дріс. Брылу механизмі. Брылатын блімні айналуына кедергі. Жетекті уатын анытау.
Бл механизм вертикальды оське атысты жкпен бірге кранны брылатын блігін айналдыру шін арналан. Брылу механизмдеріні айрыша ерекшелігі жкті тербелісін болдырмау шін оны сызыты жылдамдыыны шектеулігі салдарынан беріліс сандарыны кп болуы 200-1000 дейін. лкен беріліс сандарын жзеге асыру шін червякты редукторлар (uп = 30…40) жне тісті берілістер (uп =10…25) арастырылан. Соы уаытта жинаы планетарлы жне толынды редукторлар ндіріске кптеп ендірілуде.
Брылу механизмін мынадай белгілері бойынша жіктеуге болады:
1. Кранда орналасуы бойынша:
-механизм кранны брылмайтын рамасында орнатылан жне тісті тж айналдырады;
-механизм кранны брылатын блігінде орнатылан жне рамадаы озалмайтын тісті тжді айналасында жетекші шестернямен бірге айналады;
2.Конструкциясы бойынша (8.1 сурет):
-червякты (а) немесе тісті (б) редукторлары бар горизонталь орналасан озалтышпен, соны ішінде Новиков ілінісі жне сым аранды жетегі бар (в);
-гидравликалы жетегі бар, планетарлы (г) немесе толынды (д) редукторлары олданылатын вертикаль (тік) орналасан озалтышпен.
3. озалтыштар саны бойынша:
-бір жетекші шестернясы жне тісті тжге айналысты беретін екі шестернясы бар бір озалышты (е);
-екі трлі модификациясы бар кп озалтышты, бірінші модификация бл бір жалпы редуктора жмыс істейтін екі озалтыш, екіншісі бір жалпы тісті тжге жмыс істейтін 2-4 бірдей жетек.
Негізінде брылу механизмі бір озалтышты, біра уатты крандарда кп озалтыштарды олданады.
Диаметрі лкен тісті тжіде кпшекті (цевочное) іліністі олданады.
8.1-сурет. Крандарды брылу механизмдеріні кинематикалы слбасы
азіргі уаыттаы крандар шін е тымды брылу механизмі конструкциясыны жинаылыымен, жеілдігімен жне ызмет крсету арапайымдылыымен сипатталатын планетарлы немесе толынды редукторлары бар вертикальді (тік) орналасан озалтышы бар жетек.
Брылу жылдамдыы біралыпты реттелетін, жинаы жне сенімділігі лкен гидравликалы жетекті брылу механизмі кейінгі кезде кеінен таралып келеді.
азіргі кезге дейін жк ктергіштігі лкен крандарда сым аранды жетегі бар брылу механизмі олданылып келе жатса да, оны едуір кемшіліктері бар. Атап айтанда габаритіні, массасыны лкендігі, тотау длдігіні аздыы т.б., сол себепті олар жаа крандарда олданыс таба алмады.
Червякты жне тісті редукторы бар брылу механизмдері 8.1, а,б – суреттерде тсінікті боландытан, баса конструкциялара тоталайы.
8.1, д – суретінде беріліс саны лкен ашы тісті берілістерді олдануды болдырмайтын, толынды редукторы бар механизм крсетілген.
Корпус 1 рамаа бекітілген, жетекті буын 2 рычагты жйе 3 кмегімен брылмалы платформамен 5 байланысан. Рычагты жйе редукторды орнатылуындаы длсіздіктерді жне жру рамасы мен брылмалы платформаны осьтеріні ммкін болатын сйкессіздіктерін тегермелеуді амтамасыз етеді. Жаа крандарда планетарлы брылу механизмі олданылады, оны кинематикалы слбасы 8.1.г – суретінде келтірілген.
Редукторды беріліс саны тжді доалаты тістер саны z1 мен кн тріздес шестерняны тістер саныны араатынасына байланысты болады:
Кранны брылу кезінде тіректердегі кедергі.
