Оқулықтар және оқу құралдары. Мақалалар. 9 страница
Рефератты бағалау критерийлері:
1. Тақырыптың ғылыми және тәжірибелік маңыздылығы
2. Зерттеу тақырыбы бойынша әдебиеттерді терең оқып, дұрыс талдау жүргізіп, оны дұрыс жаза білуі
3. Қажетті қортындылардың жасалуы
4. Материалдардың жоспарға сайкес қисынды және рет-ретімен жазылуы
5. Жұмыстың әдеби тілмен дұрыс жазылуы және оның дұрыс рәсімделуі
Реферат тақырыптары:
1. Нормативтік-құқықтық актілер актілер түсінігі, оның ерекшеліктері.
2. Нормативтік-құқықтық актілер түрлері.
3. Нормативтік-құқықтық актілерді жүйелеу.
4. Құқықшығармашылық және оны негіздейтін факторлар.
5. Құқықшығармашылық және заңшығармашылық үрдісінің сатылары.
6. Құқықшығармашылықтың қағидалары.
7. Заңдық техника және оның нормативтік актілерді жүйелеудегі орны.
№2 СӨЖ: Глоссарий
Бұл жұмысты орындау үшін оқу курсының басынан бастап, ұсынылған тақырыптармен жұмыс істеп, терминдер сөздігін жасау қажет. Яғни, сіз үшін таныс емес, жаңа сөздердің (терминдердің) барлығын жазып алып, оларға анықтама бересіз.
СӨЖ тапсырмасын бағалау критерийлері
1. Мәтінді заңда негізделген нысан бойынша толтыру
2. Казустарды тақырыпқа сай ұйымдастыру
3. Рәсімдеу сапасы
4. Сауатты талқылау
СОӨЖ тапсырмасы: Құқықшығармашылық түсінігі және түрлерін талдау.
Құқықшығармашылық үрдісінің сатыларын білу. НҚА әрекет етуі.
Тақырып бойынша туындайтын сұрақтарды оқып келіп оқытушымен пікір алмасу.
Үй тапсырмасы:
Дәрістің қарастырылатын сұрақтарына байланысты кесте сызасыз.
Тақырып бойынша әдебиеттер тізімі:
Нормативті-құқықтық актілер:
1. Қазақстан Республикасы Конституциясы. Алматы, 2000.
2. Қазақстан Республикасының конституциялық заңы «Республикалық референдім туралы» 25 наурыз 1995 ж. / Егемен Қазақстан, 30.05.1995.
3. Қазақстан Республикасының заңы «Нормативті актілер туралы» заңы 24 наурыз 1998 ж./Парламент Жаршысы. 1998.№2-3.
Негізгі әдебиеттер:
1. Ағдарбеков Қ. Мемлекет және құқық теориясы. Қарағанды, 2001.
2. Өзбекұлы С., Қопабаев Ө. Мемлекет және құқық теориясы. Алматы, 2006.
3. Жоламан Қ.Д., Мұқтарова А.К., Тәуекелов А.Н. Мемлекет және құқық теориясы. Алматы, 1999.
4. Венгеров А.Б. Теория государства и права. Москва, 1996
5. Ибраева А.С., Сапарғалиев Ғ.С. Мемлекет жғне құқық теориясы. Алматы, 1998.
6. Коваленко А.И. Теория государства и права. Вопросы и ответы. Москва,1997.
7. Комаров С.А. Общая теория государства и права. Москва,1998.
8. Лазарев В.В. Общая теория права и государства. Москва, 1996.
9. Лазарев В.В., Липень С.В. Теория государства и права. Москва, 1998.
10. Малько А.В. Теория государства и права в вопросах и ответах. Москва, 1997.
11. Марченко М.Н. Теория государства и права. Москва,1996, 1998.
Қосымша әдебиеттер:
1. Абельдинов А. Проблемы правотворчества и систематизации актов.Фемида. № 1-2.2000 г.
2. Абельдинов А.К. Развитие нормотворчества в Казахстане. -Алматы: Жеты Жаргы,1998-28 с
3. Амандыкова С.К. Некоторые проблемы становления законотворческого процесса в РК. Вест. КазГУ. № 3. 2001
4. Власенко Н. А. Основы законодательной техники. Иркутск, 1995.
