Сурет. Кесте шекараларын орнату
Microsoft Office Word
Microsoft Office Word (кнделікті — MS Word, WinWord немесе жай ана Word) - Macintosh компьютерлерінде жне Windows, DOS ортасында жмыс істейтін, азіргі кезде ке таралан, е уатты мтіндік процессорларды бірі. жаттарды даярлауа, тзетуге, арап шыуа, баспаа шыаруа арналан Windows ортасыны олданбалы программасы. Оны соы нсалары шаын баспа жйесі ретінде кітап, газет- журналдар шыаруда кеінен олданылады. Microsoft Office Word дегеніміз компьютерде жаттар жасауа ммкіндік беретін бадарлама болып табылады. Суреттер немесе сияты трлі-тсті фотосуреттер немесе крнекі суреттер пайдаланып демі мтін жасау жне карталар мен кестелер сияты деректер осу шін Word бадарламасын пайдалануыыза болады. Оан оса, Word бадарламасы мтін жасау шін трлі кмекші ммкіндіктерді береді, оларды кмегімен маалалар немесе есептер сияты іскери жаттарды оай аятай аласыз. Сондай-а, ашыхат немесе хаталта мекенжайларын басып шыаруыыза болады. Word бадарламасы жаттар, электронды кестелер мен крмелер жасауа жне электронды поштаны басаруа арналан бадарламаны бірнеше трлерін біріктіретін німдерді бумасы болып табылатын «Office» бумасыны бір блігі болып табылады.
Microsoft Office Word - мтіндік жаттарды дайындауа, тзетуге жне ааза басып шыаруа арналан Windows жйесіні осымша программасы.Ол-мтіндік жне графикалы информацияларды деу барсында жзден аса операцияларды орындай алатын е ке тараан мтін редакторыны бірі. азіргі компьютерлік технологияларда орындауа болатын кез келген операция бл ортада жзеге асырыла береді. Мысалы, баса ортада дайындалан мтіндік фрагменттер, кестелер, суреттер сияты неше трлі объектілерді байланыстыра отырып осы ортаа енгізуге болады. Жалпы, Word редакторында типография жмысына керекті баспа материялдарын теруден бастап, оларды оригинал – макетін толы жасауа дейінгі барлы жмыс орындалады. Мндай жаттар мен кестелерді крікті етіп , безендіруге ажет кптеген дайын шаблондар , стильдер , жазылып бірден орындалатын ішкі макропрограмалар тілі , арапайым графиктік бейнелерді салатын аспаптар жне т. с. с. жетіп артылады.
Word редакторын таайындау, іске осу жне онымен жмыс істеуді аятау
Word-пен жмыс істеуді бастау шін Windows жйесіні баса программалары сияты оны бастапы нсалы (инсталляциялы) дискеттерден немесе компакт-дискіден компьютерге жазып орналастыру ажет. Орналастырылан WORD редакторын іске осу бірнеше тсілмен жзеге асырлады:
1. Басару татасындаы Іске осу (Пуск) менюіні Орындау (Выполнить) командасыны кмегімен, бл тсіл редакторды осымша параметрлерін іске осуа арналан.
2. Программаларды Microsoft Office тобындаы WORD шартбелгісінде тышанды екі рет шерту арылы.
3. Windows жйесіні Сілтеуіш (Проводник) терезесін пайдалану арылы.
4. WORD редакторына дайындалан жатты шартбелгісіне тышан курсорын жеткізіп, оны екі рет шерту арылы т.б.
Редактормен жмысты аятау кез келген стандартты тсілдермен жргізіледі:
· ФайлШыу (Выход) меню командасын тадау арылы;
· WORD негізгі терезесіні жйелік менюіндегі Жабу (Закрыть) командасын тадау;
· тышан курсоры терезе таырыбы аумаында транда курсорды сол жа шеттегі жйелік меню белгісіне алып барып, тышанды екі рет шерту немесе батырманы бір рет басып, менюді Жабу (Закрыть) командасын тадау;
· редактор терезесіні таырыб жолыны о жа жоары брышындаы Жабу батырмасын (Х) басу;
· Тікелей Alt+F4 пернелерін басу.
Егер программамен жмысты аятау барысында мны алдында згертіліп, біра дискіге жазылмаан жат бар болса, онда редактор экрана осымша схбаттасу терезесін шыарып, згертілген жатты дискіге жазу (И-Да) керектігін, ал жазбасаыз (Жо-Нет) оны да растап беруіізді тінеді. алауыз бойынша, редакторда рі арай жмыс істей беруіізге де (Болдырмау-Отмена) болады.
Word редакторына тн осымша элементтер
Терезеде Widows жесінде кездесуге тиіс стандартты кптеген элементтер бар. алып жолында мнан баса ара тске боялып белгілі бір режимні іске осылып транын, ал ср тсті болса - іске осылмаанын білдіріп тратын жмыс режимі индикаторлары бар: ЗАП - макрокомандаларды жазу (записать) режимі іске осылан екпінді кйде екенін крсетеді; ИСПР - тзелетулерді (исправления) белгілеу режимі екпінді кйде, олар жатты соы сасына андай згерістер енгізілгенін білдіреді; ВДЛ - белгілеулерді кеейтетін ( Расширить выделения) F8 пернесі екпінді кйде, яни фрагментті ерекшелеп алып, оны кеейту режимі іске осылан, бл режим ерекшелеу млшелерін F8 арылы кеейтуге болатынын (бір символа, сзге, сйлемге т.б.) крсетіп трады. Ерекшеленген млшерді кішірейту - Shift + F8 арылы, ал ерекшелеуді тотату - Esc арылы орындалады; ЗАМ - символдарды аустыру режимі екпінді кйде, символдарды ыыстырып енгізу режимі орындалса, ол ср тске боялады. Бір режимнен екіншісіне ауысу - INSERT пернесін басу арылы жргізіледі. Сонымен, жоардаы режимдерді іске осу немесе оспау режимдері белгілі бір пернелік командалармен орындалады. Оан осымша, сол режимді арама – арсы кйге ауыстыру алып жолына жаласа орналасан ажетті индикатора тышан курсорын жеткізіп, оны екі рет шертумен де орындалатынын білген дрыс. Цифорлы табалары бар клдене жне тік жылжу белдеулері мтін ішіндегі курсор тран орынды бадарлау ммкіндігін береді.Біра бл жылжу белдеулері Word редакторында брыныдан маыздыра осымша функциялар атарады. Клдене орналасан сызыш (белдеу) арылы тышан кмегімен:
· абзац алдындаы жаа жол басын;
· бетті сол жа жне о жа шеттерінде алдырылуа тиіс бос орындар ( поле) аумаын;
· мтін аралытарындаы кесте бааналарыны енін;
· клдене табуляция позицияларын згертуге, оларды жаа мнін бекітуге болады.
