нұсқа (16) Дәрілік терапияның түрлері
Дәрілік заттарды профилактикаүшін қолданғанда белгілі бір аурудың алдын алуды көздейді. О сы мақсатта дезинфекциялаушы,химиотерапиялық заттар және басқалар қолданады.Этиотропты (казуалдық)ем аурудың себебін тоқтатуға бағытталған (осылайша,антибиотиктер бактерияларға қарсы,безгекке қарсы заттар-безгек плазмодиіне қарсы әсер етеді.) Симптоматикалық емнің басты мәселесі жағымсыз симптомдары (мысалы,ауруды)жою болып табылады,ол негізгі патологиялық үрдістің ағымына да айтарлықтай әсерін көрсетеді.Осыған байланысты көптеген жағдайларда симптоматикалық ем патогенетикалық рөл атқарады. Орынбасушы ем табиғи биогенді заттар жетіспегенде қолданылады.Мысалы,ішкі бездер секрециясының жетіспеушілігі кезінде (қант диабетіне,микседемада)тиісті гормондық препараттарды енгізеді.Мұндай емнің ұзақтығы айлар және жылдармен өлшенеді.
9-нұсқа (17)
Холинорепцерторларға әсер ететін заттар ынталандырғыш (холиномиметикалық)немесе тежегіш (холиноблокаторлық)әсер көрсетулері мүмкін.Мұндай заттардың жіктелуінің негізі болып олардың белгілі бір холинорецепторларға әсерлерінің бағыты табылады.Осы принциптерге байланысты холинергиялық синапстарға әсер етеін заттарға Н-холинорецепторларға әсер ететінзаттарН-холиномиметиктер(никотиномиметикалық)заттар Цититон Лобелин гидрохлоридіН-холинорецепторлардың немесе олармен байласқан иондық каналдардың тежегіштері Ганглиоблокаторлық заттар Бензогексоний Пентамин Гигроний Пирилен Арфонад(Кураре тәрізді заттар шеткі әсерлі миорелаксанттар)Тубокурарин. Лобелин-Lobelia inflata өсімдігінің құрамында болатын алколоид.Химиялық құрамы бойынша үшіншілік аминдерге жатады. Каротидті шумақтардың рецепторларына (сопақша мидың басқа да орталықтарына) холиномиметиктер әсер көрсетіп,тыныс алуды рефлекторлы қоздырады. Ганглиоблокаторлық заттар симпатикалық парасимпатикалық ганглийлерді,сонымен қатар бүйрек үсті безінің милы затының және каротидті шумақтардың Н-холинорецепторларын тежейді.Химиялық құрамы бойынша негізгі ганглиоблокаторлар топтары келесі түрде берілуі мүмкін.1.Бис төртіншілікаммоний қосылыстары Бензогексоний Пентамин Гигроний 2.Үшіншілік аминдер Пирилен Пахикарпин гидройодиді.Бистөртіншілік аммоний тұзы-бензогексонийдіңжетерліктей жоғары белсенділігі мен айқын таңдамалы әсері бар,бірақ әсерінің ұзақтығы шамалы(3-4сағ.) Пентамин(азаметоний бромиді,пендиомид)қамтиды.Ол әсерінің белсенділігі және ұзақтығы жағынан бензогексонийден кем.Гигроний айқын таңдамалы ганглиоблокаторлық әсерімен сипатталады.Сонымен қатар оның уыттығы арфонадқа қарағанда 5-6 есе төмен.Үшіншілік аминдерге ,сондай-ақ ганлиоблокатор пахикарпин гидройодиді жатады.Бұл есекмия өсімдігі құрамындағы алколоидтың тұзы.Ганлиоблокаторлық белсенділігі төмен және әсері ұзақ емес. Миометрияға ынталандырғыш әсер көрсетеді.Ол жіңішке ішектен жақсы сіңеді. Пирилен(пемпидин тозилаты)Ол асқазан ішек жолдарынан жақсы сіңеді,белсенділігі айқын және әсері ұзақ (8 сағ.және оданда ұзақ).Кураре Оңтүстік Америкада өсетін Strychnos және Chondodendron өсімдіктерінің сығындысы.Көптеген жылдар бойы кураре садақ уы ретінде қолданылған.Кураре құрамында бірталай алколоидтар бар:негізгілерінің бірі-Тубокурарин(Препаратан өсімдік шикізатынан алынған).
9-нұсқа (18) Синергизмнің түрлері(мысалы келтір) – бірдей ұақытта бір немесе бірнеше дәріліқ заттардын қолдағанда фармакологиялық эффектесінін сонында жоғарылады.Синергизм жағдайында заттың өзара әсересуі соңғы әсердің күшеюімен қатар жүреді.Дәрілік заттардың синергизмі,әсердің жәй қосындысымен немесе күшеюімен көрінеді.Синергизм тікелей(егер екі қосылыста бір субстратқа әсер етсе)немесе жанама (олардың әсері әр жерде орналасқан) болуы мүмкін Қосынды(аддитивтік)әсер әрбір компоненттің әсерін жәй қосқанда байқалады(мысалы,наркозға арналған заттар өзара осылай әсерлеседі.)Егер 2 затты енгізгенде жалпы әсері екі заттың қосынды әсерінен жоғары болса,бұл күшейтілгені жөнінде мәлімдейді(мысалы,антипсихотиклық препараттар наркозға арналған заттардың әсерін күшейтеді).
10-нұсқа (19) Механизм әсері бойынша эфедрин адреналиннен несімен айрықша.Негізгі әсерлері жағынан эфедрин адреналинге ұқсас.Ол жүректің қызметін ынталандырады,артериялық қысымды жоғарылатады,бронхолитикалық әсер көрсетеді,көз қарашығын кеңейтеді(аккомодацияға және көз ішілік қысымға әсер етпейді),қаңқа бұлшық еттерінің тонусын жоғарылатады,гипергликемия шақырады.Адреналиннен айырмашылығы оның әсері баяудамиды және ұзаққа созылады (артериялық қысымға әсері 7-10 есе).Белсенділігі жағынан эфедрин адреналиннен айтарлықтай кем (прессорлық әсерлерінің күші бірдей болу үшін эфедриннің мөлшерін адреналинге қарағанда 50-100 есе артық алу керек).Эфедриннің ОЖЖ не ынталандырғыш әсері айқын.Бұл жағынан ол адреналиннен күші,бірақ фенаминнен кем.
10-нұсқа(20) Антаганизмдердің түрі (мысалы келтір)-бір заттың қандай да бір дәрежеде басқаның әсерін азайтатын қабілетін айтады.Синергизммен ұқсастығы бойынша тікелей немесе жанама антаганизмге бөледі.Сонымен қатар,синергоантагонизм деп аталатындарға бөледі,бұл кезде біріктірілген заттардың кейбір әсерлері күшейеді,ал басқалары әлсірейді.Мысалы, алфа-Адреноблокаторлардың әсері кезінде адреналиннің тамырлардың альфа-адренорецепторларына ынталандырғыш әсері азаяды,ал бетта-адренорецепторларға -айқындау бола түседі.