Зиянды дадылардан аула болу

1. Темекіні зияны.
2. Есірткі адамзатты соры.
3. Араты трлері.

“ Темекі шегу – адамны орынсыз тілегінен туан баытсызды” – деген болатын орыстын белгілі фармакологы И. М. Догель. йткені адам баласында темекіге деген табии ажеттілік жо.
Еуропаа темекіні Колумбты матростары келгені тарихтан белгілі. 1992 жылы еуропалытар осы айылы датаны 500 жылдыын атап тті. Ал африка халы оны дміе бірнеше асыр брын тартан болатын. Темекіні Еуропада кеінен таралуына француз халымы Жан Нико да себепкер болды. Ол теізшілер келген темекі дндерінен бірінші рет темекі сіріп, зіні атымен аталан “барлы ауруа арсы ем ”- никотинді тапты.
Темекі ттіні – темекіні жауынан пайда болан німдер, олар ауада алытаан те майда ра тозан жне миллимикронмен лшенетін клемдегі сйыты тамшылары трінде болады. Темекі тріні рамы бірнеше жздеген заттардан трады. Оны ішінде те улы никотин, кміртетігі тотыы, аммиак, ккіртсутегі, формальдегит,фенол, трлі ышылдар, орасын мышьяк, сынап, кадмий, кобальт, радиоактивті элементтер рамында канцерогенді бензопирен бар темекі шайыры сияты элементтер бар.
Осы аталан заттарды кез келгені адам азасына зиянын тигізбей оймайды.

Темекі рамындаы заттар.
Темекі ттігінде 4000-нан астам химиялы элементтер бар, оны 40-тан астамы онкологиялы аурулара себеп болатын улы заттар.
Шайыр – ттін арылы адам кпесіне тседі. Ттін конденсация шырап, 70% шайыр кпеде алады.
Никотин – адамны туелділігін жылдам алыптастыратын есірткелік зат. Темекі ттіндегі никотинні ана сіуінен физиологиялы эффект пайда болады, бны нтижесінде жректі соуы жылдамдап, ан ысымы жоарлайды.
СО кміртегі – исі мен дмі жо улы газ. Оны адам еш сезбейді, йтсе де кп млшері адама ауіпті. Ол темекіні ттатып, ішке тартанда пайда болады жне андаы гемоглабинмен рекеттесіп, оттегіні орнын алмастырып андаы оны млшерін тмендетеді. Мшелер мен лпада оттегіні жетіспеуі, е алдымен, жрек ан тамыр ауруларын жне ан айналымын бзады.
Кадмий – жоары улы металл, батарейкаа пайдаланылады.
Формальдегид - те улы зат, лі денелерді сатауа пайдаланылады.
Ацетон – еріткіш, трмыста кеінен пайдаланылады.
Бензол – еріткіш, химиялы нерксіпте пайдаланылады.
Мышьяк - те улы (кеміргіштерді рту шін пайдаланады).

Темекі шегуді зияны туралы жанжаты, серлі гімелеп беру азіргі жасспірімдерде оан деген трарты теріс кзарас, абыл алмау сияты серлер туызуы неайбыл. азіргі жасспірімдерге ол жеткіліксіз. Сондытан да ата – аналар, оытушылар, дрігерлер бірлесе отырып “демі мірді” сніне айналан, денсаулыа, оамды моральа орын алдырмай отыран темекі шегумен бітіспес креске шыуы керек.

Есірткі айдан алынады?
Есірткі тобындаы заттар,кбінесе ккнр сімдігінен екі трлі жолмен жасалады.
1. Ккнр сімдігіні ры абыы пісуден брын, пышапен тілгенде аан сйыты кнге кептірілуінен жасалатын апиын саызынан ндіріледі.
2. Піскен ры ауашаыны ра артытарынан ндіріледі.

Героин деген не?
Екі рет олдан туі арылы ндіріледі. Медициналы масата млде олданылмайды. Жасалуы да засыз. Героин есірткіні 90% болып табылады. те ыса уаытта тым аз млшері марлыа апарады. Героинні нта трін искеу, ал суа езіндісін тамыра ю арылы пайданылады.

