ТӘЖІРИБЕЛІК САБАҚТАРДЫҢ ӘДІСТЕМЕЛІК ӨНДЕУЛЕР
(тәжірибелік, семинарлық, лабораторлық)
Тақырыбы:Аралық бақылау.
Сағат саны:4
Курс: 2
Мамандығы: 051301 «Жалпы медицина»
Дайындаған :Ибраева С.С
Астана, 2013ж.
1. Тақырыбы:Физиологиялық қызметтердің нейрогуморальдық реттелуі бойынша және тіршіліктің негіздері бойынша қорытынды сабақ.
2. Мақсаты: Физиологиялық қызметтердің нейрогуморальдық реттелуі және тіршілік әрекеті бойынша білімдерді бекіту. Рефлекторлық әрекет, ОЖЖ-де қозу таралу ерекшеліктерін оқу. ОЖЖ – дегі тежелу түрлерін және тегершіктерін оқу. Ағзаның түрлі жүйелер қызметінің реттелісіндегі және олардың әрекетінің біріктірілуіндегі ВЖЖ- маңызын ұйымдастыру. Ішкі сөлініс бездерінің қызметін және реттелу тегершіктерін оқу. Зат және қуат алмасудың, сыртқа бөлу мен жылу реттелістің физиологиясын оқу.
3. Оқу мақсаты: : Біртүтас ағза әрекетінің негізі реттеуші тегершіктері ретінде, ОЖЖ – қызметінің ерекшеліктері мен қызметтік маңызы туралы түсінік беру. (Тюрк бойынша рефлекс уақытын анықтау, кеңістік және мерзімдік суммацияны ЭЭГ және РЭГ талдау.) көрсетуге үйрету. Студентті тірі жүйе әрекетінің реттелуіндегі тежелу заңдылықтармен таныстыру. Студентті И.М. Сеченов бойынша орталықтық тежелуді модельдеу және клиникалық маңызды физиологиялық рефлекстерді есте қалдыру мен анықтауға үйрету. Ағзаның түрлі жүйелер қызметінің реттелісіндегі және олардың әрекетінің біріктірілуіндегі ВЖЖ- маңызын ұйымдастыру. Гормондардың түзілу реттелісінің негізгі принциптері мен олардың әсер ету механизмін анықтау.Жеке ішкі сөлініс бездерінің сөл бөлу тегершіктерін сүсіндіре білу. Номограмма және Брок формуласы бойынша идеалды массаны анықтауды дарыту. Гаррис – Бендикс кестесі, Рид формуласы бойынша негізгі алмасуды анықтауды дарыту және алынған нәтижені талдау.
4. Тақырыптың негізгі сұрақтары:
1. ОЖЖ қызметтерін зерттеу әдістері. Электроэнцефалография, шақырылған потенциалдар, олардың табиғаты.
2. Нейрон -ОЖЖ қызметтік- құрылыстық бірлігі. Жүйке клеткаларының қозу және тежелу механизмдері. ОЖЖ-нің синапстары және медиаторлары. Нейрондардың интегративтік іс-әрекеті.
3. ОЖЖ-гі қозу таралу ерекшеліктері. Қозудың конвергенциясы. Жеңілдету, тежелу, окклюзия, бөгелу құбылыстары.
4. ОЖЖ -де нейрондардың өзара байланысу принциптері (иррадиация, мультипликация, қозудың ұзару принципі).
5. Жүйке жүйесінің орталықтары, олардың жіктелуі.
6.Жүйке орталықтарының тонусы, доминанттылық. ОЖЖ-сі ұйымдасуының жалпы принциптері.
7. Қозудың бірсызықпен таралуы, қозудың жалпылама таралуы. Төменге әсері.
8. Рефлекторлық теорияның даму кезеңдері (Р. Декарт, И. Прохазка, И.М. Сеченов, И.П. Павлов, П.К. Анохин). Рефлекс -сыртқы және ішкі орта жағдайының өзгеруіне қызметтердің бейімделу әсерінің негізгі механизмі.
9.Рефлекторлық доға. Рефлекторлық теория принциптері (детерминизм, анализ және синтез, құрылыс және қызмет біртұтастығы). Нервизм теориясы. (С.П. Боткин, И.П. Павлов).
10.Орталық жүйке жүйесіндегі тежелу процестері. Сеченовтық тежелу.
11. Орталықтан тежелудің механизмдері жайында қазіргі кездегі көзқарас.
12.Тежелудің негізгі түрлері- постсинапстық, пресинапстық, реципрокты, шеткергі
13.Соматикалық және вегетативті жүйке жүйесінің қызметтік ерекшеліктері.
14.Вегетативті жүйке жүйесінің симпатикалық, парасимпатикалық және метасимпатикалық бөлімдері.
15. Вегетативті рефлекстердің эфферентті бөлімінің ұйымдасу принциптері. Вегетативті түйіндерде қозу өткізу механизмі.
16. Вегетативті синапстар, циторецепторлар және блокаторлар. Рецепторлық субстанцияның және вегетатропты синапстық белсенді заттардың негізгі түрлері (адренергиялық, холинергиялық және басқалар) және вегетотропті синапсты активті заттар.
17. Гипоталамустың, мишықтың, лимбиялық жүйенің, торлы құрылымның және үлкен жарты шарлар қыртысының вегетативтік қызметтерді реттеудегі ролі..
18. Вегетативтік жүйке жүйесінің біртұтас мінез- құлықтық тәртіптік актінің қалыптасуында қызметтерді интеграциялауға қатысуы. Тәртіптің вегетативтік компоненттері.
