Тэма: Я і мая Радзіма. Святы на Беларусі
Мэты:
· працягваць работу па выпрацоуцы артыку-ляцыйных навыкау; фарм!раваць умены аудз1равання; працаваць над назапашваннем лексЫ тэматычных труп, уключаць яе у актыунае суразмоунщтва па змес-це праслуханых тэкстау; вучыць чытаць па-беларуску, выкарыстоуваючы навык чытання, набыты на уроках навучання грамаце; вучыць правшьна вымауляць пры чытанн1 гукавыя адпаведнЫ л'пар г, ч, у, ц, р; фарм1раваць першапачатковыя чытацк1я уменн1 пры адказе на пытаны па прачытаным.
Абсталяванне: падручнк, кжга «Беларусь — наша Радз1ма».
Ход урока
I. Лексічная праца
Дам'муючы лекс'пны матэрыял: свята, святочны, святкаваць, Дзень Незалежнасш, Дажыню, народныя святы, старажытны абрад.
Працуем па новых вучэбных праграмах 4
— Скажыце, яюя святы (праздники) адзначаюць у вашай сямЧ? Якое ваша люб1мае свята?
— Прачытайце словы на дошцы:
святы святочны настрой
1) Ёсць святы, яюя адзначае уся наша крата. Самае важнае з ix — Дзень Незалежнасщ. У гэты дзень шмат гадоу таму у час Вялкай Айчыннай вайны сталща Беларуа была вызвалена (освобождена) ад фашысцюх акупантау. У гонар гэтай nepaMori ускладаюць кветю да Вечнага агню ля помнкау. Разгледзьце малюню у кн1зе «Беларусь — наша Радз1ма» (с. 36-37).
— Прачытайце словы на дошцы:
стужка памящ
— Раскажыце, як святкуюць Дзень Незалежнасцк
2) Беларусы умеюць добра працаваць. Галоунае свята хлебаробау — Дажыню. Паслухайце верш i скажыце, за што мы кажам хлебаробам «дзякуй»?
Я перад хлебам Шапку здымаю... Як нагляджуся, Дык прыгадаю Тых, хто на пол1 3 лецейка у лета... Дзякуй iM, родным, Дзякуй за гэта!
П. Броука.
— Чым важная праца хлебаробау? Хто працуе на жыве? Хто iM дапамагае?
— Прачытайце словы на дошцы:
каласы i каравай 3 чаго пякуць каравай? Каго яшчэ впаюць караваем? Чаму? 3 чым вшшуюць (поздравляют) хлебаробау?
3) Народнае свята Купалле засталося нам ад продкау. Святкуюць яго летам, у лтеж. Дзяучыны плятуць вяню i пускаюць ix на ваду. Хлопцы паляць вогшшча. Вакол яго ладзяць карагод. Прачытайце словы на дошцы:
папараць-кветка
— Што вы ведаеце пра папараць-кветку?
— У яюх святах вы брал1 удзел? Чым яны вам запомнтюя?
II. Аудз1раванне
1) Разгледзьце малюню. Якое здарэнне адбылося? Як вы разумееце назву казю «Паганы пан»?
ЯИЯИЯЯНК Паганы пан ЩКЯКШМШ
Жыу-быу пан, ды TaKi паганы, што слова яму не скажы — засячэ розгами Доуга ён так з людзей здзекавауся. Hixra яму Hi4ora не мог зрабщь.
Ды недарэмна прыказка кажа: да пары збан ваду нос!ць.
Прыйшоу канец i таму пану. Вось як яно было.
Жыл! у адной з панск!х вёсак тры неразлучныя сябры — дужыя ды смелыя дзецкжк Згаварылюя яны адплацщь пану за крыуду. I пачал! цжаваць за iM.
Даведалюя хлопцы, што пан любщь у лес ездзщь на пагулянку — свежым паветрам падыхаць.
Прыйшл! яны аднойчы у лес, статюя за дрэвам1 недалёка ад flapori, чакаюць.
