Бақылау сұрақтары
1. Бұранда кескіш аспапта жиектері қалай пайда болады?
2. Бұранданы кесу кезінде МСС (май салқындақышты сұйықты) қандай мақсатпен қолданады және оны таңдау неге байланысты?
Дәріс. Аралау және қиылыстыру
Аралау-бұл егеумен саңылауларды немесе арасында берілген өлшемдерді және пішіндерден кейін олар бұрғылаумен алдын ала контур бойынша алынған келесі шабумен мойнақтарды- (перемычек) саңылаулардың арасында немесе қол арамен кесумен, штампылаумен немесе басқа тәсілдермен өңдеу бойынша операция.
Контурдың пішініне байланысты аралауға жататынды, құралдың формасын (егеуді немесе қылауықты (надфиля), ал сонымен қатар сәйкесті айлабұйымдарды және өлшеу-бақылау аспаптарды таңдайды. Аралаудың ерекшелігі кесу салыстыру бойынша, өйткені өңдеудің сапасы (өлшемдері және пішіндері) әмбебапты өлшеу-бақылау аспаптарды арнайы тексерілетін құрал-саймандармен –шаблондармен тексеріледі. Қиылыстыру- бұл екі жанасатын бөлшектерді кесу тәсілдермен өзара қиылыстыруға қорытындыланатын слесарлық операция. Бөлшектердің қиылыстырылатын бөлшектердің контурларын тұйықталған (саңылаулар) және тұйықталмаған (ойықтарға) бөлінеді. Біреуі қиылыстырылатын бөлшектерді, саңылаулары бар немесе ойықтарды бар болатындар өтумен, ал бөлшек, өтуге кіретінді – ішпекпен деп аталады.
Дебиет
Бақылау сұрақтары
Дәріс. Қыру
Қыру – бұл материалдың дайындама беттері өте жұқа қабаттарын алуда арнайы құрал-сайман көмегімен – қырудың қорытынды операциясы болып есептеледі. Қыруды өңделген беттің кедір-бұдырлығы өте аз болған жағдайларда қолданады.
Қыру кезінде егеумен немесе басқа кесетiн аспап өңдеген тегiс емес беттерін алдын ала жоңқаларын өндiрiп алады. Қыру үшiн құралдар қырғыштар деп аталады. Қырғыштарды жасау үшiн құралдады көмiртектi болаттардан У10, У10А, У12, У12А, легірленген болаттан Х05, сонымен бiрге қатты қорытпа тілімшелер, болаттан жасалған ұстағыштар қолданылады.
а- біржақты түзу сызықты кесу жиегімен;
б -екіжақты; в - иілген; г - үшжақты
3.1 -сурет. Қырғыштар
Қырғыштардың бүіржақ беті (3.1-сурет) ұштау бұрышымен ұштайды, өңделетін материалдың қаттылығына байланысты (90...100° қола және шойын үшін, 75...90° болат үшін, 35...40° балқымалалар және жұмсақ материалдар үшін ).
Қырғыштың кесу шеттерін және оның дөңгелектеу радиус ұзындығын берілген өңделген беттің кедір-бұдырлығына байланысты таңдайды. Қырғыштың кесу шеттерінің ені алғашқы қыру үшін -20..30 мм құрайды, таза үшін - 15..20 мм және өңдеу үшін – 5...12 мм құрайды.
Қырғыштарды алдын ала қайрайтын станоктарда ұштайды, сонымен қатар кесу бөлікте қайрайтын шеңбердің абразивті түйіршіктерден ідері қалып қояды, сондықтан қайрудан кейін қырғыштарды абразивті брустарда қайрау қажет, қайраудан кейін қалып қойғандарды жұмыс беттерінің іздерін жою керек. Қайраудан кейін қырғыштарды шойын тақтада, майда түйіршікті абразивты ұнтақтарды, машина майымен араластырылғандарды қолдана жеткізіледі.
Қыруды бастау алдында тозу және келесі бояу беттерінің іздерін механикалық өндеумен алып тастау үшін қажет. Беттерді механикалық өңдеу аяқталған болып саналады, егер оған лекалды сызғышты аспапты салуда саңылау 0,05 мм – ден аспау керек (саңылауды сүңгімен тексереді). Қырудың алдында өткір шеттері дербес егеулермен мұқталған (притуплены) болуға тиісті.
Беттерін бояу қырудың алдында сынау тақтада оған жұқа қабатпен жүргізілгенмен жүзеге асырады. Дайындаманың бетін бояудың алдында мұқият тазартады, жуады және құрғатып сүртеді. Дайындалған дайындаманы тексерілетін бетімен тақта бойынша орнын алмастырады. Боялатын құрамды сапада қыру кезінде машина май қоспасын жосамен сурикпен немесе ультрамаринмен (көкпен) қолданады.
Егер берілген дәлдік жетілдірілген болса, сынау аспаптарды қолдануымен бояуға бақылау кезінде (тақта немесе сызғыш), өңдеген бетте дақтар түйіскен сан бойынша бұл бетте нақтылы ауданға келетіні анықталады онда қыру процесі біткен болып есептеледі. Ауданның бірліктер сапада тараптармен 25х25мм шаршы квадрат қабылданған. Бұл бетте неғұрлым дақтар көбірек және бір қалыпты олар орналасқан болса, соғұрлым қырудың сапасы жоғары. Ауданда бірлікке дақтарды сандарын есептеу үшін арнайы рамканы қолданады, терезе бұрын көрсетілген өлшемдерді алады. Дақтардың есептеуі өңдеген бетте бірнеше орындарда өндіріп алынады, бақылаудың дәлдігі маңызды жоғарылатылады.
Қолмен қыру жоғары еңбекті есепке ала отырып, оны мүмкіндік бойынша механикаландыру немесе талғаұлы (альтернативными) әдістермен өңдеулерді лайықты сапамен қамтамасыз етуге ұмтылады.
Қыру процесті механикаландыру үшін пневматикалық немесе электр жетегімен құралдарды қолданады, ал өңдеулерге талғаұлы (альтернативных) әдістерді сапада қайрау, жұқа қыру және жұқа жону қолданады.
Дебиет