Тышан курсорымен осы шамаларды мндерін згерткенде оларды тек сол абзаца атысты екенін естен шыармаан абзал. Ал енді тік орналасан сызыш, терезені сол жа жатау бойында орналасан.Оны кмегімен бетті жоары жне тменгі жатарында алдырылатын бос орындар алмаын жне де кестелер жолдары биіктігін згертуге болады. Тік сызышты крсетпей, алып тастауа болады, онда сізді мтіндеріізде берелетін орын лаяды. Дегенмен ол бейнеленіп трса, мтінді форматтау жмыстары жылдамыра орындалады. арап шыу режимдеріні батырмалары алып-кй атары маындаы клдене жылжу алабыны сол жа шетінде орналасады да, олар мыналардан трады:
§ кдімгі режим батырмасы – бл арап шыу режимі келісім бойынша редактора кіргенде бірден абылданады. Ол мтінді форматтау элементтерін арапйым трде крсете отырып, беттерді блу шекараларын пунктир – сызышамен бейнелеп, символдарды тексеру, тзету жне арап шыу процесін жылдам орындайды.
§ беттерді белгілеу режимі мтін аазда алай орналаса, айнытпай солай бейнелейтін режим болып есептеледі, мнда форматтау, мтінді тзету те ыайлы, йткені ааз шеттері айын крініп трады.
§ рылым режимі, жатты толы бейнелемей, те таыраптарын крсете алады, сол себепті мтін таыраптарын бастан ая арап отырып, оны баылау ммкіндіктерін береді. Ал оны т йіндемей, ашылан кйде бейнелесек, те клемді мтін делгенде, оны белгілі бір бліктерін тгелдей аустыруа, кшіруге жне оны рылымын байап отыруа ыайлы режим болып саналады.
Аспаптар татасы командалар мен іс - рікеттерді жылдам орындау шін е ыайлы жадай жасайды. Оны пайдалану тышан олтетігіні немесе соан сас баса рылыны кмегімен жргізіледі. Аспаптар татасыны белгілі бір командасын орындау сол командаа сйкес батырманы тышанмен шерту арылы орындалады. Бл татаны рашанда пайдалануа болады, йткені,алауымыз бойынша, ол жат терезесіні жоары жаында траты крініп трады. Меню жолыны тменгі жаында Стандарты жне Форматтау рікеттерін ана атаруа арналан Аспаптар татасы орналасан. Бл екі татадан баса Word редакторында бірсыпыра рекеттерді атаратын таталар (Сурет салу, Кмек алу жне т.б.) бар. Наты таталар мен оларды р трлі батырмаларыны атаратын ызметі жмыс барысында тсіндіріледі. Терезені негізгі элементіні бірі болып, бірнеше мтіндік жаттар атар орналаса алатын терезелерден тратын, ашы тске боялан жмыс алмаы (рабочая область) болып саналады.
Жаа жатты даярлау
Word іске осылан со, экранда 1- жат (Документі) деген бос Терезе пайда болады. жатты блай аталу себебі Word программасы іске кіріскен кезден бастап, бл сізді 1-жатыыз болып саналады.Келесі жат 2-нмірлі, онан кейін 3-нмірлі т.с.с. болып рбір келесі жат нмірі осылай сіп отырады. Егер ашылан 1-жат жабылса да, осы тереземен жмыс істеп отыранда (осы сеанс кезінде) даярланан келесі мтін 2-жат болып нмірленеді. Жаа жат ашарда Word оны ру шін белгілі бір шаблонды (нсаны) пайдаланады. Нса жаа жатты форматтау параметрлерін анытайды. Бл параметрлерге шрифтегі табалар сызылымы, пара айналасындаы бос алдырылатын рістер (поля) мні, табуляция символдары жне т.б. жатады.Нсаларды блардан баса мынадай элементтері болуы ммкін:
Ø мтін (мысалы, жоары немесе тменгі колонтитулдар немесе бет нмірлері);
Ø кестелер (таблицалар);
Ø тртбрышты жатаулар (керегелер);
Ø графикалы бейнелер;
Ø кейбір арнайы ралдар (макрокомандалар, батырмалар, айта берсек аспаптар татасы) жне т.б.
Алдын ала келесім бойынша, жаадан ашылан жат «Кдімгі» нса (шаблон «Обычный») бойынша жасалады.Word редакторын алаш ы рет компьютерге орналастыранда оны рамына мынадай стандартты нсалар кіруі тиіс, олар: іс ааздары, ызмет жазбалары; газет беттері; т.б. типтегі жат трлері. Бл нсалар ішінде бірден толтырылуа тиіс стандарты ріс жолдары (Кімге, Кімнен, Дата) мен дайын сз тіркестері боландытан, олар ркімні уаыттарын тиінді пайдалануды амтамасыз етеді. Арнаулы нсаларды пайдалану дайындалан жаттара біркелкі стиль береді.
«жат ашу» схбат терезесiнi ммкіндіктері
«жат ашу» терезесіні тек бір функциясы ана - файлды аты мен орны белгілі боланда оны ашу жолын арастырады. Біра бл схбаттасу терезісіні рбір адама берер біраз ммкіндігі баршалы . Сонымен, «жат ашу» терезесіні (немесе оны Аспаптар татасы) осымша ммкіндіктері :
ü файл іздеуді жзеге асыр ;
ü мтіндік жат ашу ;
ü файлды баса орына орналастыру;
ü файлды иып алу ( алмасу буфері арылы ) ;
ü файлды кшірмесін алу;
ü жарлыты дйындау ;
ü файылды жою;
ü файл атын згерту ;
ü файл асиеттерін арап шыу;
ü файлды ашпай-а, оны жылдам арап шыу;
ü файылдаы мліметті тек оу шін ашу;
ü файлды ааза басып шыару;
ü бумадаы файлдарды реттеу.
