Мнай мен газды сатауа, блуге арналан резервуарлар.

Мнай резервуарлары деп – “шикі” жне тауарлы мнайды есепке алу, жинау жне аз уаыт ішінде сатау шін арналан р трлі лшемдегі ыдыстарды айтады. Бір жерде шоырланан резервуарлар тобын резервуарлар паркі деп атайды.
Тауарлы мнай резервуарлар паркіні жалпы клемі кез-келген кен орныны барлы ндіруші ыларыны екі туліктік жоспарлы ндірілген німіне те болуы керек.
Мнай резервуарларын ртенбейтін материалдардан – металл немесе темір бетоннан – трызады. Резервуарлар жер асты, жер сті немесе жартылай кмілген болып келеді. Мнайды жинау, сатау жне клемін лшеу шін кпшілік жадайларда болаттан жасалан цилиндрлік резервуарларды олданады, ал бетоннан немесе темір бетоннан жасалан резсрвуарларды сирек олданады. Кен орынны тауарлы парктерінде жазы немесс конусты жамылысы бар, сыйымдылыы 1000-5000 м3 болатын резервуарлар трызылады, резервуарларды ортасына жамылы аландары (щиттары) тірелетін орталы тірек орнатылады. Резервуарларды конус тріздес болып келген тбесі жиналан арды салмаын, яни сырты кштерді, стап алады, ал резервуар ішінде вакуум пайда болан кезде оан карсы сер етеді, жне алыдыы 2,5 мм-ден аспайтын болат жапыратардан (листтерден) жасалады. Тік болат резервуарларды негізгі мліметтері 9.1 кестеде келтірілген.
Тік цилиндрлі резервуарлар былай жіктеледі:
тменгі ысымдаы резервуарлар, оларды атмосфералы деп те атайды;
понтондары бар резервуарлар;
тбелері алымалы келген резервуарлар.

1 – кесте. Тік болат резервуарларды негізгі мліметтері

 

Резервуарлар трлері	Наты клемі, м3	Ішкі белбеу диаметірі, м	Биіктігі, м	Металды меншікті шыыны, кг/м3
РВС-1000 РВС-2000 РВС-3000 РВС-5000 РВС-10000		12,330 15,180 18,980 22,790 34,200	8,845 11,805 11,825 11,845 11,920	23,8 20,1 18,9 18,7 19,8

 

Атмосфералы типті (яни, тменгі ысымдаы) резервуарларды газ кеістігіндегі ішкі ысымы атмосфералы ысыма жаын, олара тбесі конус тріздес болып келген резервуарлар жатады.

Болаттан жасалан резервуарларды зауытта жасалан элементтер мен дайын рулонды дайындамаларды пайдалана отырып индустриялы растыру дістерін олданып пісіріп-жабыстыру (сваркілеу) арылы трызады. Резервуарды корпусы сйыты гидростатикалы ысымына шыдайтындай етіп есептелген цилиндрлі ап трізді болып келеді.

Резервуарды іргесі мен табаны рыланнан кейін зауыттан дайын трде жасалып келінген резервуар тбі салынады. Содан со резервуарды бірінші белбеуі пісіріліп-растырыла бастайды. растыру жмыстары жргізілген кезде шебер зындыына жне геометриялы пішініне траты баылау жасалып отырады. Резервуарды бірінші белбеуіні тік осылан жерін ультрадыбыспен жне гамма-сулелерін тсіріп тексереді.

Болаттан жасалынан резервуарларды жабдытары

 

Шикі жне тауарлы мнайды абылдап алу, сатау жне ткізу шараларын жргізу шін резервуарлар арнайы арматуралармен жне жабдытармен жабдыталады. Резервуарларды жабдытары мыналарды амтамасыз етеді:

• резервуарларды толуын жне босауын;
• мнай дегейін лшеуді;
• мнай сынамасын алуды;
• резервуарларды тазалануын жне жнделуін;
• мнайды тнуын жне тауарлы мнайды астындаы суды жойылуын;
• резервуардаы ысымды ауіпсіздік шегінде стап труды.

Жер стінде орна-ласан тік цилиндрлі резервуардаы жабды-тарды орналасу слбасы 9.1суретте крсетілген.