Ui доуга чакал!, щ нядоуга, раптам бачаць: коцщца па лясной дарозе павозка, а у ёй пан сядзщь, сам канем Kipye.
Пад'ехау пан бл!зка.
— Стой, паганец! - крыкнул! хлопцы пану. Пан так i аслупянеу ад нечаканасц*. Падхапт яго хлопцы, завял"| у лес ды прывязал!
да дрэва.
Стащь пан, дрыжыць, а потым пытаецца у хлопцау:
— Хто вы таюя? Як вас завуць? АдзЫ кажа:
— Мяне завуць Няруш. Друп кажа:
— Мяне — Нечапай. А трэщ:
— А мяне — Якая Табе Справа! Адказал) яму так хлопцы i пайшл! дахаты 1шоу назаутра каля таго дрэва ляснж. Убачыу
пана i пытае:
— Хто гэта, пане, цябе прывязау?
— Няруш, Нечапай, Якая Табе Справа! — закрычау разгневаны пан.
Плюнуу ляснж i пайшоу сваёю дарогаю.
2) За што людз1 не любш1 пана? Як хлопцы адпомсцт1 яму за здзею? Як'т\ iMeHaMi яны сябе назвал!? U,i ёсць у сапрауднасф таюя iMeHbi? Чаму ляснк не дапамог пану?
3) Хвтшка адкрыццяу.
— Паслухайце радю з казю i скажыце, як вы разумееце выраз «да пары збан ваду носщь»?
Доуга пан з людзей здзекавауся. Н'кто яму шчога не мог зрабщь. Ды недарэмна прыказка кажа: да пары збан ваду носщь.
III. Навучанне чытанню
1) Паглядзще на малюнак у падручнку. Як трэба вымауляць [р] у беларускай мове? Чаму л1тара р на-малявана у выглядзе рыцара? Назавще служак рыцара р. Чаму сярод ix няма г\\тар е, ё, ю, я, /? Прачытайце склады, надрукаваныя на дошцы:
рз ро ру рэ ры
— Прачытайце словы у падручнку.
2) Прагледзьце першы сказ. Знайдзще у iM словы, яюя патрабуюць уважл1вага вымаулення. Прачытайце ix уголас. Прачытайце сказ уголас. (Аналапчная праца з кожным сказам.)
Пасля чытання настаунк задае пытаны.
— Чаму пана называюць паганым? Чаго не даравал1 пану сябры? Як вы разумееце выраз «п,ап\ перцу»? Якое значэнне мае выраз «раз правжка, то i свярбщь спЫка»?
3) Чытанне тэксту «ланцужком».
IV. Вышк урока
— Пра яюя беларусюя с'вяты вы даведалюя? 3 якой лтарай вучылюя чытаць словы i сказы? За што правучыл1 пана?
Беларуская мова 1 клас Дата правядзення _________________
Урок 30
Тэма: Я і мая мова
Мэты:
· працягваць работу па выпрацоуцы артыку-ляцыйных навыкау; фарм1раваць умены аудз1равання; працаваць над назапашваннем лекс!ю тэматычных груп, уключаць яе у актыунае суразмоуыцтва па змес-це праслуханых тэкстау; вучыць чытаць па-беларуску, выкарыстоуваючы навык чытання, набыты на уроках навучання грамаце; вучыць правтьна вымауляць пры чытаны гукавыя адпаведыю лиар г, ч, у, ц, р, дз, дж\ фарм1раваць першапачатковыя чытацюя умены пры адказе на пытаны па прачытаным.
Абсталяванне: падручнк.
Ход урока
I. Лекачная праца
— Сёння на уроку нам трэба падвесщ вынк таму, што мы вывучал1 на працягу навучальнага года. Пра што будзем сёння гаварыць, даведаецеся з верша.
Словы родныя люблю я. Вершау ведаю багата. Гую мовы беларускай Пахнуць верасам i мятай.
Л. Пранчак.
— Што любщь аутар? Чаго багата ведае? Чым, на думку аутара, пахнуць гую беларускай мовы? Чаму? Чым адрозываюцца руская i беларуская мовы?