Негізінен аланда, «жат ашу» схбат терезесі кішігірім информациялы іздеу жйесіні функциясын атара алады. Жоарыда крсетілген барлы іс - рекеттер «жат ашу» схбат терезесіні басару татасы мен тышанны о жа батырмасы арылы ашылатын контекстік жанама менюлер жйесі кмегімен орындалады. «жат ашусхбат» терезесіні басару татасы крсетілген, ал тменде батырмаларды атаратын ызметтері крсетілген. «жат ашу» терезесіні басару татасы батырмаларыны атаратын ызметтерін былай суреттеуге болады (солдан оа арай): Бір дегей жоары ту - бумалар сатысымен жоары бір дегейге туді жзеге асырады. з буманды ашу - зіні пайдалануына арналан буманы ашады. з бумаа орналастыру - жатты з бумаа орналастырады. Майда белгілер - бумалар тізімін оларды шартбелгілері (пиктограммалары) мен атын жазу арылы бейнелейді. Кесте - бумалар тізімі кесте трінде оларды соы згертілген мерзіммен бірге бейнеленіледі. асиеттерін шыару - экрана осы жат туралы малматтар шыару: дайындалан, не згертулер енгізілген уаыты, клемі жне т.б. Ішкі мазмнын шыару - жатты экранда жылдам арап шыуды жзеге асырады . Командалар мен режимдер - оу, ааза басу, іздеу, срыптау командаларыны тізімін ашады.
Егер файл туралы кесте кмегімен информация берілген мліметтер жеткіліксіз деп санасаыз, асиеттерін шыару батырмасын басу ажет . Сол кезде берілетін осымша мліметтерден іздеп отыран керекті файылыыз осы екенін (немесе осы емес екенін) анытай аламыз. Алдыы сабата файл туралы осымша информация енгізу керектігі айтылып еді, енді «жат ашу» схбат терезесі арылы файл іздегенде сондай информацияны ажеттілігіне кзііз толы жетеді. Ішкі мазмнын шыару батырмасын пайдаланып жатты ашпай - а, оны бас жаынын жылдам арап шыуа болады. Бл ммкіндік іздеу жйесі арылы ішкі мтіні сас бірнеше файл тапанда те ажет болады. Табылан файлдар ішінен керегін ои отырып осылай анытайды. Ішкі мазмнын шыару батырмасыарылы табылан файлдар мтініні бас жаын арап алып барып, тек керектісін ана терезеге шыаруа болады.
Бос жатты даярлау
Бірінші жатты даярлау шін «Кдімгі» нсасын пайдаланайы. Бл нса кейін информация енгізетін, ал зірге бос жат терезесін ашарда ажет. йткені зірше бл жата оны мтінін форматтау немесе безендіру жнінде арнайы талап ойылан жо. «Кдімгі» нсасымен бос жатты даярлау шін:
Файл Даярлау (Файл Создать) командаларын тадап алу ажет. Мны нтижесінде «жат дайындау» схбат терезесі пайда болады.
Сол терезеден «Кдімгі» нсасын тадап алып, ОК батырмасын басу керек.
Осы рекетті баса жолмен де – Ctrl + N пернелерін немесе стандартты аспаптар татасында «Жасау» (Создать) батырмасын басу арылы да іске асыруа болады. Осыларды нтижесінде де «Кдімгі» нсасына сйкес жаа жат ашылады, біра мнда экрана схбат терезесі шыарылмайды.
Баса форматтардаы файлдарды ашу
Word редакторында WordPerfect, Works, WordStar, DOC-а арналан Word жне т.б. форматтарда даярланан файлдарды ашуа болады. Ол шін Файл Ашу ( Файл Открыть) командаларыны Файл типі жолындаы керекті типті тадау керек, йтпесе барлы файлдарды арап шыуа рсат беретін «Барлы файлдар» деген жолды тадап, соларды ішінен ажеттісін тадау керек.
жатты сатау
Даярланып жатан житты жиі – жиі дискіге жазып ою керектігін тсінген шыарсыздар. Мтін терліп жатан кезде компьютерді жедел жадында болады да, ток не компьютер шіріліп алса, бірден жойылып кетеді.Сондытан дискіге жазып сатап отыран абзал. Ол кп уаыт алмайды. Ол шін тышан курсорын дискетті суреті салынан батырмаа жеткізіп, оны бір рет шертсе боланы. Осылай саталан мтін ана атты дискіге жазылып, ауіпсз кйде за уаыт саталады. жатты дискіге алашы рет жазып сатау шін оан белгілі бір ат ойып, ай дискіні андай бумасына орналастыратыныызды білгенііз жн. Егер жмыс нтежесін бірнеше вариантта сатау керек болса, оларды райсысына блек - блек ат ойып сатау ажет. Файлды сатау шін келесі рекеттерді орындау ажет:
1. Файл … деп сатау командасын тадау немесе F12 пернесін басу.
2. Файл аты деген ріс жолына жатта ойылатын аты енгізу, йтпесе Word-ты сынан атын (мысалы, Документ2) абылдау.
3. Буманы ашылатын тізіміні кмегімен, алдымен дискіні тадап ал. Оны аты жоары кішкене терезеге шыады, ал тменгі негізгі терезеде сол дискідегі бумалар тізімі крінеді. Бл ж мысты орындаанда, А:, В: табалары мен иілгіш диск, яни дискет белгіленетіні есіізде болсын, сондытан кбінесе С:, D: сияты атты дискілерді тадауан жн, оны Диск деген рісте белгілейміз, мысалы, Д: дискісін тадап алайы.
4. Бумалар тізімінен файлды орналастыратын бума атын белгілеу керек, мысалы BOOK атын тадап алайы. Белгіленген бума аты жоары терезеде, ал негізгі терезеде – сол буманы (ВООК) ішіне кіретін баса бумалар мен файлдар тізімі трады.