Баса да марлы тудыратын заттар.
Морфий мен кодеин медецинада ауру басу шін олданылады. Гашиш нді сорасы сімдігіні тбірі, жапыраы жне гдінен ндіріледі. ра жапыратарын темекіге орап тарту е кп клемде олданылатын трі. Гашиш олданан адамдарда мишы ызметі бзылады. Заттар кейде лкен, не кіші крінеді. Сондытан жол апаттарына кп рынады.
Кокайн Отстік Америкада сетін кока сімдігіні жапыратарынан жасалады. А, млдір тз сияты нта 200 кг кока жапыраынан 0,5 кг кокайн алынады.

Есірткі адамзатты соры.

Адамдарды нашаорлыа баулу – ылмысты е соры. Олар бірлі-жарым адамды ана ан асатып оймайды, бкіл ел мен лтты тамырына балта шабады. Бл бізді жас мемлекетіміз шін соыс апатымен те. Оан арсы неге кш біріктіреміз? Неге креспейміз?
Кні кешеге дейін нашаорлы деген атау аза ымында болан емес. Маскнемдік те бізге жат еді. оамды орта да, табиат та таза, тны болатын. Ластытан жиіркенетінбіз. Есірткі миды ратып, кептіріп жібереді. ыздырмаа ілескен сорлы аз уаытта бір жола мгіреді. Есірткісіз бір ст те тра алмайтын халге жетіп, тірі лікке айналады. Отан, ата-ана, рбы рдас дегенді білмейді де сезбейді. Оларды бл дниеден кешетіні – азап.

Есерткі жне денсаулы.

Дрігерлерді айтуына араанда, есірткі миды ратып, кептіріп жібереді. Гашиш шеккен адамдарды жрек соуы мен тамыр соуы артады. Созылмалы ан тамыр аурулары барларда (инфаркт) тамыр бітелу болды. за уаыт апиын тартандарда тыныс жолы аурулары пайда болады. Сонымен бірге жрек, ми, бйректерде де зиянды зардап туызады.
Гашиш адамны денсаулыын зияндап ана оймай, оны ылмыса да итермелейді. Медициналы масатта млде олданылмайтын есірткіні шегу адамды жындануа, тіпті лімге дейін итермелейтін жаман дет.
Кокайн олданан кезде орталы жйке жйесіне ыпал жасайды да, жрек соуы тездейді, ан ысымы артады жне тыныс алуы жиілейді, кп олданылса лтіреді.
за жылдар бойы кокайн олданандарда йысыздыты, рухани алыпсызды, зін лтіруге бейімделу байалады. Кокайнні жрек блшы етті жне сйек аасы блшы еттеріне уытты ыпалы бар.

Нашаорлар жніндегі соы жаалытар.
Соы мліметтерге жгінсек, республика бойынша 20 мынан аса нашаорды бар екені аныталып, тіркеуге алынан.

АРАТЫ ТРЛЕРІ.
Алкоголъ атауы арабша термін болып, кірпіктерді бояуда олданылатын ¥па бейнесіндегі нта манасына келетін "ЕЛ-КЛ" терміні, барлы батыс тілдеріне тіп, бізге де батыс негізді тілдерден, Трікше оылу ф ормасымен Алкоголъ болып кірген.
рамында Алкоголъ бар ішімдіктерде химиялы жатан бір неше трлі алкоголъ боланымен, е бастысы Этил (еШуіе) Ал-коголъ. Б-Л зат химиялы жатан Этанол, жалпылы ретінде де, Даыл спирті (£гаіп аісооі) деп аталады.
Арата болатын басаша алкоголъ трі де метил алкоголъ, не-месе Метанол. БЛ алкоголъ халы арасында кбінесе Эгил Смирті ретінде білінеді. Метил (Меіуіе) алкоголъ антифріздерде (атырмайтын зат) жэне жанарзаттарда боланындай, кейбір мдіріс орындарында сауда масатында да олданылады. Метил спирті лтіруші бір у. те аз мелшеріні зі соырлыа жне лімге жол ашады. Жасырын ндірілген аратарда кейде метил спирті олданылып, кптеген лімге себеп болан.
Таы бір алкоголъ трі изопропил алкоголъы, аратыц 6Л трі де улы. Алайда алкоголъ (ара) дегенде кбінесе этил спирті мезеледі.