1) Яюя характэрныя ryKi беларускай мовы мы вучылюя вымауляць i правтьна называць пры чытаны? Чым адрозжваюцца ад рускай мовы беларусюя ryKi [Р]. [ч], [г], [ц']? На дошцы знайдзще i выкраслще лтары, яюх няма у беларускай мове:
', г, ч, р, у, ДЖ, ШЧ, Щ, И, S, W, Z.
2) Вы пачул1 шмат беларусюх слоу. У беларускай мове ёсць словы, пра значэнне яюх можна здагадацца па caMix словах. Прачытайце словы на дошцы i скажыце, чаму гэтыя предметы так назвал!?
ручшк рукавщы падручжк
3) Кал1 словы, яюя я буду называць, гучаць па-беларуску, паказвайце «+», кал\ па-руску, то «-» :
Рэшата, решето, раб\на, ряо"\на, цэгла, чапяла, шчупак, чароуны, паука, лавка, звер, зверь.
4) Паслухайце верш i пастарайцеся запомнщь, з чым парауноувае аутар беларускае слова:
Адкрываю,
як свет,
нанова
беларускае
роднае слова,
перал1вютае —
як каменьчык,
вясёлкавае —
як ручэй,
цёплае —
як агеньчык
добрых TBaix вачэй,
светлае —
як маланка,
гнеунае —
як пярун,
4ixae —
як калыханка,
вечнае —
як Беларусь.
Анатоль Канапелька.
— Як зразумець словы «вечнае, як Беларусь»?
II. Аудз1раванне
1) Паглядзще на першы малюнак. Каго трымае селянш? Каго гушкае жанчына? Казка называецца «Разумная дачка». Знайдзще яе на малюнках. Паслухайце i скажыце, чаму казка так называецца?
Разумная дачка
Жыу адзм бедны чалавек з жонкаю. Нарадзшася у ix дачка. Прыйшлося спрауляць радзты. А у чалавека таго Hi хлеба, Hi да хлеба. Чым гасцей частаваць?
Пайшоу бядняк на рэчку па ваду. Аж бачыць — ляжыць у кустах цялушачка. Ды такая слабая, што сама i не устане.
Прынёс ён цялушачку дахаты i кажа сваей жон-цы:
— Давай зарэжам яе: будзе чым гасцей ставаць.
Спадабалася жонцы цялушачка — такая рыжань-кая ды лысенькая.
— Не, — адказвае яна, — хай лепш гадуецца.
— Дык жа яна зуа'м кволенькая. Яе, в1даць, нех-та знарок выюнуу, каб у хляве не здохла.
— Hi4ora, можа, як i выгадуем. Падрасце дачка — будзе ей малако.
Паслухау чалавек жонку, i пачал1 яны гадаваць цялушачку.
Акрыяла тая, расце як на дражджах. I дачка таксама расце як на дражджах. Ды такая разумнща удалася, што i старыя ахвотна слухаюць яе.
Выгадавалася з лысенькай цялушю слауная ка-рова.
Падрасла дзяучынка, стала ёй сем гадоу, пачала сама nacsiub карову.
Загледзеуся аднойчы багаты сусед на карову бедняка.
— Адкуль у цябе такая добрая карова? — пыта-ецца.
Бядняк I расказау яму усё, як было.
— Эге, — кажа багацей, — дык гэта ж мая ця-лушка! Гэта я выюнуу яе — не думау, што яна на ноп устане. Не, тады я забяру сваю карову назад.,.
Зажурыуся бедны чалавек.
— Я ж яе гадавау, — кажа. — 1 яна цяпер мая. Не згаджаецца багаты.
— Не аддаст па-добраму — пойдзем да пана на суд.
Што раб!ць? Пайиш да пана на суд. Багаты падау пану руку, прывпауся: ведама, багаты з багатым свае людзк Пан кажа яму:
— Садзюя у мяне.
Багаты сеу у крэсла, а бедны стащь ля парога, шапку зняушы. Пан на яго i не глядзщь.