5. абаттасан ішкі бумалардан да керектісін тадап ал, бізге керектісі, мысалы, PROSPECT ішкі бумасы болсын.
6. Бумалар дегейлерін толы арастырып керектісін тадап алан со, «Сатау» (Сохранить) батырмасын басу ажет. Осылай саталан жатты кейіннен тауып алу иына сопайды.
7. Мтіні рамына кіретін жне оны сипаттай алатын сз тіркестерін де енгіземіз, оларды «асиеттер» схбаттасу терезесіне енгізіп, кейіннен згертіп немесе толытырып оюа болады. «Сервис» менюіні ішкі «Статистика» параы здігінен толтырылып отырады, онда млімет клемі неше беттен, абзацтан жне жолдан тратыны крсетіледі.
орытынды мліметтер
Жмыс туралы ортынды информацияны Файл асиеттер (Файл Свойства) схбаттасу терезесі кмегімен алуа болады. Бл терезе кейіннен файлды іздеуді оайлататын информация мен ескертулерді есте сатайды. Егер «асиеттер» терезесіні жолына р файл туралы траты кйде информация енгізіп отыратын болса, кейіннен файлдарды кбейтіп, оны аты, бумасы мытылып кетсе де, оларды іздеп табу иына сопайды. Сондай сттерде брын енгізілген «асиеттер» терезесіндегі мліметтерді адырын тсінуге болады. Енді осы терезені толыыра арастырайы. Терезедегі «Жалпы» жне «Статистика» паратары адамдарды атысысуынсыз – а здері автоматты трде толтырылады. Сонымен «асиеттер» схбат терезесін толтыру шін тмендегі рікеттерді орындаймыз.
1. Файл асиеттер командаларын тадаймыз. «асиеттер» схбаттасу терезесі пайда болады.
2. «жат» параына тіп, ондаы жолдара тиісті мліметтер енгізу ажет. «жат» (Документ) параына Таырып, Автор, Мекеме,Топ, зекті сздер, Ескертпе сияты жалпы малматтардын жинайды. Бл малматтарды ркім жмыс барсында зі енгізіп, онда 255 табаа дейінгі р трлі малматтардан тратын сз тіркестерін толтыруа ммкінідік бар.
3. «Статистика» параы мынадай мліметтер береді:
ü жатты дайындалан, згертілген, ашылан даталары;
ü Кім дайындады, анша уаытта тзетілді, кім сатады;
ü «Статистика» блімінде жатты анша беттен, абзацтан, жолдан, сзден, символдан, байттан тратыны туралы жазылан млімет болады.
«асиеттер» терезесін толтыру ажет те емес сияты болуы ммкін, біра файлды іздеп оны табу процесінде оны дер кезінде толтыруды андай маызы бар екенін толы тсіндіруге болады.
PAINT ГРАФИКАЛЫ РЕДАКТОРЫ
Графикалы редактор – графикалы бейне тріндегі суреттерді салуа жне оларды деуге арналан арнайы баыттаы программа. азіргі кезде нктелік жне векторлы деп аталатын графикалы редакторларды екі трі белгілі. Нктелік графикалы редакторларда кез келген суретпиксельдер деп аталатын нктелерден тратын кішкене бейнелер арылы салынады, ал нктелерді ркайсысы трлі тске бояла алады.
Paint (Paintbrush) – Windows жйесіні стандартты программалар тобына кіретін арапайым нктелік графикалы редактор. Paint зіні ммкіндіктері жаынан професионалды графикалы редактордан біршаматмендеу боланымен ол едуір крделі рі тартымды, трлі-тсті жне а-ара суреттерді, схемаларды, сызбаларды даярлауа ммкіндік береді. Бл редакторды игеоу онша иын емес, оны рамында сурет салу, сызу жне оларды деуге арналан стандартты арапайым аспаптар жиыны бар, дайындалан бейнелер файлдарды ке тараан графикалы форматында саталды. Paint графиктік редакторы іске осу: Пуск – Программы – Стандартные – Графический редактор Paint. Редакторды жктегеннен кейін экранда деттегідей, таырып жолынан, меню мен жмыс стелінен тратын терезе пайда болады.
Компьютер графикалы руды жне графикалы кескіндерді реакциялауды е олайлы жне уатты ралы болып табылады.Е арапайым графикалы редакторлар сурет салуа,ртрлі бояу жаышты пайдаланып,суреттерді р трлі тске бояуа алыдыы мен тсі ртрлі сызытарды сызуа,суретке мтін енгізуге ммкіндік береді.Бдан крделірек графикалы редакторлар арнайы эффектілерді :клем,клеке жасауды, суретті бір блігін лкейтуді тстерді деуді жне тзетуді бірінші кескіннен екіншісіне біртіндеп туді т.б.орындауа ммкіндік береді.редакторлар ртрлі пішімді кескіндермен жмыс істеуге ммкіндік береді.Стандартты кескіндерді,суреттерді жне дайындамаларды те лкен кітапханалары бар,оларды пайдаланып тіпті сурет салудан хабары жо адам да ажетті суретті жылдам салып шыа алады.
Paint сурет салу бадарламасы ртрлі графикалы кескіндерді салуа,реакциялауа ммкіндік береді.Бл бадарламаны кмегімен арапайым суреттен бастап крделі графикалы шыармалара дейін жасауа болады.
Paint бадарламасында зіміз сурет салуымыза Windows-ты баса олданбаларын алмастыру буферге кшірілген дайын суреттерді оюа, сондай-а сканерді кмегімен алынан крделі кескіндерді оюа болады.
Программа терезесі
Редакторды іске осу шін (Windows 3.х) «Реквизиттер» тобындаы Paintbrushбелгісін тадаыздар.
Ал Windows 98 жйесінде Іске осу Программалар Стандартты Paint командалар тізбегін орындаса, экранда программаны терезесі пайда болады. Оны рамында бізге осыан дейінгі таныс элементтермен (жмыс аумаы, меню мен таырып жолдары)бірге бірсыпыра жаа элементтер де бар.