1. Сурет. Жер стінде орналасан тік цилиндрлі резервуардаы жабдытарды орналасу слбасы

1 – жары люгі 1,2- гидравликалык сактандырыш клапаны, 3 – рттен сатандырыш, 4 – тыныс алу клапаны, 5 – лшегіш люк, 6 – дегей крсеткіші, 7 – кіру люгі, 8 – сифонды кран, 9 – дыбысты жапыш (хлопушка), 10 – абылдау-ткізу убыршасы, 11 – кері осу крылысы, 12 – дыбысты жапышты басару, 13 – лебедка; 14 – ктерілмелі быр; 15 – ктерілмелі кбырды топсасы; 16 – роликті блок.

Резервуар тбесіне абылдау-тарату быршасыны стіне жары люгі 1 орнатылады. Тбесі ашы тран кезде ол арылы резервуар ішіне жары теді жне тазалау немесе жндеу жмыстарын жргізер алдында резервуарды желдетіп ауасын тазартады.

Гидравликалы сатандырыш клапан 2 тыныс алу клапаны жмыс істемей алан кезде резервуарды газ кеістігіндегі арты ысымды немесе вакуумды шектеуге, сонымен атар, тыныс алу клапаныны имасы жеткіліксіз болан кезде тез арада газ немесе ауаны шыаруа арналан. Сатандырушы клапандар тыныс алу клапандарына араанда жоары ысыма жне вакуума есептелген (арты ысым 588 Па жне босату ысымы 392 Па). Сатандырушы клапана гидравликалы тыын (затвор) тзетін атпайтын, буланбайтын ттырлыы аз сйытар яды (глицерин, этиленгликол ерітіндісі жне т.б)

рттен сатандыргыш 3 резервуарда тыныс алу жне гидравликалы сатандыру клапандарымен бірге жинаталан трде ттас орнатылады, ол гидравликалы жне тыныс алу клапандары арылы резервуарды газ кеістігіне жалынны кіріп кетпеуін амтамасыз етеді.

Оны жмыс істеу принципі мынадай: жалын рттен сатандырыша тсе отырып, имасы кіші каналдар жйесінен (кассеталардан) теді, нтижесінде жалын кші жекелеген са аындара ыдырайды да шіп алады. рттік сатандырыштарды негізгі блшектері -тсті металдардан жасалан спиралді ленталы кассета.

Тыныс алу клапаны 4 резервуарды толтыру жне босату кезінде, немесе сырты температураны згеруі нтижесінде резервуар ішіндегі ысым шектен асан кезде немесе вакуум туындаан кезде резервуарды газды кеістігін автоматты трде атмосферамен (яни, сырты ортамен) байланыстырады. Ол екі клапаннан трады: ысым клапаны жне вакуум клапаны.

Тыныстау клапаны келесі трде жмыс жасайды: резервуар ішіндегі ысым жоарылаан кезде ысым клапаны ктеріліп, арты газ атмосфераа шыарылады, ал резервуар ішіндегі ысым тмендеген кезде вакуумды клапаны ашылып, резервуара ауа кіреді.

ысым клапаны мен вакуум клапаны белгілі бір ысыммен реттеліп отырылады жне резервуар ішіндегі ысымны лаюы немесе азаюы белгілі бір шамаа жеткенде ана ашылады. Тыныс алу клапандарыны лшемдері оларды ткізгіштік абілеттеріне байланысты тадап алынады. Тоттанбас шін тыныс алу клапаныны тласы мен клапан отырызылатын ершігі алюминий орытпасынан жасалады.

Клапанны лшемі, мм 50 100 150 200 250

ткізгіштік абілеті, м3/са 25 72 142 240 304

лшегіш люк 5 резервуардаы мнай дегейін жне тауарлы мнай астындаы суды лшеу шін, сонымен атар, сынама алыш аспаппен мнайдан сынама алу шін ызмет етеді. лшегіш люкті ішінде баыттаушы колодка орналасан, ол арылы резервуара лоты бар лшегіш лентаны тсіруге болады. Колодканы шын шыармас шін мыс немесе алюминиден жасайды.

Резервуардаы мнай дегейін лшеу жне мнай млшерін жедел есептеу шін УДУ дегей крсеткішін олданады (1суреттегі 6 ). Аспап саылаусыз апта орналасан алтыма меп олшсгіш леитадан трады. Децгсй езгергсн кезде алтыма баыттауыш аран арылы озалады, ал лшеуіш лента болса, баылап отыратын аспап орабындаы блока оралады. Аспапа диспетчерлік пунктке млімет беретін (яни, дегей крсеткішін крсететін) рылыны осуа болады.