5. Власенко Н. А. Язык права. Иркутск, 1997.
6. Гаврилов О. А. Стратегия правотворчества и социального прогнозирования. М., 1993.
7. Керимов Д. А. Культура и техника законотворчества. М., 1991.
8. Канагатова К. Проблемы реализации права законодательной инициативы в РК. ПиГ. № 4. 2000
9. Кусмангалиева Ж. Систематизация законодательства РК: проблемы и перспективы. Саясат. № 2. 2002 г.
10. Кусмангалиева Ж. Классификация и систематизация законодательства РК. Прав.реф.в Казахстане. № 1. 2001 г.
11. Крылов В. Законам – качественную научную и экологическую экспертизу. Прав.реф.в Каз-не. №2. 2001 г.
12. Малиново, И. П. Философия правотворчества. Екатеринбург, 1996.
13. Малъко А. В. Лоббизм и право// Правоведение. 1995. № 2.
14. Окушева Р. Ответственность в правотворчестве: проблемы и перспективы развития. Прав.реф.в Казахстане. № 1. 2001 г.
15. Табанов С.А. Құқықты жүйелендіру. Алматы, 1998.
Семинарлық сабаққа бақылау сұрақтары:
«Құқықшығармашылық және оны негіздейтін факторлар» тақырыбына талқылау жасау. Талқылау келесі сұрақтар бойынша жүргізіледі: Құқықшығармашылықтың жалпы сипаттамасы және ұғымы, құқықшығармашылықтың негізгі қағидалары, Құқықшығармашылықтың негізгі сатылары.
ҚАЗАҚ ГУМАНИТАРЛЫҚ-ЗАҢ УНИВЕРСИТЕТІ
Пән: Мемлекет және құқық теориясы Кредит саны:_________
Дәріс № ______ Соның ішінде сабақ түріне байланысты_________
Дәріс тақырыбы Құқық жүйесі және заңнама жүйесі_____________
Факультет_____________________________ Оқытушы __________________________________
Академиялық жыл 2010-2011 Курс 1 Семестр ______
Дәрістің мақсаты:
Құқық нормаларының құқықтық институттарға, салаларға және бағынышты салаларға бөліну негіздерін көрсету.
Жоспары:
1. Құқықтық жүйенің ұғымы.
2. Құқық жүйесі ұғымының қағидалары.
3. Құқықтық жүйе және заңнама жүйесі.
4. Заңнаманың кешендік саласы.
5. Бұқаралық және жеке құқық.
Дәрістің қысқаша мазмұны:
№23. Құқық жүйесі және заңнама жүйесі.
Құқық жүйесі түсінігі жғне оның «құқықтық жүйе» түсінігімен арақатынасы. Құқық жүйесін құрудың қағидалары. Құқықтық реттеу пәні мен әдісі құқықты салаларға бөлудің негізі ретінде. Құқық нормасы, құқық институты, құқық бһлімі және құқық салалары. Кешенді құқық салалары. Қазақстан Республикасы құқық салаларына сипаттама.
Құқық жүйесі және заң жүйесі. Қазақстан Республикасы заңнама жүйесі. Заңнаманың қазіргі жағдайына сипаттама беру.
Материалдық жғне процессуалдық құқық. Көпшілік және жеке құқық. Халықаралық және ұлттық құқық. Халықаралық құқықтың ұлттық құқықтан басымдылығы.
Қазақстан Республикасы құқықтық жүйесінің даму ерекшеліктері.
Негізгі әдебиеттер:
3. Ағдарбеков Қ. Мемлекет жғне құқық теориясы. Қарағанды, 2001.
4. Байжанова Г.Т., Ғділбекова Қ.Қ. Мемлекет жғне құқық теориясы пғні бойынша мемлекет бөліміне арналған Дәрістер жинағы. Қарағанды, 2003.
5. Байжанова Г.Т., Ғділбекова Қ.Қ. Мемлекет жғне құқық теориясы пғні бойынша терминдердің түсіндірме сөздігі. Қарағанды, 2001.
