Ауа температурасын анытауа арналан ралдар

АУА ТЕМПЕРАТУРАСЫН ЛШЕУ ДІСТЕРІ

Жмысты масаты:

1)Температура туралы тсінік;

2)Ауа температурасын лшеу ралдарыны рылысымен жне жмыс істеу ретімен танысу;

3)Температурасын баылау дістерін мегеру.

ажетті рал-жабдытар: сынапты термометрлер

Ауа температурасын анытауа арналан ралдар

Блмедегі ауа температурасын анытау шін сынапты, спирттік жне электрлі термометрлерді олданады.

Сынапты термометрлер ке тараан, оларды длдігі те жоары жне –35 тен 375^оС аралыындаы температураны лшеуге болады. Спирттік термометрлерді длдігі тменірек, біра сынапты термометрлермен анытауа ммкін болмайтын (сынап –37,4^оС температурада атып алады) –70^оС дейінгі тменгі температураларды лшеуге ммкіндік береді.

Кез-келген уаыт аралыында барынша жоары жне е тмен температураны тіркеу шін арнайы минимальды, максимальды жне аралас максимальды-минимальды термометрлер болады.

Максимальды термометрлер (сынапты) баылау кезеінде ауаны максимальды температурасын крсетеді.

Сынапты максимальды термометрлер резервуарды капилляра тетін жерінде тарылады. Температура жоарылауы кезінде сынап кеейе отырып капиллярмен жылжиды. Ал егер температура тмендесе сынап баанасы капиллярда алады, йткені тарылан жердегі кедергіні жее алмайды.

Сынапты резервуара айтару шін термометрді олданар алдында атты сілкиді.

Минимальды термометр (спиртті) баылау кезеіндегі минимальды температураны крсетеді. Бл термометрді резервуарын ауамен шектесу ауданын лкейту шін шаышы трінде істейді. Термометр капилляры саылауында шыны штифтик – крсеткіш болады, оны температура лшеуді бастар алдында спиртті жоары дегейіне апарып ояды. Спирт, температура жоарылауы кезінде кеейіп, орнында алатын крсеткіш жанынан еркін теді. Температура тмендегенде спирт сыылады да, стігі тартылыса байланысты, крсеткішті зімен ілестіріп кетеді. Сондытан крсеткішті жоары шы рашан минимальды температураны бекітеді.

Аралас максимальды минимальды термометр блмелердегі температура ауытуларын лшеу шін олданылады. Термометр екі жаы иілген ттік трінде болады, оны о жа шы шар трізді кеейген, ал сол жаы цилиндр трізді болады.

Ттікті ортаы (тменгі) блігі сынаппен, сол жа тізесі – спиртпен, ал о жа тізесі спиртпен шар трізді кеейген жеріні ортасына дейін ана толтырылан. Бл кеейген жеріні екінші жартысында спирт буы болады. Екі тізесінде де сынапты менискілеріні стінде болаттан жасалан ылшыты крсеткіштері болады. Температураны лшер алдында екі крсеткішті де магнитті кмегімен сынап баанасыны менискілеріне оларды тменгі штары сынапа тиіп тратындай етіп жаындатады.

Температура тмендегенде сол жа тізедегі спирт кеейеді, сынап баанасына кш тсіре отырып, оны ттікті о жа тізесінде жылжытады. Бірмезгілде температура крсеткіші де жоары жылжиды. Температура тмендегенде жне спирт пен сынапты теріс жылжуы барысында крсеткіш ылшытары йкелуі нтижесінде орынында алады да максимальды температураны крсетеді. Мнда сол жа тізедегі сынап баанасы ктеріліп, крсеткішті итереді, сонда ол баылау кезеіне минимальды температураны крсетеді.

