МАЖ енгізудің тиімділігі
Қағида бойынша, ұйымдар ақпараттық жүйелерді енгізудің қажеттілігін әртүрлі жолмен түсінеді. Ондай қажеттілік қандайда бір проблеманы шешу кезінде, өнеркәсіптің кәсібін қайта құру кезінде, және де қарсыластарын сараптау кезінде кезінде байқалуы мүмкін. Кез келген жағдайда жүйе енгізілгенде шешілуі тиіс нақты мақсат пен тапсырма болуы қажет. Жүйені енгізгенге дейін күтілетін пайданы көрсету өте маңызды болып табылады. Себебі енгізілгеннен кейінгі нәтижелермен салыстырылады. Осындай әдіспен ақпараттық жүйелерді енгізудің шешімі туралы дәлелдеме жүргізіледі.
Нақты ақпараттық жүйені құруға байланысты шығынды есептеу салыстырмалы түрде оңай және түзу. Әдетте оларды жүйені қолданудың техникалық сарапау кезінде өлшейді. Ақпараттық жүйелерді енгізу кезіндегі кедергілерге немесе ұйымның қарама қайшылықтарына байланысты жанама шығындарды есептеу мүмкін емес. Бірақ, салыстырмалы түрде күтілетін шығыстардан күтілетін табысты есептеу әлдеқайда қиын.
Ұйым менеджерлері әдетте жасалынатын ақпараттық жүйенің негізгі функцияларын дәл анықтай алмайды. Яғни осындай жүйенің компанияға қондыру мен пайдаланудың қанша қаржы құрайтынын, сондай ақ ең бастысы бұл жүйенің компанияға қанша пайда әкелетінін бағалай алмайды. Ақпараттық жүйелерді жасау мен енгізу жобалары өте қымбат болуы мүмкін, сондықтан да ол компанияға үнемі пайда әкелмеуі мүмкін.
Ақпараттық жүйемен келетін пайданы есептеудің қиындығының негізгі себептерін қарастырайық:
- пайдалар бір уақыт аралығында жүзеге асады;
- пайда келу табиғаты сезілмейді;
- стратегиткалық және бәсекелік пайданы санмен көрсету қиын;
- енгізілген ақпараттық технологиялардың нәтижесі тікелей емес және басқа енгізілген факторлармен бірге есептеледі;
- бар теориялар мен әдістер ақпараттық жүйенің бағалығын түсіндіруге келмейді.
МАЖ енгізудегі пайданы бағалаудағы Giaglis G., Mylonopoulos N. и Doukidis G. (1999 ж.) жұмысын атап айтпауға болмайды.[9] Әдістің авторлары МАЖ енгізуден келетін барлық пайдаларды тікелей (hard) және жанама (soft) етіп бөлуді ұсынады.
Тікелей пайдалар – бұл бағалауға оңай жаңадан енгізілген жаңалықтың тікелей нәтижелері. Тікелей пайдалар әдетте шығындардың азаюымен байланысты. Мысалы электронды тапсырыс жүйелерінің енгізілуі, қағаз жұмыстарының азаюына әкеледі.
Жанама пайдалар бұл ақпараттық технологияларды бизнес процеске енгізу нәтижесінде сезілмейтін, тікелей емес, стратегиялық пайдалар. Ақпараттық жүйенің пайдаларын бағалаудың қиындығы негізгі 3 жанама пайдамен байланысты. внедрения информационных технологий в бизнес- процесс, в конечном счете, включают неосязаемые, непрямые, и стратегические выгоды. Именно с тремя косвенными (soft) выгодами главным образом и связана проблема оценки пользы информационных систем.
Сонымен, жанама пайданың 3 тобы:
Сезілмейтін пайдалар ақпараттық жүйенің бөлек бағытына жатуы мүмкін, бірақ та оларды сандық өлшеммен көрсету өте қиын. Пайдалар енгізумен қатар пайда болады, мысалы, шешім қабылдауды қолдау жүйесі – decision support system – компьютерлік ақпараттық жүйесі, бұл қолданушының жұмысын шешім қабылдауда көмектесіп құрылымды жеңілдетеді.
Тікелей емес пайдалар теориялық жағынан өлшеу оңай, бірақ та аталған пайданы қандай да бір енгізілген технологияға тиесілі деп атауға болмайды. Олардың нәтижесі тек алдағы инвестициялардың көмегімен көрінеді. Мысалы, кәсіпорынға жергілікті желіні енгізу сыртқы инфрақұрылымының дамуына әсер етеді. Яғни, бұл жүйе көптеген ақпараттық жүйелер мен бағдарламалардың әртүрлі модификациясының негізі болып табылады.
Стратегиялық пайдаларды ұзақ уақыт бойы жүзеге асатын және көптеген іске асатын факторлардың өзараәсерінің салдары болатын оң әсер деп сипаттауға болады. Мысалға алсақ, олар ұйымның жаңа тиімді жұмыс стратегиясының нәтижесі болып табылады. Және осы пайдалардың бөліктерін ғана анық енгізілген ақпараттық жүйеге жатқызуға болады. Стратегиялық пайданы бағалаудың қиындығы оларды жүзеге асыру кезінде олардың маңыздылығы мен тәуекелдің көптігімен байланысты.Трудность оценки стратегических выгод связана с их значительностью и риском, которыми они сопровождаются при реализации.
МАЖды пайдалану формалары
Маркетингті орындау функцияларына арналған ақпараттық жүйенің барлық формалары 4 кестеде көрсетілген.
2 кесте