Т.басқарудың әдістері : ЕКІ үлкен топқа бөлеміз
1. Тәуекелді бөлу әдістері.Оған: Сқтандыру, деверсификациялау немесе түрлендіру жатады.
2. Тәуекелді оптималдау әдістері үш түрі бар
1) Сегменттеу
2) Ұйымның құрылымын өзгерту
3) Жобалау
Сегметтеу- тәуекелі жоғары жобаларға арнап, арнаы бөлімдер құру. Венчурлық қарж.қорларын құру
Жобалауда компаниядағы тәуекел деңгейін төмендету үшін жобалау әдістері пайдалынылады.
6.Тәуекел менеджментінің негізгі әдістері. Тәуекел менеджменті дегеніміз белгілі бір уақыт аралығындағы нақты бір қызметке қатысты сандық және сапалық түрде айқындалатын қутпеген шығындарды немесе күтпеген табыстарды басқару. Оның тәуекел деңгейінің анықтаудың бірнеше әдістері бар: 1) Ықтималдық теориялары: а) «Шешңм қабылдау ағашы» әдісі, б) «монте карло немесе имитациялық» әдіс бойынша жобаның математикалық әдісі жасалынады және сыртқы орта факторларының өаржылық ресурстарына әсері қарастырылады. 2) «Сезімталдық талдау әдісі» 3) «Дельфи әдісі» Анонимді түрде экспер-ң өз ойларын жеткізу
4. Эксперттік әдіс. Мұнда бірнеше топ немесе эксперт мамандардың зерттеу негізінде жасалынған.
7.Тәуекелдің түрлері және оны басқарудың кезеңдері.Компанияда тәуекелді басқаруды бірнеше түрге жіктейміз:
1. Таза тәуекел
2. Спекулятивті
Таза тәуекел .Компания бұл тәуекел түрін басқаруға және оның деңгейін төмендетуге ешқандай мүмкіндігі жоқ.Бұған: экм-қ жағдайды, саясатты, заңды органдардың үкімдерін, табиғи катаклизмаларды, географиялық жағдай т.б.тәуекелдерді жатқызамыз.
Спекулятивті тәуекел түріне кәсіпкерлік саладағы басқарудың қолайлы тәуекел түрлерін жатқызамыз.С.т. түрлері:
6. Коньюктуралық
7. Ұйымдастырушылық
8. Ресурстық
9. Кредиттік
10. Инновац-қ тәуекел.
Кәсіпорындар өміріндегі тәуекел көздері мен түрлеріне мыналар жатады:
7. Өндірістік тәуекел. Ол өндіріс процесінің өзгеруімен байланысты болады..Мысалы мына факторлардың ықпал етуімен: табиғи жағдай, уақыт факторлары және т.б.
8. Нарықтық тәуекел.Нарық факторларының тұрақсыздығымен байланысты.Мысалға баға , бәсекелестік т.б.
9. Қаржы тәуекелі. Ол өндірістің қаржысымен қамтылуына байланысты.
10. Ескіру тәуекелі.Өндірісті жүргізу, әдіс, тәсілдері жаңа технологиясын енгізу, игеру барысында ескі, өнімділігі төмен болып қалуы мүмкін.
11. Құқықтық тәу.Кәсіперліктің қандай түрі болса да олар мемлекеттің заң құжаттары шеңберінде іске асырылуы керек.
12. Адамдар факторының тәуекелі. Адамдардың мінез-құлықтары, денсаулықтары, еңбекке деген қатанастары өте тез өзгеруі мүмкін.
Тәуекел типтері:
§ Сақтандырылатын тәуекелүшін белгілі бір сақтандыру қаражатын өтеу қажеттілігін білдіреді.
§ Сақтандырылмайтын тәуекел – тауарларға деген сұраныстың өзгеруіне байланысты шығындар.
Тәуекел түрлері:
Инвестициялық тәуекелОларға жататындар:
5.Қаржы тәуекелі, төлемдердің уақытында төленбеуі;
6.Несие тәуекелі, ұйым банкке өзінің несиесін қайыра алмайды
7.Инфляция тәу.,
8.Валюталық тәуекел.
Іскерлік тәуекелділігі. Ол менеджерлерді белгілі бір уақыт аралығында пайда келтіру қабілетімен байланыстырылады.
Моральдық тәуекел – бұл жалпы тәуекелдің бір бөлігі, ол көп жағдайда қызметкерлерді, моралдық, рухни жағдайларымен байланысты болады.
