Модифицирленген полиэфирлер (алкидтер).

Модификация мақсаты ретінде жабындылардағы полиэфирлердің қасиеттерінің өзгеруі болып табылады. Сыр-бояу өндірісінде қолданылатын полимерлер үшін еріткіште жақсы еруі, жабындыда барынша төменгі температурада торлы құрылым түзуінің маңызы зор. Мұндай қасиет полиэфирлерді өсімдік майларының қаныққан май қышқылдарының модификациясымен жақсы алынады.

Алкидті олигоэфирлердің химиясы мен технологиясының дамуымен модифицирлеуші бірнегізді қышқыл ретінде канифоль қышқылы, талл майының қышқылы, тармақталған қышқылдар және т.б. қолданылады.

Алкидті олигоэфирлерді екі әдіспен алады: майқышқылды және алкоголизді. Майқышқылды әдіс бойынша реакторға барлық компоненттерді салады: көпатомды спирт, көпнегізді және бірнегізді майлы модифицирленетін қышқылдар. Бірақ үрдіс өсімдік майларынан май қышқылдарын алудың қиындығынан актуалды емес.

Алкоголизді әдіспен алкидтерді майларды ыдыратпай моноглицеридтің түзілуімен және карбон қышқылымен поликонденсациясымен модифицирлеуге болады. Алкоголиз сатысының аяқталуын жоғарғы дәлдікпен анықтау қажет, себебі аяқталмаған алкоголизде реакциялық ортада жоғары мөлшерде әрекеттеспеген глицерин қалуы мүмкін. Және реакторға уақыттан ерте фталь ангидридін салатын болса, ол глицериннің барлық үш гидроксил топтарын этерифицирлеп, нашар еритін модифицирленбеген полиэфир түзеді.

Алкидтердің жабындыда қатаюы жай температурада өсімдік майларының қанықпаған май қышқылдарының қос байланыстарымен тотығу полимеризациясы арқылы жүреді.

7. Сыр-бояу материалдар технологиясында қолданылатын фенолформальдегидті олигомерлердің жіктелуін көрсетіңіз.

Модифицирленбеген фенолоформальдегидті олигомерлер көбінесе органикалық еріткіштерде еритін, фенолформальдегидті олигомерлердің көптеген тобынан құралады. Новолакты және резольды олигомерлер спирттерде, күрделі эфирлерде, кетондарда және басқа полярлы еріткіштерде ериді.

Новолакты олигомерлер құрылысы сызықтыжәне термопластты болып келеді. Олар спиртті сыр өндірісінде ағаштың бетін қаптауға қолданылады. Новолак олигомерлері негізіндегі жабындылар морт және уақыт өте келе олигомердің синтезінен қалатын, бос фенолдың тотығуынан қызғылт түске айналады. Новолакты олигомерлер термореактивті жабындылар түзіп, басқа олигомерлермен және мономерлермен реакцияға қатысады.

70 °С температурадан төмен температурада алынған, резольды олигомерлер, полимерлену дәрежесі 1-2 болатын сұйық өнімдер. 70-95 °С температурада түзілген олигомерлердің молекулалық массасы 700—900, жоғарытұтқырлы немесе қатты материалдар, жұмсару температурасы 70—90 °С. Резольды олтгомерлер негізіндегі жабындылардың қатаюы 100°С жоғары температурада жоғарғы жылдамдықпен жүреді, бірақ 200 °С-де жабындының механикалық қасиеттері нашарлап, олар қараяды.

Қышқыл катализатор қатысында резоль жабындыларының қатаюы қажетті жылдамдықпен және төменгі температурада жүре алады. Катализатор ретінде тұз, күкірт, фосфор, щавель және басқа қышқылдар қолданылады. Қышқылдарды сырға қолданардың алдында рН 4-ке жеткенше қосады. Резол негізіндегі жабындылар термотұрақтылығы және қышқылға тұрақтылығы, қаттылығы жоғары, бірақ адгезиясы және эластикалығы төменірек болады. Жарықтың әсерінен жабындылар қараяды және морттылығы артады.

Негізінен олигомерлер қара металдардың антикоррозиялық қорғауға, сонымен бірге өндірісте электроизоляциялық сырларды, сіңірілген маталарды және желімдерді алуға қолданылады.

Майлармен және басқа үлдіртүзгіш заттармен нашар сыйымдылығы және арзан сыр еріткіштерінде ерімеуі фенолформальдегидті олигомерлерді қолдануда шектеулер келтіреді. Бұл қасиеттерін жақсарту үшін алмастырылған фенолдар негізіндегі фенолформальдегидті олигомерлерді қолданады. Фенолформальдегидті олигомерлер