Франк мемлекетіні рылуы
Мазмны
· 1Франк мемлекетіні рылуы
· 2Мемлекетті басару
· 3Жер иелену
· 4Франктерді христиан дініне енуі
· 5Франктер империясыны рылуы жне ыдырауы
o 5.1Майордомдар билігі
o 5.2Меровингтер улетіні аыры. орты Пипинні билігі
o 5.3лы Карл жне оны империясы
o 5.4Империяны ыдырауы
o 5.5лы Карл кезіндегі империя мдениеті
· 6Дереккздер
· 7Сілтемелер
Франк мемлекеті, Франк империясы — Батыс Еуропада 5 асырды аяы мен 9 асырды ортасында мір срген ортаасырлы мемлекет. Атауы франктер тайпалар одаыны атынан шыан. Франк мемлетіні тарихы 3 кезеге блінеді. “Меровингтер кезеі”, “Майордомдар кезеі”, “Каролингтер кезеі”. 486 ж. сали франктері Хлодвиг X (481 — 511) басшылыымен Батыс Рим империясыны Галлия провинциясын жаулап аланнан кейін Франк мемлекетті пайда болды. Хлодвиг тсында Франк мемлекеті орта жне жоары Рейн алабын баындырды. Аквитаниядаы вестготтарды иеліктерін (507) жне Рейнні жаалауындаы шыыс франктерін жаулап алу нтижесінде кеейді. Хлодвигті балалары билеген кезеде бургундар патшалыы (534), Прованс (536, алемандарды Альпі маындаы иеліктері, тюрнгтерді Везер мен Эльба аралыында жерлері (6 асырды 30-жылдары) жне Дунайдаы баварлар Франк мемлекетіне баынды (6 асырды 50-жылдары). Майордом Карл Мартелді (715 — 741) билігі кезінде араб скерлері Испаниядан тіп, Галлияа шабуыл жасады. Карл оларды 732 ж. Пуатье тбінде таландады. Арабтар тарапынан тнген ауіп Карл Мартелді кшті атты скер руа итермеледі. 741 ж. Карл Мартелл айтыс боланнан кейін оны баласы орты Пипин таа отырды. Лангобардтардан ысым кріп жрген Рим папасыны кмегімен 751 ж. франк асйектеріні Суассондаы жиналысында ресми трде франктер королі деп жарияланан ол Италияа, Лангобард корольдігіне арсы екі рет жоры жасап, жаулап алан жерлерін Рим папасына сыйлады. Мнда 756 ж. Папа мемлекеті рылып, 870 жыла дейін мір срді. Римдегі азіргі Ватикан мемлекеті сол “Пипин сыйлыыны” жрнаы болып табылады. Каролингтер улетіні е ататы королі лы Карл (768 — 814) Франк империясын рды (800). лы Карл билігіні соына арай Франк империясы зіні жер клемі жаынан брыны Батыс Рим империясына жаындады. аруды кшімен жне лы Карлды беделімен рылан Франк империясы за мір срмеді. Карл лгеннен кейін-а оны империясы ыдырай бастады. 843 ж. Карлды балалары мен немерелері Верден асында империяны блісу жнінде келісім жасады. Империя шке блініп, ш корольдік пайда болды. Кейіннен оларды орнына Франция, Германия жне Италия мемлекеттері дниеге келді. Карл мен оны мрагерлері билік жргізген кезе тарихта “Каролингтерді айта рлеуі” деп аталып кетті. 8 — 9 асырларда Франк мемлекеттіні экономикасы мен мдениетіні дамуы біршама жанданды. Ты жерлерді игеру ола алынды, олнері ркендеді. Жерорта т. жаалауын жаулап алуа байланысты сырты сауда рістеді. Жерорта теізінімдени орталытарымен жне Ирландиямен арым-атынас жола ойылды.
Франк мемлекетіні рылуы
Варварлар корольдігі жаа феодалды мемлекеттерді алыптасуына негіз болды. Ол мемлекеттерді ішіндегі е уаттысы 486 жылы Солтстік Галлиядарылан Франк мемлекеті еді. Оны салий франктеріні меровей руынан шыан ксемі Хлодвиг басарды. Хлодвиг барлы франк тайпаларын кол астына біріктіріп, Римні карамаындаы крші Галлияны нарлы жеріне жорыа аттанды. 486 жылы Суассон аласыны маында франктер римдіктерді таландап, Солтстік Галлияны басып алды. Бдан со Хлодвиг вестготтардан Галлияны отстігін де жаулап алды. Сйтіп Рим империясыны осы провинциясыны орнына зіні корольдігін рды.