6. Жоламан Қ.Д., Мұқтарова А.К., Тғуекелов А.Н. Мемлекет жғне құқық теориясы. Алматы, 1999.
7. Ибраева А.С., Сапарғалиев Ғ.С. Мемлекет жғне құқық теориясы. Алматы, 1998.
Қосымша әдебиеттер:
1. Аюпова З. Вопросы соотношения правовой системы и нац.законодательства. Прав.реф.в Казахстане. № 4. 2001 г.
2. Альмухамбетов Ж. О проблеме общего и особенного в правовой системе Казахстана. Фемида. № 12. 2000 г.
3. Пузанов О. Об особенностях правовой системы РК. Наука Казахстана, 2000, № 3.
4. Тихомиров Ю.А. Публичное право. Москва, 1996.
Глоссарий (терминдер): құқықтық нормалар, құқықтық институттар, құқық саласы, материалдық құқық, процессуалдық құқық, жариялық құқық, комплекстік құқық..
СӨЖ тапсырмасы:Қазақстан Республикасы құқық салаларына жалпы шолу. (конституциялық құқық, әкімшілік құқық, азаматтық құқық, қылмыстық құқық, азаматтық іс жүргізу құқығы, қылмыстық іс жүргізу құқығы);
Ұлттық құқық пен халықаралық құқық ара қатынасын қарастыру.
№1 СӨЖ: ауызша және жазбаша.
№2 СӨЖ: Глоссарий
Бұл жұмысты орындау үшін оқу курсының басынан бастап, ұсынылған тақырыптармен жұмыс істеп, терминдер сөздігін жасау қажет. Яғни, сіз үшін таныс емес, жаңа сөздердің (терминдердің) барлығын жазып алып, оларға анықтама бересіз.
СӨЖ тапсырмасын бағалау критерийлері
1 Мәтінді заңда негізделген нысан бойынша толтыру.
2 Казустарды тақырыпқа сай ұйымдастыру
3 Рәсімдеу сапасы
4 Сауатты талқылау
СОӨЖ тапсырмасы: Құқық жүйесінің құрылу қағидаларының ішінде дәстүрлі жүйе кең таралған. Осыған сғйкес келетін Қазақстан Республикасының құқық жүйесін сипаттауда құқық салаларын жетік білу аса маңызды. Соның ішінде әрбір саланың құқықтық реттеу пәні мен құқықтық реттеу әдістерін білу тіпті де қажет.
Тақырып бойынша туындайтын сұрақтарды оқып келіп оқытушымен пікір алмасу.
Үй тапсырмасы:
Дәрістің қарастырылатын сұрақтарына байланысты кесте сызасыз.
Тақырып бойынша әдебиеттер тізімі:
Нормативті-құқықтық актілер:
1. Қазақстан Республикасы Конституциясы. Алматы, 2000.
2. Қазақстан Республикасының конституциялық заңы «Республикалық референдім туралы» 25 наурыз 1995 ж. / Егемен Қазақстан, 30.05.1995.
3. Қазақстан Республикасының заңы «Нормативті актілер туралы» заңы 24 наурыз 1998 ж./Парламент Жаршысы. 1998.№2-3.
Негізгі әдебиеттер:
1. Ағдарбеков Қ. Мемлекет жғне құқық теориясы. Қарағанды, 2001.
2. Өзбекұлы С., Қопабаев Ө. Мемлекет және құқық теориясы. Алматы, 2006.
3. Жоламан Қ.Д., Мұқтарова А.К., Тәуекелов А.Н. Мемлекет жғне құқық теориясы. Алматы, 1999.
4. Венгеров А.Б. Теория государства и права. Москва, 1996
5. Ибраева А.С., Сапарғалиев Ғ.С. Мемлекет жғне құқық теориясы. Алматы, 1998.
6. Коваленко А.И. Теория государства и права. Вопросы и ответы. Москва,1997.
7. Комаров С.А. Общая теория государства и права. Москва,1998.
8. Лазарев В.В. Общая теория права и государства. Москва, 1996.
9. Лазарев В.В., Липень С.В. Теория государства и права. Москва, 1998.
10. Малько А.В. Теория государства и права в вопросах и ответах. Москва, 1997.
