Денсаулыа келтірілген ауыр зиян

А.Ясауи атындаы Халыаралы аза-трік университеті

Медицина факультеті

Адам патологиясы кафедрасы

«БЕКІТЕМІН »

Кафедра мегерушісі, доцент

Н.А.Жуманазаров

хаттама №_ ”__ ” _____2016 ж.

Сот медицинасы курсы

Дріс: №6

Таырып: Жбірленушіні, айыпталушыны, сезіктіні жне баса да тірі

Адамдарды сот-медициналы сараптан ткізу.

 

 

Тркістан– 2016ж.

1.Дріс таырыбы: Жбірленушіні, айыпталушыны, сезіктіні жне баса да тірі

адамдарды сот-медициналы сараптан ткізу.

2.Дріс жоспары:1.Кіріспе.

2.Денсаулыа келтірілген ауыр зиян .

3.Адам міріне ауіпті денсаулыа келтірілген зияндар.

4.Орта дрежедегі денсаулыа келтірілген зиян.

5.орытынды.

3.Дрісті масаты: Студенттерге сот медициналы сараптамада ылмыса тн кездесетін алуан трлі лім себептерін анытау ажет. Сот-меднцина тжірибесінде жиі кездесетін жарааттар серінен алынан заымданулар нтижесінде лім себептері туындалады .Мйітке сараптама жргізу танатология блімінде жргізіледі.і

4.Дрісті мазмны:Сот медициналы тексеруге жіберілегін объектілерге тірі адамдар/ жбірленуші, айыпталушы, сезікті ж.т.б./, зорлы лімні белгілері бар мйіттер, ылмысты айатайтын заттар жне ылмысты іс-жаттары жатады. Тірі адамдарды сот медициналы сараптан ткізу - маызды рі жиі жргізілетін сарап трі. Тергеу, сот органдары тірі адамдарды тмендегі сратарды шешу шін сот медициналы сараптауа баыттайды: Денесіде жараат бар ма? Егер бар болса, ол жарааттар алай жне ай кезде тсірілген, денсаулыа аншалыты зиянды? Сонымен атар, тергеуші сот медициналы сарапа баытталан адамны жасын анытауды ажет етуі ммкін. Сот-медициналы сараптау міндетті трде за, сот, полиция орындарыны аулысы немесе жолдамасы негізінде жргізіледі. Сот-медициналы сараптау таайындауа арналан тергеуші аулысында /жолдамасында/ ысаша іс барысы баяндалады, сарап алдына ойылан сратар крсетіледі. Тірі адамдарды сот-медициналы сараптан ткізу кбінесе сот медицина мекемесіні амбулатория блімінде жргізіледі. Сот медициналы сарап кезінде тергеуші немесе баса тергеу орныны ызметкері атыса алады (егер жбірленуші баса жыныстан болса, онда тергеуші атыспайды). Кп жадайларда жбірленушілер сот медициналы сарап таайыдауа дейін медициналы мекемелерде болып, ем абылдайды. Сондытан сот медициналы сараптан туге келгенде жараатыны біраз блігі немесе тгел жазылып кетуі ммкін. Мндай жадайларда сот медициналы сараптамаа жбірленушіні медициналы жаттары оса жіберілуі керек. Сарапшы сот медициналы сарап ткізгендігі туралы жат толтырады: сот медицина сарапшысыны орытындысы. Сарапшы орытындысы сарап ткізілгеннен кейінгі 3 кн ішінде толтырылып тергеушіге берілуі керек. Бл мерзім осымша тексерулер жргізілгевде немесе дрігер-мамандарды кеесі ажет болан жадайларда ана зартылуы ммкін. Сотмедицина сарапшысыны орытындысы 3 блімнен трады: 1. Кіріспе блімі; 2. Негізгі блім; 3. орытынды.

Кіріспе блімінде: сот медициналы сарапты таайындаан тергеушіні аты-жні, жмыс орны, аулыны жазылан кні, мазмны крсетіледі жне жбірленуші туралы мліметтер: аты-жні, жасы, мекен-жайы, мамандыы ж.т.б. крсетіледі.