Тегіс беттердегі (абыра, еден жне т.б.) температураны лшеу шін бетпен жанасу ауданын лайтатын резервуарлары тегіс, спираль трізді иірілген термометрлерді олданады. Ыайлы болу шін термометр шкаласы спираль жазыына 90^о брышта орналасан. Термометр крсеткішіне блмені ауа температурасыны серін болдырмау шін оны спиралін мауыт немесе тыыннан жасалан дгелекпен орайды. Бл термометрді абырадаы немесе едендегі лшеу нктесіне канифольді балауыздан жасалан жапсырмамен бекітеді.

Электротермометрлер блмедегі ауаны, оршау конструкцияларыны (абыра, тбе, еден), тсеніш, т.с.с температурасын лшеу шін олданылады. ралдарды жмыс істеу принципі микротермисторларды ауаны аздаан ауытуларында кедергіні згертуіне негізделген. Олар р трлі типті болады: 1) ЭТП-М, ТЭМП-60, АМ-2М, ЭВМ-2 электротермометрлері ауа температурасын, беттер мен оршаулар, т.б. температурасын лшеуге арналан.; 2) ЭА-2М электротермоанемометрі температураны, ауа озалысы жылдамдыы мен ауа аындарыны баытын лшейді.

Кез-келген уаыт аралыында (тулік, апта) ауа температурасын тіркеу шін термографтарды олданады.

Термограф температуралы крсеткіштен, биметаллды татадан, берілу механизмінен, ауырсынды тілден, саатты механизмді барабан мен корпустан трады.

Термографты жмыс істеу принципі биметалл татаны ауа температурасына байланысты исыын згерту асиетіне негізделген. Биметалл татаны бгілуіні згеруі берілу механизмі арылы арнайы сиямен айыша трізді толтырылан ауырсынды тілшеге беріледі, ол з кезегінде ктеріліп-тсіп, барабанны айналмалы таспасына температуралы исыты (термограмманы) сызады. Термограф таспасы клденеінен апталара, кндер мен сааттара, ал тігінен - 30^о до +40^оС аралыындаы температура крсеткіштеріне блінген.

 

 

Сурет 1 – М-16А типті термограф.

1 – корпусы; 2 – корреляциялы бранда; 3 – биметалл тата (температура крсеткіші); 4 – ауырсынды тілше; 5 – саатты механизмді жне диаграммалы таспалы барабан.

Ауа температурасын анытау

Ауа температурасы Цельсий градусымен лшенеді. 1 Цельсий градусы (^оС) суды айнау (100 ^оС) жне ату (0 ^оС) нктелері арасындаы температуралы шкаланы жзден бір блігіне те. Мні бойынша Цельсий градусы Кельвин (К) градусына – температураны лшеуді азіргі бірлігіне те. СИ жйесі бойынша 0 ^оС – 273,15 К, ал 100 ^оС – 373,15 К те.

Фаренгейт бойынша шкала градусын Цельсий градусына айналдыру шін келесі формулаларды олданады:

 

F = 9/5 · C + 32

С = 5/9 · (F - 32)

 

Блмедегі температураны лшеу ережелері:

2) термометр немесе термографты тікелей кн сулесі тспейтіндей, жылыту ондырылары мен ралдарынан жылу, терезе мен желдету каналдарынан суы келмейтіндей етіп орналастыру ажет.

3) рбір нктеде температураны лшеу затыы термометрді орнатаннан бастап, 10-15 мин кем болмауы керек.

 

1-кесте – Зерттеу нтижелерін жазу

блме
Зерттеу айматары	Температура, оС
еденнен 0,5 м биіктікте
еденнен 1,2 м биіктікте
тбеден 0,6 м араашытыта
Орташа температура

 

Баылау сратары:

1. Блмедегі ауа температурасын анытау шін андай лшеу ралдары пайдаланылады?

2. Максимальды термометрлер андай масатта пайдаланылады?

3. Минималды термометрлер андай масатта пайдаланылады?

4. Электротермометрлер андай масатта пайдаланылады?

5. Термографтар андай масатта пайдаланылады?