11. Марченко М.Н. Теория государства и права. Москва,1996, 1998.
Қосымша әдебиеттер:
1. Абельдинов А. Проблемы правотворчества и систематизации актов.Фемида. № 1-2.2000 г.
2. Абельдинов А.К. Развитие нормотворчества в Казахстане. -Алматы: Жеты Жаргы,1998-28 с
3. Амандыкова С.К. Некоторые проблемы становления законотворческого процесса в РК. Вест. КазГУ. № 3. 2001
4. Власенко Н. А. Основы законодательной техники. Иркутск, 1995.
5. Власенко Н. А. Язык права. Иркутск, 1997.
6. Гаврилов О. А. Стратегия правотворчества и социального прогнозирования. М., 1993.
7. Керимов Д. А. Культура и техника законотворчества. М., 1991.
8. Канагатова К. Проблемы реализации права законодательной инициативы в РК. ПиГ. № 4. 2000
9. Кусмангалиева Ж. Систематизация законодательства РК: проблемы и перспективы. Саясат. № 2. 2002 г.
10. Кусмангалиева Ж. Классификация и систематизация законодательства РК. Прав.реф.в Казахстане. № 1. 2001 г.
11. Крылов В. Законам – качественную научную и экологическую экспертизу. Прав.реф.в Каз-не. №2. 2001 г.
12. Малиново, И. П. Философия правотворчества. Екатеринбург, 1996.
13. Малъко А. В. Лоббизм и право// Правоведение. 1995. № 2.
14. Окушева Р. Ответственность в правотворчестве: проблемы и перспективы развития. Прав.реф.в Казахстане. № 1. 2001 г.
15. Табанов С.А. Құқықты жүйелендіру. Алматы, 1998.
Семинарлық сабаққа бақылау сұрақтары:
«Құқықтық қатынастар» тақырыбына талқылау жасау. Талқылау келесі сұрақтар бойынша жүргізіледі: Құқықтық қатынас қоғамдық байланыстың ерекше түрі ретінде, Құқықтық қатынастың субьектілері, Құқықтық қатынастың обьектілері және олардың жіктелуі, Заңды дерек құқықтық қатынастың пайда болу, өзгеру, тоқтату негіздері ретінде.
.
ҚАЗАҚ ГУМАНИТАРЛЫҚ-ЗАҢ УНИВЕРСИТЕТІ
Пән: Мемлекет және құқық теориясы Кредит саны:_________
Дәріс № ______ Соның ішінде сабақ түріне байланысты_________
Дәріс тақырыбы Құқықтық қатынас____
Факультет_____________________________ Оқытушы __________________________________
Академиялық жыл 2010-2011 Курс 1 Семестр ______
Дәрістің мақсаты:
Құқықтық қатынастардың қоғамдық байланыстың ерекше түрі ретіндегі маңызын көрсету.
Жоспары:
1.Құқықтық қатынастар ұғымы.
2.Құқықтық қатынастардың пайда болуының шарттары. Заң маңызы бар фактілер.
3.Құқықтық қатынастардың субьектілері.
4.Құқықтық қатынастар субьектілерінің субьективтік құқықтары мен құқықтық міндеттері.
5.Құқықтық қатынастардың обьектісі.
Дәрістің қысқаша мазмұны:
Құқықтық қатынас - қатысушылардың субъективті құқықтары мен заңды міндеттері болатын, құқық нормалары мен заңда көрсетілген фактілерге сәйкес туындайтын, ерік-ықтиярды білдіретін қоғамдық қатынастар.
Құқық нормасы құқықтық реттеудің статистикалық жағдайын білдіретін болса, құқықтық қатынас оның динамикалық, яғни қозғалыстағы жағдайын көрсетеді. Құқықтық қатынас абстрактілі құқықтық нормаларды жекеленген байланыстар, яғни белгілі бір субъектілер үшін субъективті құқықтар мен заңды міндеттер деңгейіне аударуға мүмкіндік береді.
