Бап. Кәмелетке толмағандарға қатысты Қазақстан Республикасының еңбек заңна-масын бұзу
1. Жумыс берушінің немесе лауазымды адамның Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасын он сегіз жасқа толмаган жүмыскерлердің еңбегін ңолдануга тыйым салынган жумыстарға кәмелетке толмағандарды тарту бөлігінде бузуы -
2. Мынадай:
1) адамдар тобының алдын апа сөз байласуымен;
2) бірнеше рет;
3) екі немесе одан да көп адамга қатысты;
4) алдау немесе сенімді теріс пайдалану жолымен;
5) кінәлі адамға психикасының бұзылуынан зардап шегетіні немесе дәрменсіз күйде екені көрінеу белгілі кәмелетке толмаган адамга қатысты жасалган дәл сол іс-әрекет -
1.Жүмыс берушінің немесе лауазымды адамның Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасын он сегіз жасқа толмаған жұмыскерлердің еңбегін қолдануға тыйым салынған жүмыстарға кэмелетке толмағандарды тарту бөлігінде бұзуы (ҚК-тің 153-бабы).
Қылмыстың объектісі еңбек қауіпсіздігі ережелерін бұзу, қосымша тікелей объект кәмелетке толмағандардың өмірі денсаулығы. Объективтік жағынан қылмыс эрекеттері арқылы тиым салыған жұмыстарға кэмелетке толмағандарды тарту арқылы істеледі. Қылмыстың ниет эртүрлі: тегін жұмыс істету, акы аз төлеу, өз мүддесін тез қамту т.б.
Қылмыс субъектісі — жұмыс беруші немесе лауазымды адам. Лауазымды адамның түсінігі ҚК-тің 3-бабында көрсетілген. Ал жұ_мыс берушіге келген 16-ға толған есі дұрыс адам жатады. ҚК-тің кодекстің 153-бабының 2-бөлігінде.
1) адамдар тобының алдын ала сөз байласуымен;
2) бірнеше рет;
3) екі немесе одан да көп адамға қатысты;
4) алдау немесе сенімді теріс пайдалану жолымен;
5) кінэлі адамға психикасының бұзылуынан зардап шегетіні немесе дэрменсіз күйде екені көрінеу белгілі кәмелетке толмаған адамға қатысты жасалған дэл сол іс-әрекет үшін қылмыстың ауырлататын түрі үшін жауаптылық көрсетілген.
Жеке қүқықтар мен бостандыктарға қарсы қылмыстық құқық бүзушылықтар
Бап. Жеке өмірге қолсұғылмаушылықты және Қазақстан Республикасының дербес деректер және оларды қорғау туралы заңнамасын бұзу
1. Адамның жеке немесе отбасы құпиясын қурайтын, жеке өмірі туралы мәліметтерді оның келісімінсіз заңсыз жинау не өзге де дербес деректерді заңсыз жинау және (немесе) өңдеу нәтижесінде адамның құқықтары мен заңды мүдделеріне елеулі зиян келтіру -
2. Дербес деректерді қорғау жөніндегі шараларды қолдану міндеті жүктелген адамның мұндай шараларды сақтамауы, егер бұл іс-әрекет адамдардың қуқықтары мен заңды мүдделеріне елеулі зиян келтірсе -
3. Осы баптың бірінші немесе екінші бөліктерінде көзделген, адам өзінің қызмет ба-бын немесе ақпаратты жасырын алуға арналган арнайы техникалық құралдарды пай-далана отырып жасаған не электрондық ақпараттық ресурстарга, ақпараттық жүйеге заңсыз кіру немесе ақпараттық-коммуникациялық желі бойынша берілетін ақпаратты заңсыз ұстап қалу арқылы не өзі немесе басқа адамдар немесе уйымдар үшін пайда мен артықшылықтар any мақсатында жасалган іс-әрекеттер, сол сияқты осы баптың бірінші бөлігінде көрсетілген мәліметтерді көпшілік алдында сөйлеген сөзде, көпшілікке көрсетілетін шыгармада, буқаралық аңпарат құралдарында немесе ақпараттық-коммуникациялық желілерді пайдалана отырып тарату-
Қазақстан Республикасы Конституциясының 18-бабының 1-тармағында «Әркімнің жеке өміріне, өзінің жэне отбасының қүлиясына қол сүғылмауына, абыройы мен ар-намысының қорғалуына қүқығы бар», - делінген. Жеке өмірге қол сүғушылықты бұзу қылмыстық құқық бүзушылық болып табылады. Қылмыстық құқық бүзушылықтың тікелей объектісі жеке өмірге қол сұғылмаушылықты реттейтін қоғамдық қатынастар, қылмыстың жэбірленушісі — жеке өміріне қол сүғылған адамдар.
