Бап. Коммерциялық немесе банктік құпияны қурайтын мәліметтерді заңсыз алу және жария ету
1. Коммерциялық немесе банктік қупияны қурайтын мәліметтерді қужаттарды урлау, коммерциялық немесе банктіи қупияны білетін адамдарды немесе олардың жақындарын парага сатып алу немесе оларды қорқыту, байланыс қуралдарында устап қалу, ком-пьютерлік жүйеге немесе желіге заңсыз кіру, арнайы техникалық қуралдарды пайдалану арқылы, сол сияқты бул мәліметтерді жария ету не заңсыз пайдалану мақсатында өзге де заңсыз тәсілмен жинау -
2. Коммерциялық немесе банктік қупияны ңұрайтын мәліметтерді оларды иеленушінің келісімінсіз, бұл қүпия қызметі немесе жұмысы бойынша сеніп тапсырылган адамның пайдакүнемдік немесе өзге де жеке басының мүддесінде жасаган және ірі залал келтірген заңсыз жария етуі немесе пайдалануы –
3. Мемлекеттік органдардың лауазымды адамдарының ақшамен және (немесе) өзге мүлікпен жасалган операциялар туралы қаржы мониторингі субъектілерінен алынган мәліметтер мен аңпаратты заңсыз жария етуі немесе өзге де заңсыз пайдалануы, егер бұл азаматтардың немесе ұйымдардың құқықтары мен заңды мүдделерін не қогамның не-месе мемлекеттің заңмен ңоргалатын мүдделерін елеулі түрде бұзуга әкеп соқса-
Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 223-бабында «Коммерциялық неме-се банктік құпияны кұрайтын мәліметтерді, құжаттарды ұрлау, коммерциялық немесе банктік қүлияны білетін адамдарды немесе олардың туыстарын сатып алу немесе олар-ды қорқыту жолымен байланыс құралдарында ұстап алу, компьютерлік жүйеге немесе желіге заңсыз кіру, арнаулы техникалық құралдарды пайдалану арқылы, сондай-ақ бұл мэліметтерді жария ету не заңсыз пайдалану мақсатында өзге де заңсыз тэсілдермен жи-нау» — коммерциялық немесе банктік құпияны құрайтын мэліметтерді заңсыз any мен жария ету деп танылады.
Қылмыстық қүқық бұзушылықтың тікелей объектісі коммерциялық немесе банктік қүлияны щ.ргшът мэліметтерді корғауды қамтамасыз ететін қоғамдық қатынастар. Мұндай мэселелер «Қазақстан Республикасындағы банктер жэне банк қызметі туралы» 1995 жылғы 31 тамызда қабылданған Қазақстан Республикасы Президентінің заң күші бар Жарлығымен реттеледі.
Қылмыстық құқық бұзушылықтың заты — коммерциялық жэне банктік құпияны құрайтын құжаттар.
Коммерциялық құпия - деп коммерциялық ұйымның кез келген жариялауға жатпайтын басқару, өндірістік, ғылыми-техникалық жэне өзге де іскерлік саласындағы мэліметтері болып табылады. Мұндай құпия коммерциялық (кэсіпкерлік) ұйымға бэсекелестікте артықшылықтар беруі немесе қосымша табыс табуға септігін тигізуі мүмкін. Осыған орай коммерциялық қүттия заңмен қорғалады.
Банктік құпияға — банктік есеп, банктік салым, жекелеген есепшоттар бойын-ша есептеу, банк салымшылары туралы мэліметтер жатады. Нормативтік актілерге сэйкес коммерциялық жэне банктік ұйымның құрылтайшы кұжаттары, кәсіпкерлікпен шұғылдануға рұқсат беретін құжаттары, ұйымның қаржы қызметіне байланысты тек-серуге жататын мэліметтері, үкімет қаулысының арнаулы тізбегінде көзделген басқа да мәліметтер коммерциялық жэне банктік қүлияға жатпайды.
Қылмыстық кодекстің 223-бабының 1-тармағында көрсетілген қылмыстық құқық бү-зушылық қү_рамының объективтік жағының белгісі: коммерциялық немесе банк-тік қүлияны құрайтын мэліметтерді жинау болып табылады. Осындай мэліметтерді жинаудың тэсілдері заңда: құжаттарды ұрлау, коммерциялық немесе банктік қүлияны білетін адамдарды немесе олардың туыстарын сатып алу немесе оларды қорқыту жолы-мен; байланыс кұралдарын ұстап алу; компьютерлік жүйеге немесе желіге заңсыз кіру; ар-наулы техникалық қүралдарды пайдалану арқылы; сондай-ақ езге де заңсыз тэсілдермен жинау деп нақты көрсетілген. Коммерциялық немесе банктік қүлиясы бар қү_жаттарды олардың иелігшен эр турлі тэсілдерді колдана отырып заңсыз алу қү_жаттарды ұрлау деп танылады.