Выслухау пан багатага i бедняка. А потым i кажа jm:
— Добра. Суд мой будзе так!. Загадаю вам тры загадю: што на свеце сыцейшае за усё? Што на свеце саладзейшае за усё? Што на свеце шпарчэй-шае за усё? Хто адгадае, таму i карова застанецца. А цяпер ifl3iue дахаты, падумайце. Заутра прыйдзе-це з адгадкамк
Вярнууся бедны чалавек дахаты, сеу i плача.
— Чаго ты, тэта, плачаш? — пытаецца дачка.
— Ды так i так, —- адказвае бацька, — хоча багаты сусед адабраць у нас карову. Пайшл!' мы з im да пана на суд. А той загадау нам тры загадю. Хто з нас адгадае, таму i карова застанецца.
— А яюя, тэта, загадю? — пытаецца дачка. Бацька сказау.
— Hi4ora, тэта, не турбуйся, — кажа дачка. — 1дз1 кладзюя спаць. Заутра што-небудзь прыдумаем...
Назаутра прыходзяць бедны з багатым да пана.
— Ну што, адгадал! мае загадю? — пытаецца пан. Багаты выйшау наперед:
— Вось дз(ва! Ды тут i адгадваць няма чаго: Hirara i ычога на свеце няма сыцейшага за майго работа парсюка, саладзейшага за люавы мёд ад Maix пчол i шпарчэйшага за майго гнедага жарабца.
— А ты, — пытаецца пан у бедняка, — адгадау?
Працуем па новых вучэбных праграмах 4
— Адгадау, пане: няма н'мога сыцейшага за зям-лю, бо яна ycix кормщь; няма ычога саладзейшага за сон, бо хоць якое гора, а заснеш, дык i забу-дзешся; i няма н'шога шпарчэйшага за людсюя думю, бо сам ты яшчэ тут, а думю ужо далёка-далёка...
— Хто гэта цябе навучыу так адказваць? — пытаецца пан у бедняка.
— Мая дачка.
Прыйшлося пану прысудзщь бедняку карову.
2) Хто з герояу казю вам найбольш спадабауся? Чаму? Яюя загадю загадау пан, каб рассудзщь мужыкоу? Як яны разгадал! ix? Як бы адказал1 вы? Яюх шюстрацый, на вашу думку, не хапае да казю? Што б вы намалявал1 на ix?
3) ХвтЫка адкрыццяу.
— Што значыць «расш як на дражджах»? Пра каго так можна сказаць?
III. Навучанне чытанню
1) Як звЫщь званочак? (Дз\нь-дз\нь.) Яю гук беларускай мовы пачугп у слове? Гэты гук перадаецца спа-лучэннем лтар дз. Вымауляць яго трэба непарыуна — [дз']. Прачытайце склады, надрукаваныя на дошцы: дз1 дзе дзя дзё дзю
— Прачытайце словы першага слупка, правтьна вымауляйце [дз'].
2) Як чмель голас падае? (Дж-джы-ы.) Яю гук беларускай мовы пачуш у слове? Гэты гук перадаецца спалучэннем лггар дж. Вымауляць яго трэба непарыуна — [дж]. Прачытайце склады, надрукаваныя на дошцы: джа джу джы джэ
— Прачытайце словы другога слупка, правтьна вымауляйце [дж].
— Прачытайце словы трэцяга слупка. Сачыце за вымауленнем.
2) — Прагледзьце першы сказ. Знайдзще у iM словы, яюя патрабуюць уважл1вага вымаулення. Прачытайце ix уголас. Прачытайце сказ уголас. (Аналапчная праца з кожным сказам.)
3) Прачытайце тэкст ланцужком. Пасля чытання настауык задае пытаны.
— Як расла дзяучынка? Колью загадак загадау пан. Як дзяучынка адказала на першую загадку? На другую? На трэцюю? U,i згодныя вы з TaKiMi адказам!? Растлумачце ix.
IV. Вын1к урока
— Чым адрозываюцца руская i беларуская мовы? Чаму мы вывучаем беларускую мову?