— дарынды балалармен жне лгермейтін оушылармен жекелеп жмыс істеудегі иындытар

 

Инновациялы іс-рекет — педагогикалы ебекті німділігін сапалы згертетін оыту мен трбиелеуді жаа лгілері мен дістерін ру рдісі. Педагогты инновациялы іс-рекеті келесі белгілермен сипатталады:

зіні жеке касиеттерін есепке ала отырып, басаларды инновациялы тжірибесін згерту, жетілдіру, абылдау абілеті;

жаа ылыми идеялар мен басаларды тжірибесінен хабардар бола отырып, з жмысыны нтижесін ыну ажеттілігінен;

жаа ылыми зерттеулер, оларды дістемелік жзегс асуын здіксіз тжірибеге енгізумен;

педагогикалы инновацияны жаа дістері мен тсілдерін з бетінше жасаумен;

педагогикалы кертартпалыпен, догмамен, артта алушылыпен белсенді крес жргізумен.

Айтыландарды есепке аланда, педагогты німді инновациялы іс-рекетіні крсеткіштері мыналар:

педагогикалы ебекті тиімділігі;

оу-трбие рдісіне атысушыларды педагогикалы талаптары мен баыттарыны бірлігі;

жеке тланы шыармашылы тласыны алыптасуы;

малім беделіні суі;

оушыларды істі талдау діс-тсіліне, диалектикалы ойлара йренуі;

оу жне трбие рдісінде зерттеу тсіліні педагогикалы ызмет лгісіндегі ашылулары.

 

Пайдаланылан дебиеттер:

 

Орысша-азаша тсіндірме сздік: Педагогика / О 74 Жалпы редакциясын басаран э..д.

аза Энциклопедиясы,VII-том

Орысша-азаша тсіндірме сздік: ылымтану. Жалпы редакциясын басаран э..д., профессор Е. Арын.