Терезені сол жа шеткі абырасында аспаптар татасы орналасан. Одан сіздер Paint-та кездесетін барлы сурет салу аспаптарын кре аласыздар. Кез келген аспаптарды тадау шін соны белгісіне тышан курсорын жеткізіп, оны шерту жеткілікті. Осыдан кейін тадап алынан аспапты бейнесі (белгісі) айын тспен ерекшелінеді.
Терезені тменгі жатауы бойымен тстер политрасы орналасан. Paint-та бір уаытта екі тспен сурет салуа болады: алам тсімен жне фон тсімен. Палитраны сол жа шетінде бірі екіншісіні ішіне орналасан кішкене екі тіктртбрыш тр, осыларды стігісі – негізгі тсті, ал астыысы – фонды тстерді крсетеді.кез келген стте тстерді згерту ммкіндігі бар. Ол шін курсорды палитрадаы жаа тске апарып, тышанны сол жа батырмасын шерте отырып негізгі тсті, ал о жа батырмасын шерте отырып – фонды тсті згертуге болады.
Аспаптар татасыны тменгі жаында сызытар алыдыын анытайтын терезе орналасан. Сызытар алыдыын сондай-а мыналара да сер етеді:
- аэрозоль болоныны сиясыны ені;
- шіргіш (ластик) ені;
- бояуыш немесе ылалам (кисть) ені;
Жмыс аумаы – салынатын графикалы бейне орналаса алатын экранны тіктртбрышты ауданы. Егерде млшері жмыс аумаынан да лкен сурет салынса, онда терещзе шеттерінде жылжу сызытары пайда болады. Олар экран бетінде жилжи отырып, бейнені кез келген блігін круге ммкіндік береді. Ал егер жмыс аумаынан кіші сурет салынса, онда ол терезені жоары сол жа брышында ара жатаулармен оршалып крсетілетін болады.
олданылатын аспаптар
Paint аспаптарын іс жзінде игеоуге кіріспес брын ескертетін бір жайт – редакторда жмыс істей барысында соы орындалан рекетті згерту ммкіндігі бар. згерту операциясы алашы кезде жиі олданылады. Оны іске асыру шін менюдегі Тзету згерту {Ctrl+Z} (Редактирование Отменить) командасын тадау керек.
Аспаптар татасы арапайым суретшіні аспаптарыны жиынына сас болып келеді. Е алашы аспапа ылалам (Кисть) жатады. Ол деттегі арындаш трізді сурет салу жмысын атарады. Мндай аспапты тадаан со, «тышанны» стандартты курсоры ылалама айналады. Тыщанны сол жа батырмасын басып трып (оны жібермей) курсорды экран бетімен жылжытсаызкурсор артында із алдырады, оны тсі сол мезеттегі таайындалан тске сйкес болады.
Мнан тмен орналасан аспап – Аэрозольді баллон немесе Шашыратыш. Оны тадап аланнан кейін тышан курсоры косу символына сас табаа айналады. Енді сол жа батырманы басып трып курсорды экран бетімен жргізсе, оны артында шашыраан бояуа сас із алады.
Тата лрамында екі трлі шіргіш (ластик) бар, оларды арапайым шіргіштен басты айырмашылыы белгілі бір тспен шіреді. Бірінші ластик барлы кескіндерді фонды, тспен шіруге арналан. Ал екінші шіргіш негізгі тспен боялып салынан барлы фрагменттерді ана фонды тске айналдыра отырып шіреді.
Бірінші шіргіш арылы кейінен керекті фонды тсті тадап алып, экрандаы ртрлі тстегі бейнелерді жаа фонды тске бояуа болады. Осы тсілді пайдалану кезінде тышанды екі рет шертсек, онда курсор маы бірден фонды тске боялады.
Екінші трдегі шіргіш арылы зімізге ажет негізгі жне фонды тстерді таайындаан со, шіру нтижесінде негізгі тстегі фрагменттер фонды тске бояла бастайды. Осы тсілмен тышанды екі рет шерту суреттегі курсор маындаы бір тсті бояуды тгелдей дерлік екіншісіне бірден згнртуге ммкіндік береді (яни, дл осы уаыта дейін негізгі тспен боялан бейне фонды тске боялып кетеді).
Сызытар мен доалар
Paint редакторы аспаптарыны кмегімен белгілі бір алындыпен берілген тзу сызытар мен доаларды сызуа болады.
Негізгі тспен тзу сызы сызу шін мынадай рекеттер орындалады:
- сызыты алыдыын таайындау жне Тзу сызы аспабын тадау;
- курсорды бастапы нктеге апарып, тышанны сол жа батырмасын басу;
- батырманы басулы кйінде стап трып, куярсорды сызыты соы нктесіне ауыстыру;
- батырманы босаты.
Осыларды нтижесінде экран бетінде негізгі тспен сызылан тзу сызы пайда болады.
Егер тік немесе клдене сызытарды сызыыз келсе, онда сызу кездерінде сол жа батырмамен бірге Shift пернесін басыыз.
Доа сызу шін аздап машытану керек. Алдымен сызы алыдыын таайындап, Доа сызатын аспапты тадаыз. Сонан кейін мына рекеттерді орындау ажет:
- жоарыда айтыландай тзу сызы жргізу (тзу сызыты соы нктелері салынатын доаны шеттерімен дл келуі тиіс);
- тзуді ортасындаы белгілі бір нктеге курсорды жеткізіп, тышанны сол жа батырмасын басып оны басулы кйде стап жібермей, курсорды доаны котуры ойыыздаыдай боланша клдене баытта орын ауыстыру керек;
- батырманы босату керек.
Экран бетінде берілген алыдыта, негізгі тспен сызылан доа пайда болады. Егер доа ойдаыдай болып шыпаса, онда бірнеше рет айталап бірінші салынан доаызды згертуге тырысыыз.