 

 

 

Кіру люгі 7 (люк-лаз) резервуарды тменгі белдігіне орнатылады жне резервуарды тазалау мен жндеу кезінде резервуар ішіне адамдарды кіруіне, сонымен атар, осы жмыстарды жургізу кезінде оны желдетуге арналан.

Сифонды кран 8 резервуарды тменгі жа блігінде жиналан абат суларын мнай стаыша арай аызу шін сифонды ралды осу кезінде пайдаланылады.

Дыбысты жапыш (хлопушка) 9 ысырмаларды істен шыуы кезінде немесе бырларды апатты жадайында мнайды резервуардан аып кетпеуін амтамасыз етеді. Дыбысты жапыштар басарылатын жне басарылмайтын болып келеді. Резервуара мнай йып жатан кезде мнай аымыны ысым кшінен дыбысты жапышты (хлопушканы) апаы ашылады, ал мнай айдауды тотатан кезде дыбысты жапышты апаы озіні салмаы серінен орнына айта тседі де, бырды жабады. Резервуардан мнайды аызан кезде дыбысты жапышты апаын арнайы лебедкамен ашады, ал лебедканы зі айналатын барабаннан жне оан оралатын болат араннан трады.

абылдау-ткізу быршасы 10 резервуара сйыты беру жне резервуардан сйыты шыару шін олданылады, оан резервуарды ішінен дыбысты жапыш (хлопушка) пен ктерілмелі бырды топсасы бекітілген. абылдау-ткізу быршасыны диаметрлері айдалатын мнайды берілген німділігімен аныталады жне 150-700 мм аралыында згеріп отырады. абылдау-ткізу быршасыны диаметрін тадау барысында сйыты озалу жылдамдыы 0,5-2,5 м/с аралыында згереді деп абылдайды.

Кері осу рылгысы 11 дыбысты жапыш (хлопушка) апаыны екі жаындаы мнай ысымын теестіріп отыру шін ажет, яни мнайды резервуардан абылдау-ткізу быршасына арай кері жібереді. Кері осу рылысы биіктігі 6 метр болатын барлы резервуарларда орнатылады.

Ктерілмелі быр 14 резервуарды ішінде топсаа (шарнирге) 15 орнатылады, ол ажетті биіктіктен мнайды алуа арналан жне роликті блок 16 арылы лебедкамен 13 озалыса келтіріледі.

 

Мнайды резервуарларда сатау кезінде шыынды болдырмау

 

Жеіл фракцияларды булануына байланысты мнайды негізгі шыындары резервуарларды кіші жне лкен клемде “тыныс алуыны” серінен болады.

Резервуарларды кіші “тыныс алуы” туліктік температураны жне сырттаы ауаны барометрлік ысымыны згеруі серінен болады. Кндіз резервуарларды жне оны ішіндегі мнайды жоары блігі ызан кезде саылаусыз жабылан резервуардаы буларды млшері мен оларды серпімділігі лаяды жне егер ысым резервуара есептелген ысымнан асып тссе, онда буларды бір блігі сатандырушы немесе тыныс алу (яни, ысымды жне вакуумды реттеуші) клапандары арылы резервуарлардан атмосфераа (яни, сырта шыады) шыады. Тнгі уаыттарда ауаны температурасы тмендеген кезде резервуардаы мнай буларыны бір блігі конденсацияланады да, ысым тмендейді жне пайда болан вакуум резервуара есептелген вакуумнан кп болан кезде резервуарды газды кеістігіне сырттан ауа кіреді.

Резервуарларды мнаймен толтыранда жне оны босатанда бу оспаларын шыару жне сырттаы ауаны кіргізу процестері жреді, оны лкен “тыныс алуы” деп атайды. лкен “тыныс алуы” кезіндегі жеіл фракцияларды шыыны резервуарларды кіші “тыныс алуы” кезіндегіге араанда айтарлытай лкен.

Резервуарлардаы мнайды булануы кезіндегі кмірсутектерді шыынын азайту дістерін шартты трде ш топа блуге болады:

1. мнайды булануын ескертетін дістер;

2. булануды азайтатын дістер;

3. булану німдеріп жинау дістері.

Мнай шыындары – бл негізінен мнайды саылаулы резервуарларда сатау кезінде болатын жадай, кбінесе мнайды булану дрежесіне, яни берілген температура мен ысым кезінде газ трізді кйге ту абілеттілігіне туелді болады. Нерлым мнайда жеіл фракциялар кп болан сайын, сорлым оны булануы да жоары болады. Буланудан болатын мнай шыындарын азайту шін мнайды аныан бу ысымынан асып тсетін ысымды резервуарларда стап тру ажет.

