Анықпаған көмірсутектерінің аттары
Құрамында бір немесе бірнеше қос байланысы бар қанықпаған көмірсутектерінің атын атау үшін сәйкес қаныққан көмірсутектеріндегі «ан» жалғауын «ен» жалғауына, үш байланысы барларды «ин» жалғауына, екі қос байланысы барларды «диен» жалғауына ауыстырады.
Көміртегі атомдарының тізбегін нөмірлеу қос немесе үш байланыс жақын жатқан жақтан басталады, мысалы:
Анықпаған циклды көмірсутектерінің де аттары қанықпаған көмірсутектерінің аттарына ұқсас айтылады.
Ароматты көмірсутектерінің (арендердің) аттары
Ароматты көмірсутектері тарихи қалыптасқан аттары бойынша аталады. Ароматты көмірсутектер тұйықталған бензол сақинасының бір немесе бірнешеуінен құралады. Әр циклдағы қос байланыстар шеңбермен көрсетіледі.
Берілген аты арқылы формула құрастыру
Органикалық қосылыстың аты берілген болса, оның формуласын құрастыру қиын емес. Ең алдымен формуладағы ашық немесе тұйық тізбекті, сосын осы тізбекті нөмірлеп, тиісті топтарды, көміртек қалдықтарын және еселі байланыстарды көрсетеді. Соңынан әр көміртек атомдары төрт валенттік болғанша сутегі атомдарымен толтырылады. Мысалы:
2,6-диметилоктадиен-2,6-аль
Формуланың негізі және нөмірлеу
Қос байлынсты және орынбасушыларды белгілеу
Сутек атомдарымен толтыру
Этил-4-гидроксициклогексен-2-карбоксилат-1
Қос байланысты және
Формуланың негізі және нөмірлеу орынбасушыларды көрсету
Циклдарда көміртек атомдарын көрсетпеуге де болады.
Қос байланысты және
Формуланың негізі және нөмірлеу орынбасушыларды көрсету
Органикалық қосылыстардың изомериясы
Органикалық қосылыстардың физикалық және химиялық қасиеттері, олардың молекулаларының құрамы кеңістік және электрондық құрылысы арқылы анықталады. Осыған байланысты органикалық қосылыстардың құрылысы мен қасиеттерін түсіндіру үшін изомерлер және изомерия деген түсініктер қолданылады.
Изомерлер деп сапалық және сандық құрамдары мен молекулалық массалары бірдей, бірақ құрылыстары әртүрлі, соған сәйкес қасиеттері де әртүрлі заттарды айтады.
Изомерия дегеніміз бірдей химиялық құрамы бар заттардың құрылыстарының өзгешелігіне байланысты физикалық және химиялық қасиеттері басқа болатынын сипаттайтын химиялық құбылыс.
Изомерия құрылымдық изомерия және стереоизомерия болып бөлінеді. Осыған сәйкес изомерлер құрылымдық изомерлер және стереоизомерлер деп аталады.
Құрылымдық изомерлер бір-бірінен химиялық құрылысы арқылы ажыратылады, яғни бұған тізбектердің немесе сақиналардың әртүрлілігі, қос немесе үш байланыстардың, радикалдардың немесе функциялық топтардың орналасу реті жатады. Осыған орай изомерлер келесі топтарға бөлінеді:
1. Тізбек изомериясы. Бұл изомерия көміртек атомдары түрліше ретпен қосылуынан түзілген тізбектер мен сақиналардың әртүрлілігіне байланысты.
С4Н10
С5Н10
2. Орналасу изомериясы. Бұл изомерияның келесі түрлері болады:
а) еселі байланыстардың тізбекте орналасуына қарай
С5Н10
СН2=CH–CH2–CH2–CH3 СН3–CH=CH–CH2–CH3
Пентен-1 Пентен-2
б) фунциялық топтың орналасуына қарай
С5Н10
C3H7Cl