Бір алыпа тскен кезедегі кранны брылуына кедергі, тіректі-брылмалы рылыны конструкциясына, желдік кштерге жне стын осіні вертикаль осьтен ауытуына байланысты болатын тіректердегі йкелістермен аныталады. Тіректі рылыларды мынадай трлері болады:
-кранны айналатын стыны подшипниктерде орнатылан;
-озалмайтын стыны бар крандарда роликті тіректе жне подшипниктерде орнатылан;
-крандарды жылжымалы жне баса типтеріндегі роликті-шарикті тіректі дгелектерінде немесе жріс доалатарында орнатылан.
Айналатын стыны бар кранны подшипникті тіректеріндегі кедергі 8.2 – суретінде крсетілген.
Табан тірекпен абылданатын вертикальді реакция былай аныталады:
(8.1)
мндаы Q, GК ,GС – сйкесінше жкті, стыны жне стреланы салмаы. Горизонтальды реакцияны тепе-тедік тедеуінен табамыз:
8.1. сурет. Брылмалы стыны бар кранны есептік слбасы
Брылуа кедергіні статикалы моменті жалпы жадайда тіректердегі йкеліс кшіні моменттеріні Мтр, желдік кштерді моментіні Мв, жне кранны исаю кштеріні моменттеріні Мук осындысына те:
мндаы d1, d2, d3 - сйкесінше жоары жне тменгі тіректерді жне табан тіректі диаметрлері; f1 ,f2 ,f3 - сйкесінше жоары, тменгі тіректер мен табан тіректегі йкеліс коэффициенттері; тербеліс подшипниктері шін f= 0,015…0,020.
Ттас табанны йкеліс радиусы:
Саиналы табанны йкеліс радиусы
(8.2)
мндаы dн, dв - табанны сырты жне ішкі диаметрлері.
Желдік кштерді моменті
(8.3)
мндаы FВ - желдік кш; В - кранны айналу осінен желдік кшті сер ету центріне дейінгі ашыты..
Кран стыны осіні вертикаль осьтен y брышына ауытуынан туатын кштерді моменті:
(8.4)
озалмайтын стыны бар кранны роликті тірегі мен подшипниктеріндегі кедергі 8.3 суретінде келтірілген. Жоары тіректі берік подшипнигімен абылданатын вертикальді кші RV, ктеретін жкті салмаы Q мен кранны айналатын блігіні (стреласыны) салмаы Gc жне арсы салматарыны Gn осындысына те:
(8.5)
8.3 сурет. озалмайтын стыны бар кранны есептік слбасы
Кранны орнытылыын арттыру шін жне стына сер ететін иілуші моменттерді азайту шін оан арсы салма орнатылады.
арсы салма салмаы жктелген жне жксіз кйдегі крана сер ететін статикалы моменттерді тедігі шартынан аныталады:
(8.6)
Мн жне –Мр моменттерін теестіре отырып, яни Мн = -Мр мынаны анытаймыз
(8.7)
Ілгектегі жкті айнымалы салмаына байланысты кран толы те салматы бола алмайды: кранны стыны наты жк ктерген кезде жк салмаыны жартысынан туатын моментпен жк жаа арай иіледі, ал жк жо кезде – арсы салма жаына арай иіледі.
Горизонтальді реакцияны RН жктелген кран шін моменттер тедеуінен табамыз
(8.8)
Брылуа кедергіні статикалы моменті йкеліс кші, жел кші жне исаю кші моменттеріні осындысына те болады
Жоары тіректегі жне тменгі тіректі брылмалы рылыдаы йкеліс кшіні моменті:
(8.9)
Жоары тіректі радиальды подшипнигіндегі йкеліс кшіні моменті:
(8.10)
Тірелмелік (упорный) подшипниктегі йкеліс кштеріні моменті:
Екі роликті біреуіне сер етуші кш (8.3, б - сурет)
(8.11)
Тменгі тіректі – брылмалы рылыдаы йкеліс кштеріні моменті:
(8.12)
Кран мен жкке сер етуші желдік кштерді моменті:
Мв =Mkp+Mгр
Вертикаль осінен ауыту кезінде туатын кштерді моменті:
Брылу механизміні озалтышыны статикалы уаты:
мндаы к - кранны брышты брылу жылдамдыы.