Коммерциялық немесе банктік қүлияға қатысы бар адамдарды, олардың туыстарын ақша, басқадай материалдык игіліктер беру арқылы сол қүлияларды қолға түсіру сатып алу деп есептеледі.
Коммерциялық жэне банктік қүлияны білетін адамдарды, олардың жақын туыста-рын болашақта ұрып сабаймын, өлтіремін, денеге жарақат келтіремін, масқаралайтын мэлімеггер таратамын, мүлкінді жоямын, Бұлдіремін деп осы қүлия мэліметтерді талап ету қорқыту деп танылады. Байланыс қү_ралдарын, арнаулы техникалық құралдарды пай-далану арқылы да банктік немесе коммерциялық қүлиялары бар құжаттардың мазмүлы, көшірмесі алынуы мүмкін. Компьютерлік жүйені немесе желіні заңсыз пайдалану арқылы құжаттарды пайдаланып, ондағы мэліметтерді қолға түсіруі де мүмкін.
Қү-рылысы жағынан 223-баптың 1-тармағындағы қылмыстық қү_қық бү_зушылық қүрамы формальдық құрамға жатады. Қылмыстық кұкьіқ бұзушылық осы құрамның объ-ективтік жағының белгілерінің біреуін істеген уаьу>іттан бастап аяқталған деп табылады.
Субъективтік жағынан талданып отырған қылмыстық құқық бұзушылық құрамы тіке-лей қасақаналықпен жэне арнаулы мақсатпен (коммерциялық немесе банктік қүпияны жинау) жүзеге асырылады.
Қылмыстық қүдық бү-зушылық субъектісі - 16-ға толған, есі дұрыс, кез келген коммерциялық жэне банктік қүлияға иелік етуге кұқьны жоқ адам. Қылмыстық кодекстің 223-бабының 2-тармағында көрсетілген қылмыстық қү_қық бұзушылық қү_рамының объективтік жағының белгілері: коммерциялық немесе банктік қүлияны қу_райтын мэліметтерді олардың иесінің келісімінсіз, бү_л қүлия қызметіне немесе жүмысына бай-ланысты сеніп тапсырылған адамның ірі зиян келтіре отырып пайдакүнемдік немесе өзге де жеке басының мүддесіне жария етуі немесе пайдалануы деп көрсетілген. Мүлдағы жария ету дегеніміз - коммерциялық немесе банктік қүлияны құрайтын мэліметтерді олардың иесінің келісімінсіз, осы қүлия қызметіне немесё жұмысына байланысты сеніп тапсырылған адамның хат жазысу, жария түрде баяндама жасау, құжаттарды көрсету арьфілы, тағы басқадай эрекеттері арқылы бөтен адамға жариялауы болып табылады. Бөтен адам деп қызметі немесе жү_мысы бойынша коммерциялық немесе банктік қүлияға ешбір қатысы жоқтарды айтамыз.
Пайдалану деп заңсыз жария етілген осы қүлияларды бэсеке жақтың өз мүддесіне іске асырып, оның иесіне елеулі зиян келтіруін айтамыз.
Қылмыстық құқық бұзушылық құрамы материалдық. Осы жоғарыда көрсетілген эрекеттер ірі зиян келтіргенде қылмыс аяқталған деп табылады.
Қылмыстық қү-қық бү_зушылық құрамы (223-баптың 2-тармағы) субъективтік жағынан қасақаналықпен (тікелей жэне жанама) істеледі. Қылмыстық қү_қық бұзушылықтық ниет пайдакүнемдік жэне өзге де жеке мүдделік.
Қылмыстық қүдық бұзушылықтың субъектісі - арнаулы субъект. Қызметіне немесе жұмысына байланысты өзіне коммерциялық немесе банктік қүлия мэлім болған адам.
Осы бап бойынша қылмыстың аса ауырлататын түріне - Мемлекеттік органдардың лауазымды адамдарының ақшамен жэне (немесе) өзге мүлікпен жасалған операциялар туралы қаржы мониторингі субъектілерінен алынған мэліметтер мен аіуіаратты заңсыз жария етуі немесе өзге де заңсыз пайдалануы, егер бұл азаматтардың немесе ұйымдардың құқықтары мен заңды мүдделерін не қоғамның немесе мемлекеттің заңмен қорғалатын мүдделерін елеулі түрде бұзуға экеп сокқан іс-эрекеттері жатады.
Қылмыстық құқық бұзушыльщ субъектісі мемлекеттік органдардың лауазымды адамдары. Олардың түсінігі ҚК-тің 3-бабының 26-тармағында көрсетілген.