Мүліктік тәуекел. Ол қаржы не болмаса басқа заттарды қарызға берумен байланыты, және қарыз алуының, осы несиені қайыруға мүмкінділігі жеткілікті ме екендігін білдіреді.
Т.басқару процесі бірнеше этаптан тұрады:
1.Жобаға қатысы тәуекелдерді анықтау
2.Тәуекелді бағалау және талдау
3.Т.басқарудың әдістерін таңдау
4.Таңдалған әдістерді практика жүзінде қолдану
5.Соңында нәтижелерді бағалау.
Тәуекелді төмендету әдістері. Сақтандыру және диверсификация әдістері. Т.басқарудың әдістері : ЕКІ үлкен топқа бөлеміз
1. Тәуекелді бөлу әдістері.Оған: Сқтандыру, деверсификациялау немесе түрлендіру жатады.
2. Тәуекелді оптималдау әдістері үш түрі бар
1) Сегменттеу
2) Ұйымның құрылымын өзгерту
3) Жобалау
Сегметтеу- тәуекелі жоғары жобаларға арнап, арнаы бөлімдер құру. Венчурлық қарж.қорларын құру
Жобалауда компаниядағы тәуекел деңгейін төмендету үшін жобалау әдістері пайдалынылады.
Бұның ішінде диверсификация мен сақтандырудың ролі аса маңызды. Диверсификация дегеніміз инвестициялық капиталдарды әр турлі обьектілерге тәуекелді төмендету мақсатымен салынуы. Ол екі топқа бөлінеді байланысты және байланыссыз. Байланысты- бұл жаға облыстағы компаниялардың, бұрын болған компаниялардың арасындаңы байланыс ретінде сипатталады. Байланыссыз-қазіргі нарықта ешқандай өнәмдермен байланысы жоқ, жаңа бизнес түрі.
Сақтандыру-бұл дұрыс емес шешімдерді қабылдаудан сенімді қорғаумен қатар, шешімді қабылдаушылардың жауапкершілігін арттырудың негізі. Мысалға, сақтандыру полисінің болуы, шешімдерді қабылдағанда, немесе келісім щартқа қол қойғанда болашақты ойлауға стимулировать етеді.
9. Қазақстанда Тәуекел менеджментінің қалыптасу және даму қарқыны.
Қазақстанда менеджменттің бұл саласы жаңадан пайда болған себепті бұл сала әлі күнге дейін толығымен дамымаған. Бұл сала 1990 жылдардан кейін пайда болды. Бірақ қазіргі таңда бұл саланы дамыту үшін арнайы шаралар қолдануда... Мысалға, жақынарада ҚР тәуекел менеджерлерінің мамандарының форумы өтті. Бұл шараны "Фор-Экспо" және "Фор-Экспо Қазақстан" көрме компаниялары халықаралық кәсіби тәуекел менеджерлер қауымдастығының қолдауымен ұйымдастырған. Отырыс барысында ҚР қаржы ұйымдары мен қаржы нарығын бақылау, реттеу агенттігі, «Даму» кәсіпкерлікті дамыту қоры, Қазақстандық қор биржасы, «Қазкоммерцбанк» АҚ, «Қазақстан темір жолы» АҚ-ның өкілдері қазіргі дағдарыс жағдайында тәуекелділікті басқару тәжірибесі туралы баяндады. Сондай-ақ Қазақстандағы және әлемдегі тәуекелділікті басқару саласына қаржы дағдарысының әсері, жаңа бағыттары, болашағы мәселелері талқыланды. Бұл мәселе төңірегінде «Қаржы саласын дамытудағы тәуекелділік менеджментінің рөлі» атты дөңгелек үстел мәжілісі ұйымдастырылды. тәуекел-менеджментті күшейту және корпоративтік басқаруды жақсарту мақсатында мынадай мәселелер қайта қаралады:
1) қаржы ұйымдары менеджментінің міндеттерін, өкілеттіктерін және жауапкершілігін нақты бөлу;
2) қаржы ұйымының бөлімшелері арасында жедел өзара іс-әрекет механизмін реттеу;
3) қызметті жүзеге асыру кезінде шешімдер қабылдаудың тиімді тәртібінің болуын қамтамасыз ету;
4) қаржы нарығында қызметті жүзеге асыруға байланысты тәуекелдерге рұқсат етілген лимиттерді айқындауға қатысты барынша «қолданбалы» талаптарды белгілеу;
5) қаржы ұйымының стресс-тестингті қолдану және экономикалық капиталды жоспарлау рәсімдерін жетілдіру.