Негізгі блімінде: сот медициналы сараптауды мліметтері: жбірленушіні шаымдары, жалпы арау нтижесі крсетіледі.

орытынды блімінде сот медицина сарашпысы алдына ойылан сратара ылыми трде негізделген жауаптар беруі керек. Сарапшы орытындысыны соы сол жараатты денсаулыа зияндылыын анытаумен аятылады. Жараатты денсаулыа тигізетін зияныны дрежесі азастан Республикасы Денсаулы сатау министріні 2004жылы 20желтосанда №875/1 бйрыымен бекітілген «Сот медициналы сараптама жргізу жне йымдастыру ережесіне» сай аныталады. Осы ережені 2-ші блімі «Денсаулыа келтірілегін зиян ауырлыыны сот медициналы сарап ережесі» деп аталады жне оны 5-ші тарауында жалпы ережелер берілген:

«...31. Осы Ережелерде азастан Республикасыны арастырылан заымен кзделген денсаулыа келтірілген р-трлі дрежедегі зиянны медициналы (критерилері) белгілері келтірілген. Денсаулыа келтірілген медициналы зиян белгілеріне сйкес сот-медицина сарапшысы бл зиянны ауырлыын белгілейді.

Денсаулыа келтірілген зиян ауырлыын белгілеу шін осы медициналы зиян белгілеріні біреуі де жеткілікті. Бірнеше квалификациялы белгілер бар болан жадайда, денсаулыа келтірілген зиян ауырлыын, денсаулыа келтірілген аса ауыр зияндыты крсететін белгі бойынша анытайды.

Денсаулыа келтірілген зиян маынасында азаларды бтіндігіні бзылуы немесе оларды физиологиялы ызметтеріні бзылуы (денені заымдануы) жне де сырты ортаны ртрлі: механикалы, физикалы, химиялы, биологиялы, психикалы факторлар серіні нтижесінде пайда болан ауруларды немесе патологиялы жадайларын тсіну керек.

Денсаулыты бзылуы деп азаны наты жарааты немесе жергілікті сипаттаы клиникалы айын сыраттар пайда боланда, азаны анатомиялы бтіндігіні немесе физиологиялы ызметіні бзылу жадайын тсіну керек.

Жалпы ебек абілеттілігі маынасында адамны белгілі бір зат, бйым немесе ызмет трінде леуметтік маызды нтиже алуына баытталан туа біткен жне жре пайда болан рекетке деген абілеттілікті тсіну керек.

Ксіби ебек абілеттілік деп з мамандыында немесе оан тлемі немесе біліктілігі бойынша те дрежедегі згеде ебекке деген абілеттілікті біліктілігін бойынша тсінген жн.

Денсаулыа келтірілген ауыр зиян

Денсаулыа келтірілген ауыр зиянны квалификациялы белгілері ретінде:

1) денсаулыа келтірілген зиянны адам міріне ауіптілігі;

2) адам міріне ауіпті емес, біра денсаулыа келтірілген ауыр зиянны серінен:

· Кзді крмей алуы, есту, сйлеу абілеті немесе баса мшелерді ызметіні жоалуы (бзылуы);

· Бет пішінні алпына келмейтіндей заымдануы;

· Ебек абілеттілігіні штен бірінен айырылуы (33% жне жоары), денсаулыты бзылуы;

· Жктілікті зілуі;

· Психиканы бзылуы (психикалы сыраттар);

· Наркоманды немесе токсикоманды сыраттар болып табылады.

Денсаулыа келтірілген зиянны адам міріне ауіптісі деп, заымдану кезінде заымданушы тланы міріне ауіп туызатын сырты факторларды серінен пайда болан дене жарааттарын жне патологиялы жадайларды, оларды алыпты аысы немесе зады трде асынуы адам міріне ауіп тндіруін санау керек.

Адам міріне келтірілген ауіптілікті баалауда, лімні алдын ала масатында медициналы жрдем, зіндік жрдем немесе бір-біріне жердем беру, сондай-а кездейсо жадайлармен кездесуі ескерілмеуі керек.

