ТРОМБОЦИТТЕР МЕН АННЫ ЮЫ
Тромбоциттер немесе ан пластинкалары – анны е кішкентай, тссіз, ядросыз формалы элементтері. Олар сйек кемігінде тзіледі, млшері 2 – 4 мкм, дрыс емсссес дгелек пішінді. 1 мм куб анда 180 – 350 мы тромбоцит болады. Тіршілік затыы, шамамен, 7 кн. Ккбауыр мен кпеде бзылады. Ккбауырда жинаталып, ойма тзеді. Бл жерден тромбоциттер ажет кезде ана тседі.
ызметі:
Негізгі ызметі – анны ю жне ан кетуді тотату процестеріне атысу
анны юы:
анны юыны бейімделгіш маызы зор, тамырлар заымданан жадайда организмді ансыраудан сатайды. Сонымен атар, тамырларда айналатын анны йып алмауы да те маызды. Дені сау адамны са тамырлары жарааттанан кезде ан кету 3 – 4 минутта тотайды. Бл тамырларды тарылып, жараат шетіне жабысып алатын тромбоциттерді бірігуіне байланысты. Осы кезде тромбоциттерді бір блігі бзылып, олардан тромбопластин ферменті, сондай – а тамырларды тарылуы мен крделі химиялы реакциялар тудыратын биологиялы белсенді заттар босап шыады. Тромбопластин атысында кальций иондары жне атмосфералы оттек бар болса, крделі ферменттік реакциялар нтижесінде плазманы ерігіш нруызы – фабриноген ерімейтін фибринге айналады. Фибрин жіпшелері жараат орнында эритроциттер, лейкоциттер, тромбоциттер трып алатын тыыз талшыты тор тзіп, йыан ан – тромб пайда болады. алы тромб тамырды бітеп, ан кету тотайды. Тромбопластин, фибриноген, фибрин жне кальций иондарынан баса анны юына бірнеше ферменттер, К витамині, міндетті трде оттек атысады.
анны юымау зардабы:
анды йытатын факторларды біреуі болмаса, анны ю абілеті тмендеуі немесе ан млде йымауы ммкін. Бл ауру пайда болуына сер етеді. Мысалы, гемофилия – туыланнан аны йымайтын тым уалайтын ауру. Мндай аурумен ауыратын адам шамалы жарааттан кп ан жоалтып, кейде ліп кетуі ммкін.
Маызы:
Сонымен, анны юы организмні ораныш реакциясы ретінде оны ансыраудан жне жараата ауру тудыратын микробтарды енуінен сатайды
алыпты жадайда ересек адамны 1 мм анында 180 – 320 мы тромбоцит кездеседі. ан табашаларыны рамында арнайы 4 тйіршік: (дельта тйіршіктерінде азенозин екі фосфор жне аденозин ш фосфор ышылы, серотонин, кальций иондары; альфалыта – ан юына атысатын, абыну, иммунитет жне блінген тіндерді алпына келтіретін су факторы; лизосомалыта – гидролиздік ферменттер; пероксисомалыта –каталаза ферменттері) болады, сондай-а митохондрия табашаларды жылжуын амтамасыз ететін микроттікшелер, гликоген тйіршіктері, кейде рибосома айындалады. Тромбоциттер сйекті ызыл кемігіндегі ірі клеткалар – мегакариоциттерден жетіледі. ан табашалары 8 – 11 тулікке дейін тіршілік етеді.
Тромбоцит — сйекті ызыл кемігіндегі ірі жасушалар — мегакариоциттерден жетіледі. ан табашалары мегакариоциттер цитоплазмасыны млшері екі-ш мкм ядросыз блікшелері. Олар анда топтасып орналасады. ан табашалары жасы боялатын днді орталы блігі
- грануломерден (хромомерден) жне біркелкі (гомогенді), шеткі блігі — гиаломерден трады.
- протеин, май, кмірсулар жатады.
Тромбоцит — сйекті ызыл кемігіндегі ірі жасушалар — мегакариоциттерден жетіледі. ан табашалары мегакариоциттер цитоплазмасыны млшері екі-ш мкм ядросыз блікшелері. Олар анда топтасып орналасады. ан табашалары жасы боялатын днді орталы блігі анны ю кезедері: Белсендірілу фазасы Коагуляция фазасы Ретракция фазасы
анда тромбоцит саныны аздыынан пайда болатын ауру. Жиі жастар ауырады. йел адамдарда 2 – 3 ретке дейін жиі кездеседі.
Этиологиясы. Тромбоциттерді шамадан тыс кп ыдырауынан немесе оларды кп ттынуынан жне аз тзілуінен пайда болады. Тромбоциттер ызметінен айырылып, ан ю дрісіні бзылуына кеп соады.
Клиникалы бейнесі. Сыратты негізгі белгісі рынанда, соылында дене тез кгереді. Бл теріні геморрагиясы жне кілегей абытардан ан кетуі болып табылады. Еккен жерлерге кп млшерде ан йылады. Бл адамдарда шымшыма симптомдары жаымды болып крінеді. Жиі мрыннан, тістен, асазан - ішек жолдарынан, жатырдан ан кетуі ммкін. Бара – бара науастарда ан азды белгілері байалады. Ауру толынды трде теді. Сыратты рістеу кезеінде клиникалы белгілері айын білініп, ан ю уаыты 10 – 30 минутке дейін созылады. Шеттік анда тромбоциттерді саны азайан, морфологиялы трде тромбоциттерді клемі скен жне оларды трі згерген. Гемоглобин жне эритроцит млшері азаяды.
Дерт анытамасы. Сыратты клиникалы белгілеріне (петехиалды да, ан кету белгілері, шетті анда тромбоциттерді морфологиялы жне млшерлік згерістері) сйене отырып диагноз ойылады.
Емі. Емні негізгі аидасы глюкокортикоид гормондарын таайындау. Сыратты бастапы кезеінде преднизолонны млшерін жеткілікті млшерде беріп, тромбоциттерді саны алпына келгеннен кейін біртіндеп азайтады. Жергілікті ансырауда гемостатикалы сорыш олданылады. Сыратты ауыр трінде спленэктомия (кк бауырды алып тастау) жасалады, себебі кк бауыр тромбоциттерді ыдырауын тотатады. рі арай ота нтижесіне арай гормон млшерін біртіндеп азайтып, е соында оны беруді тотатады. Кейде плазмаферез нтижелі болады. Тромбоцитопениялар ауыр трінде, мірге ауып тнгенде ан ю олданылады.