Геметриялы фигуралар
Paint редакторында тіктртбрыштар, эллипстер жне кпбрышты тйы сызы сызатын арнайы аспаптар бар. Барлы фигураларды контуры берілген алыдытаы негізгі тстегі сызытармен салынады. Фигураларды іші бос болуы ммкін немесе белгілі бір тспен бояуа да болады. Бояу тсті фонды, тске сай келуі тиіс. Аспаптар татасында трлеріне сйкес бейне сызуа ммкіндік беретін мынадай белгілер орналасан:
- іші бос тіктртбрыш;
- іші боялан тіктртбрыш;
- ырлары жмырланан іші бос тіктртбрыш;
- ырлары жмырланан іші боялан тіктртбрыш
Paint графиктік редакторы іске осу:
ПАЛИТРА
Палитра жмыс аумаынан тмен орналасан жне тстер жиынтыынан баса негізгі жне фонны тстерін крсететін тс индикаторы бар тстер маус батырмасын ажетті тсте басу арылы тадалынады о жа батырмамен-фонны ал сол жа батырмамен негізгі тсті дайындаймыз тікбрыш кпбрыш жне эллипс тадалан режімге байланысты фон тсімен боялуы ммкін палитраны згерту шін оан маусты о жа батырмасымен екі рет шерту керек
СУРЕТ САЛУ ТСІЛДЕРІ
маусты сол жа батырмасын басу арылы рал тадаймыз егер ажет болса сызытар алыдыын оны конфигурациясын немесе ажет режімді мысалы эллипсты тадаймыз маусты сол жа батырмасын басып отырып сурет саламыз мтінді енгізгенде алдымен жазу аріп оны лшемі жне баса атрибуттары орналасатын жерді белгілейміз.
Кестелерді ру
Кез келген кесте (электронды болуы міндетті емес) яшытарды райтын жолдар мен баандара блінген. Бл яшытара р трлі апараттар жазылады, мысалы, сандар, формулалар, мтіндер жне т.б.
Кестемен жмыс детте оны рудан басталады. Word бадарламасында кесте ру шін келесі тсілдерді бірін пайдаланыыз:
· Лентада Кірістіру осымшасындаы Кесте тобында Кесте батырмасын басыыз (1.1. Сурет). жолдар мен баандарды санын тадаыз (1.2. Сурет)
1.1. Сурет. Кірістіру осымшасындаы Кесте тобы
1.2. Сурет. Кестені баандары мен жолдарыны санын тадау
· Лентада Кірістіру осымшасындаы Кесте тобында Кесте батырмасын басыыз, Кестені кірістіру командасын тадаыз. Кестелерді кірістіру диалогты терезесінде жолдармен баандарды санын тадаыз жне ОК батырмасын басыыз.
1.3 Сурет. Кестелерді кірістіру диалогты терезесі
Лентада Кірістіру осымшасындаы Кесте тобында Кесте батырмасын басыыз жне Жылдам кестелер (Экспресс- таблицы) командасын тадаыз. Алдын ала арауды табашаларымен атына бадарлай отырып, сай келетін кесте стилін тадаыз (1.4. Сурет)
1.4 Сурет. Кестені жылдам-стилдері
жатты кесте ою ажет жеріне + (осу) жне – (алу) табаларын енгізііз, одан кейін Enter пернесін басыыз. Мысалы, ш баанды кесте ру шін + _+ _+ _+ _+табаларын енгізу ажет. Мынаан назар аударыыз: мндай кестені ру осу табасымен аяталуы ажет, айтпесе кесте рылмайды;
Кесте батырмалары менюіндегі Кесте салу батырмасыны кмегімен кестені олмен салыыз. Сіз Кестені салу командасын шаыраннан лентада пайда болатын Конструкторосымшасындаы сйкес келетін батырмаларды пайдаланып, сызытардын трін жне алындыын, шекараларыны тсін орната аласыз (1.5. Сурет). Кестелер стиліні параметрлері тобында кесте руды осымша параметрлерін крсетуге болады;
1.4 Сурет. Кестені салу командасын шаыраннан кейінгі Word терезесі
Сіз Кестені салу батырмасын басан кезде нсаыш арандаш пішініне айналады. Алдымен кестені кескінін рыыз (1.6. Сурет), одан кейін клдене жне тік сызытарды салыыз (1.7. Сурет)·
1.6.Сурет. Кесте руды бірінші кезеі
1.7. Сурет. Кесте руды екінші кезеі
Кесте руды шінші кезеі Жмыс аяталаннан кейін жатты кестеге атысы жо жеріне тышанды шертііз. Егер сізге кестені редактілеу ажет болса, онда кестеге шертііз жне Конструктор осымшасына айтадан тііз.
Кестелерді редактілеу
Кестелерді редактілеу операциясына яшытардаы мтіндермен, кестелер элементтерімен ( жолдармен, баандармен жне шекаралармен) жргізілетін рекетттерді де атысы бар. Кестені ішіндегі мтінмен жмыс жасауды арапайым мтінмен жмас жасаудан еш айырмашылыы жо. Кестені деректері шін кез келген пішімдеуді орнатуа жне редактілеуді йреншікті командаларын пайдалауа болады. яшытарды арасында жылжу шін Tab пернесі пайдаланылады.
Кестені ішіндегі мтінді жою шін, сйкес келетін яшыты ерекшелеіз жне Delete пернесін басыыз.
Кестені ішіндегі мтіні з ерекшелігі бар. Мысалы, оан кез келген баытты келесі трде беруге болады:
1. Мтінні баытын згертііз келген яшыа курсорды орналастырыыз, немесе кестені ажет зіндісін ерекшелеіз;
2. Макет осымшасына тііз, Мтін баыты батырмасын басыыз (5.9. Сурет). ажетті баытты тадау шін Мтін баыты батырмасын бірнеше рет басыыз;
1.8. Сурет. Мтіні баыты диалогты терезесі
Кестені алпын жне лшемін згерту
Кестені редактілеу шін згерту жне жылжыту маркерлері олданылады. Жылжыту маркері кестені сол жа жоары брышында орналасан, егер тышанны нсаышы кестені шетінде трса, онда ол жатау ішіндегі крестик пішініне айналады (5.10. Сурет). Ал егер оан шертетін болса жне тышанны батырмасын жібермей тартатын болса, онда кесте жылжиды.
1.9. Сурет. Кестені жылжыту маркері
Егер тышанны нсаышы кестені шетінде трса, онда кестені лшемін згерту маркері о жа тменгі брышта пайда болады (5.11. Сурет). Кестені лшемін згертетін маркерге шертсек жне тартатын болса, онда кестені лшемі згереді. Бл жадайда барлы баандар мен яшытар пропорционалды лкейеді немесе кішірейеді.