Адам міріне ауіпті денсаулыа келтірілген зияндара:

1) бассйекке кірген жараат, сонымен атар миды заымданбауы;

2) бассйек кмбезіні ашы жне жабы трде сынуы жне бассйек негізіні сынуы, бассйек кмбезіні сырты пластинкаларыны блек шытынауын оспаанда, ми бассйегіні блігіне жатпайтын бет аа сйектеріні сынуы.

Ми бассйегіні алыптасуына атысатын торлы сына трізді сйектерді сынуы;

3) миды ауыр дрежедегі соылуы, миды орта дрежедегі соылуы, миды кмбез блігінде заым белгілеріні бар болуы;

4) атты абы асты, атты абы сті, миды ішкі абы жне арыншаны ішкі жаынан ан кетуі адам міріне ауіп тндіру жадайы;

5) омырта зегіне кірген жарааттар, сонымен атар жлына заым келмеуі;

6) мойын омырталарыны орнынан тайып-сынуы, мойын омырталарыны доасыны екі жаты сынытары, 1-ші жне 2-ші мойын омырталарыны доасыны бір жаты сынытары, осы жарааттар аныталып жлын ызметі бзылмаан болса да;

7) мойын омыртасыны шыуы, мойын омыртасыны шыуыны салдарынан адам міріне ауіп тудыратын жадайлар мен бірге жйке ызметіні бзылуы;

8) мойын бліміндегі жлын жабы трде заымдануы, адам міріне ауіп тндіру жадайларымен оса жлынны ызметіні бзылуы;

9) бір лде бірнеше кеуде немесе бел омырталаларыны сынуы немесе сынып-шыуы мен бірге жлынны ызметіні бзылуы немесе клиникалы белгіленген ауыр дрежедегі шок жне адам міріне ауіп тудыратын жадайлар;

10) кеудені, белді жне жлынны сегізкз сегменттеріні жабы жарааттануы, ауыр шоктарын келтірумен оса жамбас мшелеріні ызметіні бзылуы;

11) жтыншаты, ешті, кмей жне кеірдекті тесіп ту жарааты сондай-а аланша безі жне айырма безіні ашы трде жарааттануы;

12) ашы жне жабы трдегі кмей шеміршегіні жне кеірдекті сынуына оса адам міріне ауіп тудыру жадайы;

13) кпені ішкі бетін аптап жататын шандыр абы уысына, жрекап уысына немесе ккірек уысыны клетчаткасына кірген кеудені жарааттары (кеуде уысыела ауа мен анны болмауынан, тері асты ауа жиынтыы кірген жараат ретінде аралмайды) сонымен атар ішкі мшелеріні заымданбауы;

14) арынны ішкі астар уысына кірген жарааты (ішкі уысы) сонымен атар ішкі азаларды заымданбауы;

15) уы уысыны кірілген жарааты, тік ішекті жоары жне ортаы блімдеріні жарааты, сондай-а тік ішекті астыы абат блімдеріні ке клемде ашы заымдануы;

16) кеуде ішкі астар уысыны ішкі мшелеріні ашы жне жабы жаралануы (ажырауы) немесе ішкі астар артындаы кеістіктер (бйрек, бйрек сті, йы безі) немесе диафрагмалар уы асты безі, зраар немесе несеп шыаратын зекті жараты бліктеріні жаралануы;

17) жамбас сйегіні арты жартылай саинасыны екі жаты сынуы, сегізкз мыыныны блшектеніп ажырауы жне жамбас саинасы жаласуыны бзылуы немесе жамбас саинасыны алдыы немесе арты блігіні бзылуы;

18) ттікті зын сйектерді диафизарлы бліктеріні (топан жілік, ортан жілік, асыты лкен жіліншек, білікті екі сйегі) ашы трдегі сынытары;

19) крі жілік, шынта жілік, асыты кіші жіліншек сйектеріні ашы трде сынуы, топан жілік, ортан жілік жне асыты лкен жілікшек жабы сынуы, сонымен атар ірі буындарды жабы жарааттарын (иы буыны, шынта, крі жілік, білезік буыны, жамбас, ортан жілік буыны, тізе, сира-ая шы буыны) денсаулыты бзылуыны затылыына немесе ебек абілеттілігіні тратылыын жоалту белгілеріне байланысты адам міріне ауіп тнуінен анытауа болады:

20) ірі ан тамырларыны: ола, йы, (жалпы, ішкі, сырты) бана асты, иы, сан, тізе асты артериялары немесе оларды осымша тамырларыны жарааттануы;

21) периферия тамырларыны заымдануы (бетті, мойын, білезік, ол шы, ая басы) адам міріне наты ауіп тнуіне байланысты, р жадай сайые аныталады (мысала кп млшерде ан жоалтуы, ауыр дрежедегі шок жне басалар);

22) нтижесінде адамны мір жадайына ауіп келтіретін заымдар: ауыр дрежедегі шок (3-4 дрежедегі) ауруды ртрлі себептеріне байланысты ессіз кйге тсу, кп млшерде ан жоалту, жіті тамыр лсіздігін келтіру, жректі ауырт лсіздігі немесе тамырларыны лсіздігі, жіті тамыр лсіздігі, миды ан айналымыны ауыр дрежеде бзылуы, бйрек немесе бауырды те атты лсіздігі, тыныс алуды ауыр дрежедегі лсіздігі, іріді септикалы кйі, айматы немесе азалы ан айналымыны бзылуынп, ішкі азаларды инфаркт алуы, лі еттен айматары, ми тамырларыны тыындалуы (газ немесе майды) ан йыны тыындалуына байланысты адам мір жадайына ауіп тндіру;

23) денені 15%астамы стігі бетіні ыстыа кюі, 3-ші, 4-ші дрежедегі айматы заымдануы, 3-ші дрежедегі кю 20% жоары,2-ші дрежедегі кю 30% жоары, тнні стігі бетіні азантай жеріні кюйі, кйікті серін бетке жасаан пластикалы жне алпына келтіру операциясын ескерусіз баалу керек;

24) жергіліктіден абса мірге ауіпті жалпы уытты сер беретін химиялы кйіктер (ышылдар оспалары, улы сілті басада уландыратын заттар);

25) химиялы заттармен (улар) улану немесе мірге ауіп тндіретін жадай туындатан биологиялы агенттер серінен пайда болан патологиялы жадайлар;

26) мойын мшелеріні тапталуы жне баса механикалы асфиксия, егер ол объективті мліметтермен (ми ан айналымыны бзылуы, есінен айрылу, амнезия жне т.б.) айындалан болса мірге ауіп тндіретін жадайларды айын белгілерімен оса зге де трлері.

35. Салдары мен шыуы бойынша денсаулыа келтірілген ауыр зияна жататын, адам міріне ауіпсіз емес жарааттар: кру, сйлеу, есту абілеттерін жоалту, немесе андай да бір мшені немесе мшені з ызметіні жоалтуы жатады:

1) кру абілетінен айырылу дегеніміз – екі кзге деген толы траты соырлы немесе кру ткірлігіні жары сезуге деген абілетіні тмендеуі, бір кзді кру абілетін жоалтуы;

2) бір кзді крмей алуы, мшелерді з ызметін жоалтуына келеді, сол себептенде денсаулыа келтірілген зиян ауырлыына жатады; бір сау кзді кз яшыыны жоалуы мшеден айрылу болып табылады жне денсулыа келтірілген зиян ауырлыы болып табылады;

3) соыр кзді заымдануы, оны алынып тасталу ажеттілігі жадайда, денсаулыты бзылу затыына байланысты бааланады, жараатты алпына келмейтіндігі жнінде міндетті трде крсетілуі тиіс;

4) сйлеу абілетін жоалту деп - з ойын блшекті дыбысты трде, айналасындаылара тсінікті трде жеткізу абілетінен айырылуды айтады немесе дауыс жоалту салдарынан болады;

5) есту абілетін жоалту дегеніміз – толы кередікті немесе заымданушыны ла аланынан 3-4 сантиметр ашытытаы дыбысты, сйлеген сзді естімейтін, алыпа келмес жадайы. латы біреуіні есту абілетіні жоалуы мшені з ызметін жо,алтуы болып табылып, денсаулыа келтірілген зиян ауырлыына жатызылады;

6) андай да бір мшені жоалуы немесе мшені з ызметін жоалтуы деп: ол, аятан айырылуы яни оларды денеден блінуі немесе з ызметтеріні абілеттілігінен айырылу (мшені салдануы немесе оларды жмыстан айыратын згеде жадайлар) болып табылады.