Роликті-шарикті тіректі дгелектердегі кедергі (8.4 - сурет). Шарикті жне роликті тіректі-брылмалы рылыдаы барлы сер етуші кштерді тірек центріне тсірілген вертикальды кшке RV, тербелу денелеріні центріне тсірілген горизонтальді кшке RН жне моментке келтіруге болады, яни
Шарикті жне роликті тіректердегі айналуа кедергі кштеріні моментін эмпиризмдік формула бойынша анытайды:
(8.13)
мндаы Dcp - роликтерді немесе шариктерді домаланатын дгелегіні орташа диаметрі; - шарларды немесе роликтерді сеператормен йкелісінен жне тербелісінен туатын кедергіні ескеретін коэффициент.
8.4 сурет. Роликті тіректі-брылмалы учаскесіні есептік слбасы
Жетекті уаты. Механизмді іске осу кезеінде озалтыш статикалы жктемелерден баса, жетекті айналмалы массаларыны инерция кштерін, металл конструкциясы мен жк кштеріні моментін жеуге кш жмсайды
мндаы tп - жетекті іске осу затыы.
озалтыш лі тадалмай тран кезде жне роторды, муфталарды жне т.б. инерция моменттеріні берілген мндері жо кезде кран мен жетекті жалпы инерция моментін есепке алады:
(8.14)
мндаы d - механизм жетегіні айналмалы массаларыны серін ескеретін коэффициент; mг, mk, mn - сйкесінше жкті, кранны, арсы салматы массалары. озалтышты білігіне келтірілген кранны инерция моменті
(8.15)
мндаы uм, hм - механизмні беріліс саны мен п..к. Механизмні іске осу жне тежеу уаытын ВНИИПТМаш сынысына сйкес абылдайды. Осы сыныс бойынша стрела шыны сызыты деуі 1м/с2 аспауы керек:
Стреланы е лкен созылымы 5 7,5 10 15 20 25 30
L max, м
Іске осуды е аз рсат етілген 1 1.5 2.5 4 8 8 10
уаыты, tn min, c
Кранны е лкен рсат етілген 4 6 8 10 15 25 30
уаыты, tt max, c
озалтышты есептік уаты, кВт:
(8.16)
мндаы Yп.ср - озалтышты асыра жктелуіні орташа коэффициенті.
Механизмні беріліс саны:
озалтышты ызу шарты бойынша тексеруді орташа квадратты момент бойынша немесе наты жмыс режимі дісі бойынша жргізеді.
Кранны брылу механизміндегі тежеуішті жетекті, кран конструкциясыны, жкті озалмалы массаларыны кинетикалы энергиясын (жою) жту шартымен, сол сияты желдік кштер мен жол еісі серіні моменттерін жеу шарты бойынша есептейді. Тіректердегі йкеліс кедергі кштері тежеуіштік момент шамасын азайтады. Тежеуішті габариттерін азайту шін оны озалтышты білігіне орнатады.
Тежеуіштік момент:
немесе
(8.17)
мндаы tТ - тежеу уаыты; uм -механизмні беріліс саны, hм - механизмні п..к.
Егер тежеуіш озалтышты білігіне орнатылмаан болса, онда барлы моменттерді тежеуіш білігіне келтіру керек. Жетекші шынжыр п..к. тежеуіш білігіне дейін анытайды.
сынылатын дебиеттер: /7/ бет. 162-167 , /13/ бет. 78-84, /2/ бет. 178-196.
Баылау сратар:
1.Тіректік жктемелер алай аныталады?
2.озалтышты статикалы уатын анытау?
3. Кранны брылмалы блігіні айналуыны кедергі моментін анытау?
4.Брылуды беріліс санын алай анытайды?
5.Жетекті орналасу слбасыны трлері?
6. Брылмалы крандарды андай трлерін білесіз?