Құқықтық қатынастардың белгілері:
- әлеуметтік субъектілер арасындағы екі жақты нақты байланысты көрсететін қоғамдық қатынас;
- құқық нормасы негізінде пайда болады (құқық нормасының жалпы талаптары нақты субъектіге және оның жағдайына байланысты дербестенеді);
- адамдар арасындағы субъективті құқықтар мен заңды міндеттер көмегімен жүзеге асырылатын байланыс;
- ерікті қатынастар болып табылады, себебі оның пайда болуына қатысушылардың ең болмаса біреуінің еркі қажет;
- қатынас белгілі бір объектінің, құндылықтың төңірегінде жүргізіледі;
- мемлекеттің мәжбүр ету күшімен қорғалатын және қамтамасыз етілетін қатынас.
Құқықтық қатынас күрделі құрамға ие. Оның құрамының элементтері қатарына мыналар жатады:
- субъект;
- объект;
- субъективті құқық және заңды міндет (заңдық мазмұн).
Қоғамдық қатынастар құқықтық қатынастың материалдық мазмұнын құрайтын болса, субъективті құқықтар мен заңды міндеттер оның заңды мазмұнын білдіреді. Құқықтар мен міндеттер арқылы құқықтық қатынасқа қатысушылардың заңды байланысы жүзеге асырылады.
Субъективті құқық – субъектіге жеке мүддесін қанағаттандыруға мүмкіндік беретін заңды мүмкін болатын әрекет мөлшері. Оның негізгі ролі, маңызы субъектіге өз мүддесін қанағаттандыруға, белгілі бір құндылықтарға қол жеткізуге мүмкіндік беру болып табылады. Субъективті құқықтың құрылымы:
- өкілді жанның белгілі бір әрекетке мүмкіндігі;
- міндетті жаннан әрекеттің белгілі бір түрін талап ету мүмкіндігі;
- құқығын қорғау үшін құзіретті мемлекеттік органға қайырылу мүмкіндігі;
- белгілі бір әлеуметтік құндылықты пайдалану мүмкіндігі.
Заңды міндет дегеніміз өкілді жанның мүддесін қанағаттандыру үшін тағайындалған заңды қажетті әрекет өлшемі. Міндеттілік субъективті құқықты жүзеге асыру кепілі. Заңды міндеттілік құрылымына мыналар кіреді:
- белгілі бір әрекеттерді жасау немесе олардан бас тарту міндеті;
- өкілді жанның талаптарына бет бұру қажеттілігі;
- аталған талаптарды орындамаған жағдайда заңды жауапкершілік тарту қажеттілігі;
- контрагентке құндылықтарды пайдалану құқығына кедергі келтірмеу.
Субъективті құқық пен заңды міндеттер арасындағы айырмашылықтар:
1) егер субъективті құқық өз мүддесін қанағаттандыруға бағытталса, заңды міндет өзгенің мүддесін қанағаттандыруға бағытталған;
2) субъективті құқық мүмкін болатын әрекет мөлшері болса, заңды міндет тиісті әрекет мөлшерін көрсетеді.
Құқықтық қатынас субъектілері құқықтарға және айқындалған міндеттерге ие болатын құқықтық қатынасқа қатысушылар. Құқықтық қатынас субъектілері өзінің құқық, әрекет қабілеттілігін пайдаланған құқық субъектісі. Құқық субъектісі деп заңдық нормалар негізінде жеке құқықтық қатынастарға түсетін, жеке құқықтар мен заңды міндеттерге ие болатын жеке тұлғалар мен заңды тұлғаларды айтамыз. Құқықтық қатынас субъектілері екі топқа жіктеледі: жеке және ұжымдық. Жеке субъектілерге мыналар жатады:
- азаматтар;
- екі азаматтылығы бар адамдар;
- азаматтығы жоқ адамдар;
- шет ел азаматтары.
Ұжымдық субъектілерге мыналар жатады:
- мемлекет;
- мемлекеттік ұйымдар;
- мемлекеттік емес ұйымдар.
Жеке құқықтық қатынастар аймағындағы ұжымдық субъектілер заңды тұлға белгісіне ие. Заңды ұйым - меншік, шаруашылық жүргізу немесе жедел басқару құқығындағы оқшау мүлкі бар және сол мүлкімен өз міндеттемелері бойынша жауап беретін, өз атынан мүліктік және мүліктік емес жеке құқықтар мен міндеттерге ие болып, оларды жүзеге асыра алатын, сотта талапкер және жауапкер бола алатын ұйым.