Кестені лшемін згерту маркері
Кестені ерекшелеу
Кестені баанын немесе жолын ерекшелеу шін келесі тсілдердін бірін тадаыз:
· Тышанны сол жа батырмасын басып жне жібермей стап трып кестені ажетті блігін яшы бойынша ерекшелеіз;
· Нсаышты жолды сол жа шекарасына немесе баанны жоары жа шекарасына келііз, тышанмен шертііз.
Егер кесте бірнеше бетте орналасса, онда тышанны кмегімен ажетті яшытарды ерекшелеу те иын. Осындай жадайда арапайым мтінмен жмыс жасау кезіндегідей, Shift пернесін басып стап трып жне курсорды 
жне 
пернелеріні кмегімен жылжыту арылы ажетті блімді ерекшелей аласыз.
Кесте элементтерін осу
Кестелерді редактілеу кезінде оан осымша элементтерді, мысалы, жолдар немесе баандар осу ажет болса, онда келесі рекеттерді орындаыз:
1. анша осу ажет сонша жолды немесе баанды ерекшелеіз;
2. Макет осымшасына тііз жне Жолдар жне баандар тобында ажетті батырманы басыыз:
o Сол жаына ою;
o О жаына ою;
o Тбесіне ою;
o Астына ою (5.12. Сурет)
1.10. Сурет. Макет осымшасындаы Жолдар жне баандар тобы
Кестеге элементтер осуды таы бір тсілі- яшытар командасы. Оны олдану шін келесі рекеттерді орындаыз:
1. Жолдар жне баандар тобыны тменгі блігінде орналасан Кестеге яшытар ою батырмасын басыыз (1. 13. Сурет)
1.11. Сурет. Кестеге яшытар ою батырмасы
2. яшытарды осу диалогты терезесінде оюды алай жргізу керек екенін крсетііз (5.14. Сурет):
o Оа жылжумен;
o Сола жылжумен;
o Ттас жолды ою;
o Ттас баанды ою.
1.12. яшытарды осу диалогты терезесі
Кестелерді элементтеріні лшемін згерту
Кестені енін жне жолды биіктігін бірнеше тсілмен згеруге болады. Е арапайым тсіл- тышанны кмегімен. Ол шін нсаышты баанны о жа шекарасына немесе жолды тменгі шекарасына орналастырыыз. Нсаыш арама- арсы жаа баытталан баыттауышы бар ос сызы пішініне айналан кезде, тышанны батырмасын жібермей баанны шекарасын немесе жолды шекарасын ажетті орына жылжытыыз. (Осы кезде пунктир сызыы жаа шекара айда орнатылатынын крсетеді).
Сурет. Кесте шекараларын орнату
Сонымен атар кестені элементтеріні лшемін згерту шін Макет осымшасында яшытар лшемі тобындаы командаларды олдануа болады. лшемін згерту ажет яшыа курсорды орнату немесе яшытар тобын ерекшелеу ажет, одан кейін Кестені баандарыны ені жне Кестені жолдарыны биіктігі рістерінде санды мндерді енгіземіз ( 5.15. Сурет).
1.14. Сурет. Макет осымшасындаы яшытар лшемі тобы
Кестелермен жмыс істеу кезінде сіздер мынаан назар аударыыздар: мтін енгізу кезінде баанны ені те олайсыз згереді. Осы жадай шін Баандарды енін автотадау командасы ызмет етеді. Оны олдану шін келесі рекеттерді олданыыз:
1. Кестені ерекшелеіз;
2. Макет осымшасындаы яшытар лшемі тобында Автотадау батырмасын басыыз (5.17. Сурет);
1.15. Сурет. Автотадау батырмасыны менюі
3. нсіз келісім бойынша орнатылан параметрден згеше параметрді тадаыз (ішіндегілері бойынша автотадау)
o Баанны бекітілген ені;
o Терезені ені бойынша автотадау- кестені веб- жата орналастыру ажет болан жадайда ана пайдаланылады. Егер осы нса тадалса, онда кестелерді ені браузерді терезесі еніні згеруіне сйкес айта згереді.
Кестелер асиеті
Microsoft Word 2007 бадарламасында Кестелер асиеті диалогты терезесіне біріктірілген те олайлы функциялар жиыны бар (5.18. Сурет). Оны лентада Макет осымшасындаы Кестелертобында асиет батырмасын басу арылы ашуа болады.
1.16. Сурет. Кестелер асиеті диалогты терезесі
Кестелер асиеті диалогты терезесінде келесі параметрлерді анытауа болады:
· Мтінге сйкес кестелерді орналасуы;
· Клекелер жне шекаралар;
· Кестені рбір жолыны жне баандарыны параметрлері;
· яшыа мтіні орналасуы.
Кестелер автопішімі
Кестелерді пішімдеу шін Кестелер стилі функциясы пайдаланылады. Осы функцияны кмегімен сіз кестені безендіруді стилін жылдам тадай аласыз.
Кестелер стиліне атынау шін Конструктор осымшасын тііз жне Кестелер стилі тобындаы осымша параметрлер батырмасын басыыз (5.19. Сурет)
1.17. Сурет. Кестелер автопішімі диалогты терезесі
зіізді кесте стиліізді рыыз келсе стилдер менюіндегі Кестелер стилін згерту командасын пайдаланыыз. Стилді згерту диалогты терезесінде (1.20. Сурет) аріпті кеглін, гарнитурасын, юды, сызы тсін, трін тадауа болады.
5.18. Сурет. Стилді згерту диалогты терезесі
Кестені жаа стилін ру шін стилдер менюіндегі Кестелер стилін ру командасын пайдаланыыз. Стилді ру диалогты терезесінде аріпті кеглін, гарнитурасын, юды, сызы тсін, трін тадауа болады (5. 21. Сурет)
5.19. Сурет. Стилді ру диалогты терезесі
Кестелер импорты
Кейбір жадайда Word бадарламасына баса бадарламада рылан кестені импорттау ажет болады (мысалы, баса мтіндік процессорды файлдары, Microsoft Excel жне Lotus электронды кестелері). Электронды кестелерді импорттау кезінде яшытарда орналасан формулалар жне функциялар тасымалданбайды, сонымен атар безендірілуі жоалуы ммкін.