Қылмыстық құқық бүзушылыктың заты — жеке адамдар туралы немесе оның отбасы туралы эр түрлі мэліметтері (адамның денсаулығы, өмір сүру салты, дінге көзқарасы, жеке творчестволық жоспары, баска адамдармен қарым-қатынасы т.с.с).
Қылмыстық құқық бүзушылык объективтік жағынан адамның жеке өмірі туралы, оның жеке немесе отбасы қүпиясын құрайтын мәліметтерді оның келісімінсіз заңсыз жи-нау немесе тарату, егер осы эрекеггер жэбірленушінің құқықтары мен заңды мүдделеріне зиян келтіру арқылы жүзеге асырылады. Адамның жеке өмірі, оның отбасы туралы құпиясын құрайтын мағлұматтарды жинауды заңсыз мәліметтер жинау деп айтамыз. Осы жиналған мэліметтерді үшінші жавда хабарлауды оны тарату деп бағалаймыз. Мүндяй ха-барлау басқа жолдармен де жүзеге асырылуы мүмкін. Осы эрекеттерден жэбірленушінің қрс;ықтары мен заңды мүдделеріне зиян келтірілуі қажет. Келтірілген зиян мөлшері мүліктік немесе моральдық немесе басқа тұрғыда (отбасындағы келеңсіз жағдайлардың пайда болуы, жүмысқа орналаса алмау, т.с.с.) болуы мүмкін. Зиян мөлшерін нақты жағдайға байланысты тергеу, сот органдары анықтайды. Қылмыстық қу_қық бүзушылық заңда көрсетілген зардап — жэбірленушінің ісұқықтары мен заңды мүдделеріне зиян кел-тірілген сэттен бастап аяқталған деп танылады.
Субъективтік жағынан Бұл қылмыстық кұкьіқ бұзушылық тікелей қасақаналықпен істеледі. Қылмыстық құқық бұзушылық ниет - пайдакүнемдік немесе өзге де жеке мүдделік.
Қылмыстың субъектісі - 16-ға толған кез келген есі дұрыс адам.
Дербес деректерді қорғау женіндегі шараларды қолдану міндеті жүктелген адамның мұндай шараларды сақтамауы, егер Бұл іс-эрекет адамдардың қү_қықтары мен заңды мүдделеріне елеулі зиян келтірсе, (147-бап, 2-бөлігі) осы қылмыстың ауырлататын түріне, ал осы баптың бірінші немесе екінші бөліктерінде көзделген, адам өзінің қызмет бабын немесе ақпаратты жасырын алуға арналған арнайы техникалық қү_ралдарды пай-далана отырып жасаған не электрондық ақпараттық ресурстарға, ақпараттық жүйеге заңсыз кіру немесе ақпараттык-коммуникациялық желі бойынша берілетін ақпаратты заңсыз үстап қалу арқылы не өзі немесе басқа адамдар немесе ұйымдар үшін пайда мен артықшылықтар алу мақсатында жасалған іс-әрекеттер, сол сияқты осы баптың бірін-ші бөлігінде көрсетілген мэліметтерді көпшілік алдында сөйлеген сөзде, көпшілікке көрсетілетін шығармада, бұқаралык ақпарат құралдарында немесе ақпараттық-коммуникациялық желілерді пайдалана отырып тарату - осы қылмыстың ауырлататын түріне жатады (147-баптың 3-тармағы). Адам өзінің қызмет бабын пайдаланып жеке өміріне байланысты қүлияларды таратуы немесе пайдакүнемдікпен басқаға өткізуі мүмкін. Аталған мэліметтерді көпшілік алдын-да (жиылыстарда, жиындарда) сөйлеген сөздер, көпшілікке көрсетілетін шығармаларда (сурет, бейнефильм, жазба шығарма) немесе бұқаралық ақпарат құралдарында (газет, журнал, радио, теледидар т.б.) арқылы таратылса кінәлі адам 147-баптың осы тармағы бойынша жауапқа тартылады.