Айналымдағы ақшалардың жоспарлауы
Әрбiр атп оларда нақты қажеттiкпен сәйкес айналымдағы ақшалардың жеткiлiктi саны алуы керек. Демек, отынның кемшiлiгi, автокөлiк шина өндiрiстiк Запасоволар тағы басқалар қордағы жиiрек автокөлiктердiң артық жай қарапайымдарын себеппен қызмет ете алады, автомобилдiк бақтың өнiмдiлiктi төмендетуi себебінен.
Жiберуге болмайды және айналымдағы ақшалардың тағы басқа түрлерiнiң өндiрiстiк Запасоволарының артықтары, өйткенi бұл қоймалар және негiзiнен рационал емес қолдануға айналымдағы ақшалардың айналымдылығының төмендетуiне, олардың шамадан тыс жинақталуына заттық және ақшалай қор алып келедi.Әрбiр атп сырт құралдар ретiнде минималды алуы керек бiтпеген өндiрiс және болашақ кезеңдер шығындарды құралдың шығыны қажеттi өндiрiстiк Запасоволардың саны керек қажеттi, сонымен бiрге айналыс саладағы қажет құрал. Жылдың әртүрлi мерзiмдерiнде айналымдағы ақшалардағы қажеттiк бола алады. (әдетте қыстыгүнi) тасымалдаулар көлемiнiң төмендетуiнiң мерзiмдерiнде айналымдағы ақшалардың ең төменгi саны керек болады; айналымдағы ақшалардағы қажеттiк көлiк жұмыс үлкеюге қатысты мерзiмдерге жоғарылайды.
Айналымдағы ақшалар екi әдiстердi әрбiр атптарда қалыптасады: қорлардағы кәсiпорынның ең төменгi қажеттiк қамтамасыз ететiн құралдардың бiр бөлiктерi ретiнде меншiктi айналымдағы ақшалардың онына бекiнедi; нақтылы уақыт аралықтарында құралдардағы қосымша қажеттiк ескеретiн басқа бөлiк қарыз қаражаттар арқасында қалыптасады және банктiк қарыздармен қамтамасыз етiледi.
АТП айналымдағы ақшалар мөлшерлелетiн және мөлшерлемелетiнге бөлшектенедi. Мөлшерлелетiн айналымдағы ақшаларға кәсiпорындардың меншiктi айналымдағы ақшалары, жұмыс iстейтiн өндiрiстiң салаларында жатады, өйткенi. өндiрiстiк қорлар, автомобильдi жөндеуге және болашақ кезеңдер шығындар бойынша бiтпеген өндiрiс. Бұл құралдар кәсiпорындарға бекiнедi және оның қызметiнiң материалдық базалары болып табылады.
Айналымдағы ақшалардағы нормативтiк қажеттiктерiн материалдардың бiлiмнiң қажеттiлiгiнен сүйене үмiт артады, отын, қордағы жиiрек және агрегаттар, автокөлiк шинасы, бағасыздау және жылдам тоздыр заттар, автомобильдi жөндеуге және болашақ кезеңдер шығындар бойынша бiтпеген өндiрiс. Бұл айналымдағы ақшалардың элементтерi өндiрiстiң салаларында жұмыс iстейдi.Автомобилдiк тасымалдаулар бойынша қаржы, есептеулер және (кәсiпорындармен, ұйым және жеке тұлғалармен) әртүрлi дебиторлармен. Меншiктi айналымдағы ақшалардың нормативтары сомдардағыны күндердегi сырт қорлардың жеке элементтерiнiң орташа тәулiктiк шығынынан және қажеттi олардың қоры сүйене анықтайды:Айналымдағы ақшалардың - жоспарлалатын мерзiмге сметаға сәйкес өндiрiс шығындардан осы элементкене дейiн
Сн/д =(З*Н)/Д,теңге.
мұндағы Н - айналымдағы ақшалардың осы элементi бойынша қорды норма,
күндер
Д - жоспарлалатын мерзiмнiң ұзақтығы, күндер.
