Конструкциясыны алуан трлілігі

Т-ызметтік таайындалу

Біліктер Т бойынша алуан трлі жне белгілі бір жылдамды пен айналу моментімен айналу озалысын беру масатында механизмдер мен блшектерді монтаждау шін, айналдыруда озалысты арттыру шін ызмет крсетеді.

Конструкциясыны алуан трлілігі

р трлі лгідегі біліктерді келесі топтара блуге болады:

1) траты диаметрдегі тегіс біліктер;

2) сатылы біліктер;

3) шестерна-біліктер жне рейка-біліктер;

4) снді бетті немесе мойыны центрден тыс орналасан арнайы біліктер.

Крсетілген р бір топ кеінен аныталан конструктивті-технологиялыбелгілерімен жіктеледі.

Траты диаметрдегі тегіс біліктержасалынуда технологиялыы жоары, біра олданылуы шектеулі. Олар (L,D) лшемді белгілері бойынша ана жіктелетін бір конструктивті-технологиялы топты крсетеді. Осы топты р трлі таайындалудаы стер мен саусашалар сипаттайды.

Сатылы біліктер алуан трлі жне жалпымашина жасауда жне сіресе автомоболь мен транспорт ндіру салаларында, ауылшаруашылыы машинасын жасауда, станоктар жасауда кеінен пайдаланылады.

ТП типтеріндегі жалпы машина жасаудаы олданылатын сатылы біліктерді орташа лшемі, геометриялы пішіні бойынша 12 конструктивті топа жне 8 лшемдік топа жіктелген, сйтіп барлыы 96 типтік лшемдерді райды.

(L) зындыы жне (D) диаметрі байланысты олданылатын сатылы біліктерге 3-суретте мысал келтірілген.

 

       
   


100

 

60 65,2

57,3

40

18,4 17 20 20,6

7,3 8,2 8,4

5,8

 
 

 


160 500 800 дейін 12 25 65 дейін

160 500 800 1200 1200 жоары L,мм 12 25 65 100 100 жоары D,мм

3-сурет

Крсетілген диаграммадан тмендегідей аралытаы диаметрлі біліктерді кеінен олданыдатыны байауа болады:

25÷65 – 65,5%;

65÷100 – 20,6%;

100 жоары – 8,4%.

Берілген аралы бойынша:

160÷500 – 57,3%;

500÷800 – 18,4%;

800÷1200 – 17%.

Шестерна біліктер салыстырмалы трде аз олданылады, шыарылу клемі бойынша сатылы біліктен кейін 2-ші орында. Жіктелуі бойынша білікті геометриялы пішіміне байланысты конструктивті тобыны саны – шестерналар 12 жне лшемдік тобы 16, барлыы 192 типтік лшемді райды.

Бл біліктерді ндіру тезнлогиялы жабдытарды арнайы трлерін олдануа негізделген.

Біліктерді жасауды технологиялы шарттары (ТШ)

Барлы топтардаы біліктер жеткілікті длдікпен жасалады, сонда да сипаттамасы жмысшы отырызылу бетті, 7-8 квалитеті бойынша орындалатын, кедір-бдырлыы Rа=1,25÷0,63 мкм, шлицті байланысуыны квалитеті 7 мен 8 жне тісті тж элементіні длдік дрежесі 6,7,8 болып табылады.

Сипаттамаларыны длдігінен, біліктерді жасауа келесі ТШ ойылады:

- «В» отырызылатын жмысшы бетін А жне Б жалпы геометриялы сіне атысты 0,001-ден 0,05мм-ге дейінгі аралыта соу (4-сурет);

- «Б» тіректі шеттерін А жалпы геометриялы сіне (шеті ске перпендикульяр емес) атысты 0,02-ден 0,09мм-ге діейінгі аралыта соу;

 

А

Б

       
 
 
   

 


В 4- сурет

 

- геометриялы пішініні ауытуы (цилиндрлік, дгелектік)1/2÷1/3 лшемге жіберілу;

- тісті тжге МЕСТ 13755-81 жне МЕСТ 9587-81 бойынша талаптар ою;

- шлицтерге МЕСТ 1139-80,6033 сйкес талаптар ою.

 

Технологиялылы

Біліктер конструкциясыны технолдогиялылыы- автоматтандырылан ндіріс шін келесілерді анааттандыруы тиіс:

- біліктерді аттылыын амтамасыз ету, аттылы шарты L/Dmax 15;

- білік конструкциясы сатыларны диаметрлері зарушы немесе ысарушы болуы керек;

- білікті лшемдері барлы барлы элементтері бойынша алыпты болуы керек;

- диаметрлеріні азаюы кп болмауы керек;

- мойындарыны зындыы те немесе зара алдысыз болуы керек;

- біліктер конструкциясыны жеке элементтеріні шеттік бетері болуы керек;

- біліктер конструкциясы тімдерге деуді жібере алуы керек;

- кесуші аспапты кіріп-шыуына олайлы жадай жасауы керек.