Галлияны жаулап алан франктер брыны жер иелерін орындарынан уан жо, бос жатан жерге ана оныстанды. Жаулап алушыларды билігін мойындаан римдік жне Галлиялы байлар аз уаытты ішінде франк асйектерімен араласып, туыстасып кетті. Франк мемлекетіні халы латын жне герман тілдерін араластырып сйледі. Осы аралас тіл кейін француз тіліні негізін рады. Жазу саласында тек латын тілі олданылды. Хлодвигті тсында осы тілде франктерді е алашы coт саласындаы задары жазылды. Ол «Сали аиаты» деп аталды. Ол задар бкіл мемлекет аумаындаы бірыай тртіпті ныайтуа лес осты. Франктерді заы бойынша ылмысты кпшілігі ашалай айыппен телетін. Адамдар за алдында те болмады: адам лтіргендігі шін салынатын айып млшері кімді, кандай адамды лтіргендігіне байланысты р трлі болды. Франкті мірі галлдар мен римдіктердімірінен кымбат бааланды. Жауапа тартылан адамны кінсі длелденбесе, оны «дай сотына» салатын. Мысалы, жалааш олмен азанда айнап тран судан саина алуа мжбр етілді. Егер кін таылып отыран адамны олы кп кймесе, ол адамны а екендігіні белгісі деп саналды. Сондытан оан дай жа болып отыр деген тжырым жасалатын.
Мемлекетті басару
Франк мемлекетіні аумаында жазба задарды шыуы кімет билігін ныайтуа лес осты. Ал мемлекет адамны байлыы мен жерін басыншылардан орап отыру шін керек болды. уатты мемлекетті кмегімен ел басшылары халы барасын абылданан тртіп шеберінде стап, салыты уакытында жинап алатын жадайа жетті. скер басшыларыны ішіндегі рі батыл, рі тапыр Хлодвиг король деп жарияланды. Король - барлы халы баынатын, кімет билігін зіні улетіне мраа алдыра алатын, е жоары мемлекет басшысы.
Жоары сот билігін де корольді зі атарды. Барлы мемлекеттік маызы бар мселелерді жаын достарымен аылдаса отырып, корольді зі шешетін болды. Король сарайы елді басаруды орталыына айналды. Сарайда корольді жаын туыс-достары, кызметкерлері мен жасашылары орналасты. Траты жаса салытар мен соыста тсетін олжаны есебінен мір срді. Франктерді траты скері болан жо. Соыс бола калан жадайда барлы ерікті азаматтардан халы жасатары рылатын. Негізгі скери кш корольді жасаы болды.
Ел бірнеше айматара блінді. Олара салы жинайтын, скерге басшылы жасайтын, сот ісін жргізетін басшы - граф таайындалып ойылды.
Жер иелену
Франктер Галлиядаы бос жатан жерлерді бліп алып, з иеліктеріне айналдырды. Е лкен лес Хлодвигке тиді. Онан кейінгі лкен лес оны жаын жаса басшылары мен нкерлеріне берілді. атардаы арапайым жасашылара шаын лестер тиді. Жаса басшылары мен нкерлер ірі жер иеленушілерге айналды. Оларды иеліктері аллод, яни толы иелік деп аталды. Аллодты иесі оны баса адама сыйлауа, мраа калдыруа, ызметкерлеріне уаытша пайдалануа бере труа ерікті болды. Ірі жер иеліктерінде лдар мен колондар (ірі жне орташа жер иелерінен шаын жер лесін алып, заттай салы тлеушілер) жмыс істеді.
Галлияны жаулап аланнан кейін атардаы франктер зара туыс отбасыларынан рылан кауыма бірігіп, шаруашылы жргізді. Олар ауым иелігінде бірлесе ебек етіп, тапан табыстарын зара блісіп алатын. Бірте-бірте ауым мшелеріні арасында мліктік жіктелу пайда болды. Осыан байланысты ауымнан оны ауатты мшелері блініп шыа бастады. ауымды рылыс ыдырап, франктер коамында байлар мен кедейлер болып жіктелу басталды.