Нормативтың құрамына кәсiпорынның қойма болатын қорлар және заттық құн жолда қосылады. Айналымдағы ақшалардың нормативының құрамына әр түрлi материалдардың жабдықтауларын бiр қалыптылықтардың жанында өлшемi ауытқулардың алдыңғы мерзiмдегi жоспарлы жабдықтауынан есепке алуы бар тәжiрибелi жолымендердi анықтаған (кепiлдi ) сақтандыру қоры қосу керек.Айналымдағы ақшаларының элементтерi бойынша күндерiндегi қорын нәтижеде ортақ норматив ағымдағы, технологиялық, көлiк және сақтандыру Запасоволарынан қалыптасады.Атп шығын схема айналымдағы ақшалардағы қажеттiктiң анықтауы үшiн негiз болып табылады. Айналымдағы ақшалардың әрбiр түрi бойынша күндердегi нормасы үлкен мән меншiктi айналымдағы ақшалардың жоспарлауында дұрыс анықтауы болады.Айналымдағы ақшалардың нормативтарының есептеуiнiң әр түрлi әдiстерiн қолданылады.
Аналитикалық әдiс айналымдағы ақшалардың жеке элементтерi бойынша нақты қорлар туралы мәлiметтердiң негiзiнде күндердегi нормасы алдыңғы жылдар бойы анықтауға мүмкiншiлiк бередi. Жылдың үш-төрттерiне есептеулерде әдетте мәлiметтердi пайдаланады. Күндердегi пайда болатын норманың биылдарында алған керексiз және нормативтен тыс материалдардың ерекшелiгi, заттық құндар және өндiрiстiң шарттарының жабдықтауларын шарттардың өзгеруiнiң есепке алуымен түзетедi, техникалық қызмет көрсету және жылжымалы құрамның жөндеуi.Аналитикалық әдiстiң бiр түрi нормативтiк мәлiметтер негiзiнде алдыңғы мерзiм iшiнде тасымалдаулар көлемiнiң өзгерiсiнiң түзеле бастауларын есепке алумен және жоспарлалатын мерзiмдегi айналымдағы ақшалардың айналымдылығының үдеуi жеке элементтер бойынша айналымдағы ақшалардағы қажеттiктiң анықтауы болып табылады.Жеткiлiктi дәлдiкпен аналитикалық әдiс жабдықтау және техникалық қызмет көрсетудi жұмыс iстейтiн ұйым және жылжымалы құрамның жөндеуiнiң нақты шарттарының есепке алуы бар айналымдағы ақшаларының нормативын анықтауға мүмкiндiк бередi.
Бірақ оны қолдану барысында қамтамасыз ету және жөндеу практикаларының кемшіліктері қайталануы мүмкін. Бұны болдырмау үшін аналитикалық әдіс тура есептеумен толықтырылуы мүмкін. Есептеулерді әр ойналмалы қаражат тармағы және тармақ шегі мен барлық ықпалдарды есепке жүргізіледі. Жұмыстың үлкен көлемі кезінде тура есептеулерді 5 – 7 жылда бір рет жүргізу ұсынылады, ал олардың аралықтарында аналитикалық және басқа да оңайлатылған айналмалы қаражат көрсеткішін есептеу әдісін қолдануға болады.
Айналмалы қаражат көрсеткішін анықтау тәсілдері әртүрлі болуы мүмкін. Отын, материал, автомобиль шинасының қоры, арнаулы жұмыс киімі, аз құнды және тез тозатын бұйым және құрал – жабдық, көрсеткіш сияқты тармақтар қор күйімен анықталады. Қор нормасы жабдықтырушының орналасуының алыстығына, жөнелту жиілігі, жеткізілім біркелкілігі мен материалдық құндылықтардың тұтынуға дайын болу дәрежесіне байланысты.
Кейбір айналмалы қаражаттар үшін көрсеткіштер бір жұмыскерге, автомобильге, ғимаратқа теңгемен қойылады. Бұл әдіс айналмалы агрегаттар, қосалқы бөлшектер, пайдалану негізінде аз құнды және тез тозатын құралдар мөлшерленуі негізінде қолданылуы мүмкін.
Айналмалы қаражаттардың өзіндік нормасы мен көрсеткіштерін есептеу барысында әрбір элемент үшін АТП қажеттілігі анықталады, яғни толық АТП үшін айналмалы қаражаттың өзіндік көрсеткіші.
Бір уақытта жоспарлы кезендегі айналмалы қаражаттардың өзіндік көрсеткішінің өсімі мен кемуі анықталады. Кәсіпорынға берілген айналмалы қаражаттар мінездемесі үшін өзіндік айналмалы қаражаттың жалпы көрсеткішінің жоспарлы жылдағы тасымалдаулардың бір күндік шығынына қатынасымен анықталады.