Арнайы біліктерді технологиялылыы оларды жмыстарыны зіне тн шартарыны трлермен немі амтамасыз етпеуі ммкін, нтижесінде осы біліктерді деу кезінде арнайы жабдытар трін олдануды ажеттілігі туындайды.

Материалдар

Біліктерді жасауа олданылатын материалдар алуан трлі. Наты материал маркасын олдану білікті Т-на, жктеме шамасына, жмыс сипаттамасына, тозуа арсылы шарттарына, сынылатын жктемелерді сипаттамаларына (статикалы, динамикалы), жмыс істеу ортасына (ажалуы, бейтараптыы), температурасына (тменгі, жоары) жне баса да шартарына байланысты болады.

Негізінен біліктерді барлы типтері конструктивті жне легирленген болаттардан жасалынады. Біліктерді жасауа арналан болат маркаларыны ке тараандары – 20, 35, 40, 40Х,45.

Беріктігі жоары жне жоарлатылан біліктер шін, сонымен бірге ерекше сипаттамалы біліктер шін болаттарды жоары легирленген трлері – 20Х, 20ХН, 20Х2Н4Л, 12Х43, 18ХГТ, 20ХГНТР, 25Х2ГНТА, 40ХН, 40Г, 35ХГС, 30ГХТ, 40ХТ, 40ХНМА, 40ХГТР олданылады. ослармен оса ерекше жадайларда материал ретінде 30Л жне 40Л йма маркаларын олданады, сонымен бірге жоары легирленген модификацияланан шоын да олданылады.

Технологиялы базаларды тадау

Базалар.Станоктарда деу кезінде келесі беттерді блуге болады:

- жмысшы аспапты сер етуіне шырайтын, делуші беттер;

- деу кезінде дайындаманы жадайын анытайтын беттер;

- стап тратын лшемдерін лшейтін беттер;

- еркін беттер.

Дайындамаа немесе бйыма ойылан талаптарды беретін салыстырмалы тадап алынан координат жйесін базалау деп атаймыз.

Базалау шін олданылан жне дайындама немесе бйыма жататын беттер немесе бетке сйкес сол функцияны орындаушы с, нкте база деп аталады.

Жобаллы, конструкциялы, технологиялы жне лшеу базалара блінеді.

Жобалы базалар — бйымды, технологиялы процессті немесе бйымды жндеуді жобалауда тадап алынан базалар.

Конструкциялы базалар — бйымны жадайын немесе бйымдардаы жинаты бірліктерді анытау шін олданылатын базалар.

Технологиялы базалар — бйымды немесе дайындаманы жасау процессіндегі жадайын анытау шін олданылатын базалар. Олар негізгі жне кмекші механикалы базалара блінеді.

Негізгі технологиялы база — бл блшек конструкциясыны алынбайтын элементі болып табылатын жне оны бйыммен жмыс істеу кезінде белгілі рол орындайтын беттер. Мысалы: тісті кесу кезінде базалау шін олданылатын 2 шеті жне 1 тесігі бар беттер, негізгі технологиялы базалар болып табылады.

Кмекші базалар — бл технологиялы ойлаудан пайда болатын блшектерде арнайы рылан жне блшектерді бйым дарда жмыс істеуіне ажет емес беттер. Кмекші технологиялы базалар ретінде біліктерді орталы ясын, корпусты блшектерді дайындамаларындаы екі орнату тесігін олданады.

лшеу базалары — дайындамаларды деу кезінде (бйымдарды жинау кезінде) немесе блшек беттеріні зара жадайларын (бйым элементтерін) тексеруде лшемдерді тексеру шын олданылады.

Сатылы біліктерді деу кезінде токарлы жне тегістеу топтпрыны станоктарында базалауды келесі трлері олданылады:

1) L/Dmax 15 зындыыны диаметріне атысты біліктер шін центрінде;

2) L/Dmax 15 кезіндегі патронда;

3) арты центрінде ысылан патронда;

4) патрон мен монетада;

5) жетекпен атты байланыспаан кездегі екі монетада (негізгі базалар бойынша базалау кезіндегі - мойындара);

6) жабдытарда (угольниктерде);

7) бет немесе белгі бойынша лшегіш планшайбада.

Базалауды е жасы дісі лшеу базалары орнатыу базаларына сйкес келетіні (мысала, радиальді баыттау шін центрде базалау).

 

сынылатын дебиеттер:

1нег.: 80-86 бет.;

2нег.: 169-175 бет.

Баылау сратары:

1. Айналу лгісіндегі денелі блшектер андай сыныптара блінеді.

2. Біліктерді конструкциясыны алуан трлілігі.

3. Біліктерді технологиялылыы дегеніміз не?

4. Машина жасаудаы ТШ дегеніміз не?

5. андай базалар болады?

6. Біліктерді жасауа арналан материалдарды сипаттамалары