Құқықтық қатынас субъектілері мәселесін көтергенде құқық қабілеттілік және әрекет қабілеттілік туралы ерекше тоқталу қажет. Құқық қабілеттілік – азаматтық құқыққа ие болып, міндет атқару қабілеті. Құқық қабілеттілік адамға тумысынан беріледі, өлгенде жойылады. Кейбір жағдайда анасының құрсағындағы тіршілік белгісін берген балалардың да құқыққа қабілеттілігі танылады. Мысалы, мұрагерлік құқықта.
Әрекет қабілеттілік құқық субъектілерінің өз әрекетімен құқықтарға ие болуға және оны жүзеге асыруға, өзі үшін міндеттер жасап, оларды орындауға қабілеттілігі. Әрекет қабілеттілік субъектінің психикалық және жастық қасиеттеріне байланысты. Қазақстан Республикасында толық әрекет қабілеттілік 18 жастан бастап танылады. Әрекет қабілеттіліктің бірнеше түрі кездеседі:
-толық әрекет қабілеттілік (18 жастан басталады);
-жартылай әрекет қабілеттілік (14 пен 18 жас аралығында);
-шектелген әрекет қабілеттілік (ішімдікке немесе нашақорлыққа салынуына байланысты өзін немесе отбасын ауыр материалдық жағдайға әкелетін болса, жақын туыстарының өтінішімен немесе прокурордың талабымен 18 асқан азамат сот арқылы әрекет қабілеттілігі шектеледі);
-әрекет қабілеттілігінің болмауы. Жүйке ауруларымен ауруына байланысты кәмелетке толған субъект өз әрекетіне жауап бере алмайтын жағдайда болса, сот органының шешімімен әрекет қабілетсіз деп танылады.
Қазіргі кезде азаматтық құқықта 16 толған жасөспірімдер еңбек шарты бойынша еңбек ететін болса немесе ата-анасының немесе қамқоршыларының келісімімен кәсіпкерлік қызметпен айналысатын болса, толық әрекет қабілетті деп сот арқылы тануға рұқсат етіледі.
Құқық субъектілік – мемлекетпен танылған құқық, құқықтық қатынас субъектісі болу қабілеті (құқық қабілеттілік пен әрекет қабілеттіліктің бірлігі). Ұжымдық субъектілер құқықсубъектілікке ие болады.
Құқықтық қатынастың объектісі деп құқықтық қатынасқа түсуші субъектінің жеке құқықтары мен заңды міндеттерін жүзеге асыру арқылы өз қажеттіліктерін (рухани, мүліктік, әлеуметтік игіліктер) мүдделерін қанағаттандыруын айтамыз.
Құқықтық қатынастың пәні деп материалдық немесе рухани құндылықтарды, сондай-ақ құқықтық қатынастың пайда болуына себеп болатын адам әрекетін айтамыз.
Объектіні түсінудің екі түрлі жағы танылған:
- құқықтық қатынастың объектісі болып тек адам әрекеті танылады;
- құқықтық қатынастың объектілері сан қырлы.
Олардың қатарына:
1) материалдық құндылықтар (мүлік, зат, құндылықтар);
2) материалдық емес құндылықтар (адам өмірі, денсаулығы, намысы, ар-ұяты);
3) рухани шығармашылық туындылары (әдебиет, өнер, музыка, ғылым, т.б.);
4) құқықтық қатынасқа қатысушылардың әрекетінің нәтижесі;
5) бағалы қағаздар мен құжаттар жатқызылады.
Құқықтық қатынастар әр түрлі негіздер бойынша топтастырылады. Құқықтық реттеу пәніне байланысты құқықтық қатынастар конституциялық құқықтық қатынастар, азаматтық құқықтық қатынастар, қылмыстық құқықтық қатынастар, экологиялық құқықтық қатынастар, әкімшілік құқықтық қатынастар, еңбектік құқықтық қатынастар және т.б. болып бөлінеді.