Баса осымшаларда рылан кестелерді импорттау шін келесі рекеттерді орындаыз:
1. осымшада рылан кестені ашыыз;
2. Кестені Алмастыру буферіне кшірііз;
3. Word жатында кестені ою ажет орына курсорды орнатыыз;
4. Басты осымшада Алмастыру буфері тобындаы лентада ою батырмасын басыыз.
Назар аударыыз. Баса осымшадан импорттау кезінде кестені ені бет енінен асып кетуі ммкін. Бл жадайда сйкес келетін маркерді кмегі арылы кестені баандарыны енін олмен орнатыыз (5.2. блімді араыз).
Кестедегі деректерді срыптау
Деректерді срыптау- бл кестелерді йымдастыру шін ерекше маызды командаларды бірі. Егер кестедегі деректер біртіндеп терілген болса жне рбір жазба бір жол тмен жасалан болса онда кбінесе срыптау олданылады. Бндай кестеде апаратты табу те иын. Срыптауды олдану деректерді реттеуге кмектеседі.
Кестедегі деректерді срыптау шін келесі рекеттерді орындаыз:
1. Срыптау шін баандарды ерекшелеіз немесе толыымен срыптау ажет болса кестеге курсорды орнатыыз;
2. Макет осымшасында Деректер батырмасын басыыз жне менюден Срыптау пунктін тадаыз (5.22. Сурет)
5.20. Сурет. Срыптау командасын тадау
3. Срыптау диалогты терезесінде ... бойынша басынан тізімінен кестені срыптауын жргізу ажет баанды тадаыз. Бл жерде баандар солдан оа нмір бойынша тгенделіп шыарылан.
5.21. Сурет. Срыптау параметрлері диалогты терезесі
4. Срыптау деректеріні типін тадаыз: Мтін, Сан немесе Мезгіл;
5. Срыптау типін орнатыыз: суі бойынша немесе кемуі бойынша;
6. Екінші жне шінші баандар бойынша екінші рет срыптау шін ажет болан жадайда параметрлер орнатыыз;
7. Егер ріптерді регистрі ескерілетін срыптауды олдану ажет болса, онда Параметрлер батырмасын басыыз жне Срыптау параметрлері аймаында Регистрді ескеружалаушасын орнатыыз 8. Срыптауды тадалан параметрлерін растау шін ОК батырмасын басыыз.
жата кескіндерді кірістіру
Word жатына графикалы объектілерді кірістіру те оай. Сіз кез- келген деректен суретті кшіре аласыз (веб- беттерден немесе баса жаттан), одан кейін аымдаы жатты ажетті жеріне алмастыру буферінен суретті кірістіресіз. Одан баса Word бадарламасында бадарламадан тікелей р трлі графикалы файлдарды ашуа жне сатауа ммкіндіктер бар. Сізді атыл дискіізде саталан кескінді жата кірістіру шін лентада Кірістіру осымшасындаы Иллюстрациялар тобында Сурет батырмасын басыыз (6.1. Сурет), Суретті кірістіру терезесінде графикалы файлды тадаыз жне кірістіру батырмасын басыыз.
жата кескіндерді кірістіру батырмасы
Кескіндермен жмыс жасау шін Клиптер коллекциясы тапсырмалар аймаы ызмет етеді. Оны кмегімен векторлы кескіндермен де жне растрлы кескіндермен де жмыс жасауа болады. Тапсырмалар аймаын кру шін, лентада Кірістіру осымшасындаы Иллюстрациялар тобында Клип батырмасын басыыз
Клип батырмасы
Клиптер коллекциясы тапсырмалар аймаында лайыты кескінді табу шін Іздеу жолында кілттік сзді терііз жне бастау батырмасын басыыз. Егер іздеу жолын бос алтырса, онда бадарлама барлы ол жетімді кескінді крсетеді.
Клиптер коллекциясы тапсырмалар аймаы
андай да бір таырыппен іздеуді шектегііз келсе , Объектілерді іздеу жне арау тізімін баптаыз. Е бірінші іздеу жргізу ажет коллекциялар крсетіледі, ал екінші- файлдар типі (суреттер, фотосуреттер, дыбыстар т.б).
нсіз келісім бойынша ш коллекцияны пайдалана аламыз:
· Мені коллекцияларым- мнда атыл дискті суреттер саталан барлы бумалары кіреді;
· Microsoft Office коллекциялары- кескіндерді бл жинаымен кбінесе алаш олданушылар жмыс жасайды
· Веб- коллекциялар- Office Online Интернет- орында ол жеткізуге болатын кескіндерді кмегімен Word бадарламасыны суреттер жинаын кеейтуге ммкіндік береді.
Берілген критерилерге сай келетін кескін алдын ала арау аймаында крінетін болады. сіз оларды айналдыру жолаыны кмегімен арай аласыз.
жатта кескіндерді кірістіру
Файла кескінді кірістірмес брын, оны лкейтілген лшемде кріп жне параметрлерін оып білуге болады. Ол шін келесі рекеттерді орындаыз:
1. Сізді ызытыран суретке тышанны нсаышын алып барыыз;
2. Кескіні о жаындаы баыттауыша шертііз, Кру жне асиетпунктін тадаыз.
Кеес. Кру жне асиет диалогты терезесінде кескінні параметрлерін кру шін, диалогты терезені р бір жаа сурет шін айта айта шаырмайа ойсада болады. Кескінді тадау шін 
жне 
батырмаларын пайдаланыыз.
Кру жне асиет диалогты терезесі
Кескіндерді редактілеу
Егер кірістірілген кескінді ерекшелесек, онда лентада Суреттермен жмыс- Пішім деген жаа осымша пайда болады (6.7. Сурет). Осы осымшаны кмегімен суретті редактілеуді барлы операцияларын орындауа болады. 
Суреттермен жмыс- Формат осымшасы
Суретті тсін згерту тобындаы Баса тске бояу батырмасыны кмег