Ая немесе олдан анатомиялы айырылу дегеніміз денеден бкіл олды, аяты, ол шы мен ая басыны толы блінуі;

ндіру абілеттілігін жоалту орытындысында: ратандыру, жкті ету абілеті, бала ктеру, бала туу жне емізу абілетінен айыру;

жмыртаны біреуін жоалту, мшені жоалту болып табылады;

7) бет жарааты барысында сарапшы оларды ауырлы дрежесін осы Ережедегі белгілерге сйкес анытайды.

Сонымен атар ол жараатты алпына келтірілетіндігін немесе алпына келтірілмейтіндігін анытайды.

алпына келтірілетін жараат дегеніміз заым салдарынан пайда болан (крнекті тыртыты, згерістерге шырауды, мимиканы бзылуы жне баса) іздерді уаыт те немесе консервативті емдеу (хирургиялы емес) кезінде жазылуын немесе едуір кішірейуін айтамыз. Ал егерде оларды жою шін операциялы араласушылы (косметикалы немесе пластикалы операция) керек болса, ода беттегі жарааттар алпына келтірілмешін жараат болып сараланады. алпына келмейтіндігін анытау барысында сарапшы з орытындысында мндай салдар сотпен немесе тергеушімен бет-лпетті алпына келмейтіндей бзу деп таныса, жарааттарды осы Ережені 28 бліміні 2 пунктінде тиісті белгілері бойынша денсаулыа келтірілген ауыр зиян ретінде баалауы керек.

8) жалпы ебек абілеттілігіні наыз тратылыыны штен бірін (33% жоары) жоалтуы:

заым алан кездегі жалпы ебек абілеттілікті тратылыын жоалту млшері жараатты пайда болуы аныталаннан кейін (ртрлі жараатты серінен ебек абілеттілігін жоалтуыны пайыз кестесі бойынша 1-осымшаа сйкес) аныталады;

9) балаларда осы Ережеде белгіленген жалпы ережені шыуынан балаларды ебек абілеттілігін жоалтуы аныталады;

мгедектерді наыз траты ебек абілеттілігі, алан жарааттарына байланысты мгедектік группаларына арамай, сау адамдардікіндей аныталады;

10) ксіби ебек абілеттілікті толы жоалуын анытау, азастан Республикасыны Денсаулы сатау министріні орынбасарыны бекітуімен 15 наурыздан 1995 жылды 2-3747 Медицина-леуметтік жадай мселесіні сарапшылар комиссиясы белгілеген жмысшыларды ксіби ебек абілеттілігін жоалту дрежесі мертігуі немесе оларды ебек міндеттерін атаруа байланысты денсаулыкы баса да зиян келуі туралы талаптарына сйкес жргізіледі;

11) жктілік мерзіміне арамай (тоталуы) зілуі, азаны жекелік ерекшелектеріне байланысты болмаса жараатпен тікелей себептеріне байланысты болса денсаулыа келтірілген ауыр зиян болып табылады;

12) наркомандар, токсикомандар (психикалы аурулар) психиканы бзылуыны (диагностикасы) анытамасы психиатриялы, наркологиялы жне токсикологиялы сараптамалармен жзеге асырылады, біра оларды алан заымдары мен сондай-а салдарынан ішкі жан дниені бзылуы наркоманды жне токсикоманды ауруларды денсаулыа келтірілген зиян ауырлыыны баалануы сот-медициналы сарапшылар комиссиясымен психиатрды, наркологты, токсикологты атысуымен жргізіледі.

Психиканы бзылуынан (психикалы сырат) психикалы ауруларды тсіну керек.

Психикалы аурулар атарына реактивтік заымданан (психоздар, невроздар) жадайлармен заымдар кірмеуі керек.

Денсаулыа келтірілген ауыр зиян ретінде бааланады, егерде зиян аымыны затыы жне жазылу дрежесіне арамай а зімен бірге психикалы ауруды дамуына келсе.