Шашыранды түсінігі, оның түрлері. Шашырандылар қосу ережесі
деп әрбір қатардағы белгінің жеке мәнінен арифметикалық орташа шаманы алғандағы айырмалады екі есе дәрежелеп және бір біріне қосып , одан шыққан ауытқу қосындыны белгі санына немес дәрежеленген ауытқу көрсеткіштері жиіліктеріне көбейтіп , оның қосындысын сол жиіліктің жалпы жиынтығына бөлгеннен шыққан бөліндіні айтады.
Қысқарған түрде: орташа сызықтық ауытқудың алымындағы жақша ішіндегі көрсеткіштерді дәрежелеу.
Статистикада дисперсия 
әрпімен белгіленеді.
= 
жай турі
= 
салмақталған турі.
Олар өздерінің тигізетін әсерлеріне қарай кездейсоқ және тұрақты болып екіге бөлінеді. Статистикада біртектес өзгерме көрсеткіштерінің бір немесе бірнеше топтарға бөлінуіне байланысты шашыранды да уш турге бөлінеді : жалпы , топаралық және топтық немесе топішілік.
Жалпы дисперсиядеп жалпы өзгермелі жиынтық белгілеріне әсерін тигізетін барлық жағдайлар мен себептерді сипаттайды және мына формула арқылы есептелінеді:
= 
жай турі.
= 
салмақталған турі.
Топаралық дисперсия депжеке топтық орташа шаманың жалпы жиынтықты орташа шамадан ауытқуын айтады және ол мына формула бойынша есептеледі:
Жай турі.
= 
салмақталған турі.
Топтық дисперсия деп әрбір топ бойынша кездейсоқ себептердің тигізген әсерінен оның өзгергендігін және мәні мен маңызын анықтауды айтады.
= 
жай турі.
= 
салмақталған турі.
Шашыранды немесе дисперсия
деп әрбір қатардағы белгінің жеке мәнінен арифметикалық орташа шаманы алғандағы айырмалады екі есе дәрежелеп және бір біріне қосып , одан шыққан ауытқу қосындыны белгі санына немес дәрежеленген ауытқу көрсеткіштері жиіліктеріне көбейтіп , оның қосындысын сол жиіліктің жалпы жиынтығына бөлгеннен шыққан бөліндіні айтады.
Қысқарған түрде: орташа сызықтық ауытқудың алымындағы жақша ішіндегі көрсеткіштерді дәрежелеу.
Статистикада дисперсия 
әрпімен белгіленеді.
= 
жай турі
= 
салмақталған турі.
Олар өздерінің тигізетін әсерлеріне қарай кездейсоқ және тұрақты болып екіге бөлінеді. Статистикада біртектес өзгерме көрсеткіштерінің бір немесе бірнеше топтарға бөлінуіне байланысты шашыранды да уш турге бөлінеді : жалпы , топаралық және топтық немесе топішілік.
Жалпы дисперсиядеп жалпы өзгермелі жиынтық белгілеріне әсерін тигізетін барлық жағдайлар мен себептерді сипаттайды және мына формула арқылы есептелінеді:
= 
жай турі.
= 
салмақталған турі.
Топаралық дисперсия депжеке топтық орташа шаманың жалпы жиынтықты орташа шамадан ауытқуын айтады және ол мына формула бойынша есептеледі:
Жай турі.
= 
салмақталған турі.
Топтық дисперсия деп әрбір топ бойынша кездейсоқ себептердің тигізген әсерінен оның өзгергендігін және мәні мен маңызын анықтауды айтады.
= 
жай турі.
= 
салмақталған турі.