19.Эндокриндік жүйенің қызметтік ұйымдасуы. Эндокриндік бездердің жалпы сипаттамасы.
20 . Гормондардың жалпы қасиеттері мен қызметтері. Гормондардың пайда болу көзі. Ішкі сөл бөлу бездері және олардың құрылыстық-қызметтік ерекшеліктері. Гормондардың пайда болу және әсер ету динамикасы.
21. Гормондардың қанмен тасымалдану түрі, тіршілік етуінің ұзақтығы, гормондардың ыдырауы. Гормондардың жасушалармен өзара байланысы (жасушаішілік, рецепторлармен). Гормондар әсерінің жасушалық механизмдері.
22. Мембраналық рецепция. Цитоплазмалық рецепция. Гормон бөлінуінің реттелуі. Жасушаішілік, жүйкелік реттелуі.
23.Гипоталамустың нейросекреторлық қызметі: либериндер мен статиндер. Гипоталамустың гипофизбен қызметтік байланысы. Аденогипофиздің ролі.
24.Гипоталамус- гипофиз-бүйрек үсті бездер жүйесі. Ішкі сөл бөлу бездері қызметінің реттелуіндегі кері байланыс принципі. Вегетативтік жүйке жүйесінің ролі.
25.Физиологиялық қызметтердің гормональдық реттелуінің жүйелік принциптері. Организмнің қызметтік жүйелеріндегі ІСБ бездерінің ролі. Гормональдық гомеостаз.
26.Зат алмасу және энергия алмасу. Организм үшін зат алмасудың маңызы. Катаболизм. Анаболизм.
27.Көмірсу алмасу. Қандағы қант деңгейін реттеу. Май алмасу. Липолиз және липогенездің реттелуі. Белок алмасу.
28.Азоттық баланс. Рубнердің тозу коэффициенті. Белоктардың биологиялық құндылығы.
29.Тағамдық заттардың арнайы - динамикалық әсері. Рубнердің изодинамия ережесі. Белок алмасуының гормональдық реттелуі.
30.Энергия алмасу.Тірі жүйелердің термодинамикасы.Термодинамика заңдары.
31.Организмнің энергия шығынын анықтау. Тікелей калориметрия. Тікелей емес калориметрия. Оттегінің калориялық коэффициенті. Тыныс алу коэффициенті. Дуглас- Холден әдісімен энергия шығынын есептеу.
32.Негізгі алмасу. Негізгі алмасу мөлшерін анықтайтын факторлар. Рубнердің дене бетінің заңы. Негізгі алмасуды анықтау әдістері.
33.Физикалық жүктеме кезіндегі энергия шығыны. Тамақтанудың физиологиялық негіздері. Тамақтану теориялары (балансты тамақтану теориясы және адекватты тамақтану теориясы).
34.Организмнің сыртқы температураға әсерленуі. Гомойотермия, пойкилотермия, гетеротермия. Температура реттелуінің жүйелік механизмдері.
35.Зат алмасу үшін оптимальді қан температурасының тұрақтылығын ұстап тұратын қызметтік жүйе.
36.Терморецепторлар. Жылу реттелуінің шеткері және орталық механизмдері. Дененің температуралық жобасы.
5. Білім берудің және оқытудың әдістері (шағын топтар, пікірталас, жағдайлық есептер, жұптасып жұмыс істеу, презентациялар, кейстади және т.б.)
1. Тюрк әдісі бойынша жұлын-милық рефлексінің уақытын анықтау.
2. Орталық жүйке жүйесінде қозудың кеңістік және мерзімдік жиынтығы.
3. Энцнфалограмманы талдау.
4. Реоэцефалограмманы талдау.
5Жұлын-милық рефлекстің орталықтан тежелуі (Сеченов тежелуі).
6. Гольц тәжірибесі.
7. Висцеральді рефлекстер
8. Тамырлы рефлекстер. Жергілікті дермографизм.
9. Қарашық рефлексін зерттеу. Жарыққа қарашықтың тікелей рефлексі.
10. Терілік рефлекстер: пиламоторлы рефлекс немесе «қаз терісі» рефлексі.
11. Гаррис – Бендикс кестесінің көмегімен негізгі алмасуды анықтау
12. Рид формуласымен негізгі алмасуды есептеу.
13. Брок формуласымен сәйкес салмақты анықтау.
14. Сәйкес салмақты номограмма бойынша анықтау
15. Оттегiнiң жетiспеушiлiк жағдайында ағзаның төменділігіне дене температурасының әсері
16. Дене температурасын өлшеу
8.Әдебиет:
1. Адам физиологиясы. Х.К. Сәтбаева, А.А.Өтепбергенов, Ж.Б. Нілдібаева, А-ты, 2005, 663 б.
2. Адам анатомиясы. А.Р. Рахишев, Алматы, 2005, 598 б.
3. Қал.физ-н тәж. саб-ға жет-к нұс-р. Сайдахметова А.С., Рахыжанова С.О. Семей, 2006 г. - 174 бет.
24. Қанқожа М.Қ. Қозғыш ұлпалар физиологиясы. – Алматы, 2004ж. 78 бет.
Қосымша:
25. Рахишев А.Р. Русско-казахский толковый словарь медицинских терминов. (каз., русс.), А-Ата, 2002, 550 б.
26. Ибраева С.С. Организмнің шартты-рефлекторлық әрекеті және оның
нейрофизиологиялық тегершіктері. Жоғарғы жүйке іс-әрекетінің типтері. Астана, 2006,
52 б.
6. Бақылау:Бірінші деңгейлік тесттік бақылауды жүргізу.