Мас деп аталан жадай алай туылады?
Алкоголь бір трлі анистетик, яни, жансыздарушы зат. Ол ан арылы миа жетеді.
Миды дененім басшылы орталыы деп ТСІНІІЗ, ара миа келген со, миды рекетіне зиян жеткізеді. Ал-дымен шешім жасау немесе тергеу уатын бзады. Мас адам ате арарлар береді жне есептерін ате есептейді. Одан кейін, адам-дарды басты ерекшелігі болан ялу сезімін лтіреді. Мас адам, сау кезінде олы бармайтын ятты имылдар крсеткенін аармайды. Ара осыдан кейін, круге жне сйлеуге кедергі болады. Мас адам, жалпы аланда, дрекі, тртіпсіз болады, ажетсіз рі айайлап кп сйлейді. сіресе ара, естіу уатына, мишыа сер етіп блшы ет-терді тртіпті имылын бзады. Сол себепті, мастар крінгеніндей тлтіректеп жреді, денесіні тепе -тедігін сатай алмайды.
Міне, осындай КЙГЕ ТСКН мас адам, ойламайтын, аылдан адасан, сырты дниемен атысы азайган, адама е ажетті ялу сезімі лсіреген, тек ана тыныс алан, айналым, сііру жгйелері ав-томатты ана рекеттенген бір жаратылыса айналады, бгдан да ілгерлеп ішілген ара, жоардаы имылдарды да тотатады. Жрегі тотап, тынысы тарылады да ажала жегелейді. Асырып ішкен аратан дастаран басында тра алмай лгендер аз емес.

Мінеки, маскнемні халі. оама рухани жне затты ау-ыртпалы, иынды туызан масыл кйіне тседі. Арак ішкендерді "Маскнем боламыз" деп араа бастамайтыны шбсіз. Алайда, жре келе маскнемге айналып, мірінде, аыретінде ілікке алысыз етеді.
Алкоголъды аратар уелі тте тиген жерлеріндегі органдарды зияндайды. Мысалы, ауызда рак, еште абыну, тіпгі ылтама рагы, асазанда бастабында запыран, біртіндеп, асазан жарасын майдана келеді. Тіпті асазан тесілуіне де жолашады. рі, ара ас сііру жиесін бзады. йы безін абындырады. Денені "химия зертханасы" сияты болан бауыра араты тигізетін зияны ерек-ше. Бауырды майлануына, ары арай цирроза (бауырды абынуы), тіпті бауыр рагына апарып соады. Цирроз дегенде ойыыза бірден ара келеді. Себебі цирроз за уаыт ара ішкендерде жиі кездесетін, соны ліммен бітетін ауру.
Ара жйке ЖЙЕСІ ШІН, сіресе миа іетенше ауыр заым келтіреді. Арак, ішкен адамны миындаы жйке клеткалары ауруа шырайды, тіпті леді.

СЫРА, ШАРАП,ЛИКЕР ЖНЕ ДЖИН
Аратар, спирт пен судан тыс, баса да лззат беретін жне ре беретін заттарды амтиды. Алкоголь рамды арата азыты н болмайды. Суретте, ішіне те млшерде этил спирті осылан трлі аратар крсетілген. Бір мыра сыра ішкен адамны денесі, бір тостаан шарап ішкендей этил спирті абылдаанмен те болады.

“Денсаулыыды асатаны - зіді зі асатаны” – дегендей, р адам з денсаулыын орай білу керек. Денсаулыа жат ылытардан арылу шін бкіл елді барлы адамыны кш біріктіріп крескені жн деп ойлаймын.