Бірата бл діс клемі лкен резсрвуарлара жарамайды, йткені олар 1962 Па-дан жоары ысыма есептелінбеген, сондытан азіргі уаытта алтымалы алпашаны немесе понтондарды олдана отырып, резервуарды газды кеістігін азайту немесе минимума дейін апаруды олданады.

алып жретіп алпашасы бар резервуарларды траты жамылысы болмайды (яни, тбесі жабылмайды), ал шатырды ролін сйыты бетінде алып жретін болат листтерден жасалан диск алпаша атарады. алып жретін алпашасы бар резервуарлар тыныс алу клапан-дарымен, лшеу ондырыларымен жне люктармен жабдыталады. Тыныс алу клапаны резервуар алпашасын (шатырын) резервуардаы німді толыымен алу, яни босату кезінде пайда болатын вакуумнан жне резервуар алпашасы (шатыры) тменгі жадайда болан кезде резервуара німді ю, яни толтыру барысында пайда болатын арты ысымнан орау шін ажет. Шатырды батпауын саылаусыз блім – понтондар амтамасыз етеді. алып жретін алпашалар алыдыы 4-5мм болатын болат листтерден пісіріліп жасалады жне ткізгіштілікке сыналады. Резервуарды алпашасы (шатыры) мен абырасыны арасындаы саылауды тсті металдан немесе асбесттік матадан жасалан арнайы тыындармен ныыздайды. Жауын сулары резервуар тбесінен дренажды бырлар бойымен аып, резервуардан тысары жерге тасталады.

Понтондары бар резервуарлар алып жретін алпашасы бар резервуарлармен салыстыранда едуір арапайым болып табылады. Понтондар металдан немесе пластмассадан жасалады. Понтондар, оны жзбелігін амтамасыз ететін алымалары бар дискті білдіреді. Понтон мен резервуар тры (корпусы) арасындаы саылауды тыындау шін беизинге тзімді резинамен сіірілген асбестік матадан немесе тсті металдардан жасалан арнайы тыындар жасалады, олар ішіне серпімді материал салынан пілте (петля) тріздес пішінге ие. Траты тбесі (шатыры) бар резервуарларда трызылатын понтондар атмосфералы жауын-шашынны тсуінен сатандырылан, ол синтетикалы жа материалдардан жасалан жеілдетілген конструкцияларды олдануа ммкіндік береді. Шет елдерде пластмассалы тегіс шариктерден жне пластмассалы пленкадан жасалан экрандар кеінен олдау тапты.

алып жретін алпашаларды жне понтондарды олдану жиі толтырылатын жне босатылатын резервуарлар шін едуір тиімді, яни айналу коэффициенті лкен.

алып жретін алпашаны жне понтондарды рылысы резервуарды траты тбесіне (шатырына) араанда ымбата тседі, алайда баасындаы айырмашылы мнайды жеіл фракцияларыны шыынын немдеу есебінен бір жылды ішінде-а теледі.

Резервуарларда мнайды буланып шып кетуін азайту тсілдеріне кн сулесіні серінен ызудан орауды жатызуа болады. Бл шін резервуарларды сулені шаылыстыратын бояумен бояйды (а немесе алюминий тсімен), негізі а бояумен бояан алюминий тсімен бояана араанда едуір тиімді. Резервуарларды бояу бір жаынан атмосфералы тоттанудан орау болып табылады, сондытан да бояулар тоттануа тзімді болуы керек.

Мнайды резервуарда сатау барысында мнай шыынын (яни, жеіл фракциясыны шып кетуін) азайту шін газ теестіру жйесін пайдаланады. Резервуарларды газды кеістіктері газ бырлары жйесі арылы бір-бірімен байланысады, яни мнай німімен толтырылып жатан резервуарлардаы газдар босап жатан резервуарлара теді, біра та резервуарлар жйесіні синхронды жмыс жасауын жзеге асырудаы иыншылытарына байланысты олара детте резервуар-компенсаторды жне тбесі ктерілетін резервуарларды жатызады. Бл резервуара (яни, резервуар-компенсатора) – резервуарларды толтыру барысында пайда болан арты газ келіп тседі жне керісінше, резервуарлардан мнайды босату (шыару) оны толтырудан асып тскен жадайда, резервуар-компенсатордаы газ резервуарлара барады.