Жебелі өзі жүретін крандар
Бұл топқа стрела толық бұрылымды крандар, щынжыр табанды немесе пневмо дөңгелекті жолы бар өзі жүретін шассеге жөнделгендер жатады.
Дұрыс сипаттамасы болып жетекің автоматтылығы, жұмыста сенімділігі, жоғары орағытпалық және жинақтылық, бір объекттен екінші объектке тез лақтыру мүмкіндігі, жоғары әмбебаптық.
Бұл крандарды келесі белгілері бойынша классификациялайды:
1) жүк көтергіштігі бойынша:
· жеңіл, жүк көтергіштігі 0,4 – 10т;
· орташа – 10 -25т;
· ауыр – 95т жоғары.
1) жүретін құрылғының типі бойынша:
· шынжыр табанды жолда;
· пневмо дөңгелекті жолда.
Пневмо дөңгелекті жолдағы крандар автомобильді және арнайы шасси болып бөлінеді:
1) жетек түрі бойынша:
· бір моторлы (механикалық жетегімен ішкі жану қозғағышынан);
· көп моторлы (дизель – электрлі немесе гидравликалық жетегімен);
2) аспалы атқыш әдісі бойынша:
· иілгіш аспалы арқан полиспаст құрылысымен;
· қатты аспалы гидравликалық цилиндрлер және телескопических стрелмен.
Тоғыз өлшемді топтар атқыш өзі жүретін крандар өндірісте мынадай жүк көтеруімен 4,04; 6,3; 10; 16; 25; 40; 63; 100; 160т. Бұл сандар индекстермен белгіленеді, әріптен және сан бөліктерінен тұратын.
Әріптер КС кранның атқыш өзі жүретінін білдіреді.
Бірінші сан кранның жүк көтергіштігі бойынша топ шамасын көрсетеді, екіншісі – жүретін құрылғының типі, үшіншісі – атқыш жабдықтың орындалуын, төртіншісі – молдельдің реттік нөмірі. Саннан кейін әріптер тұрады келесі модернизацияны (А, Б, В,. . .) және кранның климатикалық орындалуын білдіретін (солтүстік ХЛ, тропикалық Т, ылғалды тропиктерде жұмыс үшін ТВ, (ЫТ)).
Крандар үлкен маневерностпен, тұрақтылықпен және өтімділікке ие, құрылыстық алаңдарда жүтеу – жүк түсіру жұмыстары кезінде сонымен қатар құрылыстық конструкциялы элементтерді жөндеу кезінде кеңінен қолданылады. Орындаушы механизмдер болып: жүкті көтеру механизмдері, атқыш ұшуының өзгеруі (ілмек), бұрылыстың және кранның қозғалуы. Шынжырлы крандар негізгі атқыштардан басқа меншікті атқыштармен және жүк таситын обойкаларымен жабдықталған.
Шынжырлы крандардың әр түрі болады: кран – экскаваторлар 10т жүк көтергіштігімен сменді кранды жабдығымен, арнайы толық бұрылатын крандар 25 -100т жүк көтергіштігімен; кран – құбыр қалауыштар 4-12т жүк көтергіштігімен.
Жүктеу-жүк түсіру жұмыстарын аздаған көлемде орындау кезінде пневмо дөңгелек крандар кеңінен қолданылады. Пневмо дөңгелек крандардың бұралатын бөлігі арнайы шассиларға немесе автомобильді типтегі шасси агрегаттарында жөнделеді. Қозғалмалы қондырғылар тіреулермен (аутригерами) жабюықталады, қозғалмалы немесе лақтырылатын кронштейндар винтті немесе гидравликалық домкраттармен соңында көрсетілген.
Аутригерлар пневмо дөңгелектің күшін төмендетеді, тіреу базасын және кранның тұрақтылығын өсіреді.
Қазіргі кезде кеңінен қолданылатындар:
· механикалық жетекті пневмо дөңгелектер 16т жүк көтергіштігімен;
· дизель-электрлік жетегімен 16; 25; 63 және 100т жүк көтергіштігімен.
Пневмо дөңгелек крандардың негізгі механизмдері шынжырлы крандар механизмімен іспеттес. Пневмо дөңгелек крандардың қозғалғыш қондырғылары арнайы шассиде екіден төртке дейін көпірлері бар әрқайсысы екі немесе төрт дөңгелектермен жігерленген.
Автомобильді крандар топтама автомобильді шассиден тұратын және жұмыс жабдығымен бұрылысты платформа оған орнатылған. Олардың жоғары транспортты жылдамдығы 90км/сағ дейін, жақсы маневерностты және жинақтылығы бар, сондықтан оларды құрылыс объектілерінің арасындағы маңызды арақашықтық кезінде құрылысты-жөндеу және жүктеу – жүк түсіру жұмысының аз көлемінмен орынды қолданады.
Қазіргі кезде жүк көтергіштігі 4; 6,3; 10 және 16т телескопты атқыштар және гидравликалық жетектерімен автомобильді крандар пайдалануда. Крандарда 4-10т жүк көтергіштігімен екі секциялы атқыштар бір қозғалмалы секциясымен орнатылуда; 16т жүк көтергіш крандарда — үш секциялы екі қозғалмалы секцияларымен.
Автокрандар гидро жетектермен бірдей гидравликалық схемасы бар, бір- бірінен айырмашылығы тек базалық шасси, түйіндер өлшемдерімен және агрегаттарымен, стрелалар конструкциясында. Жұмыс жабдығының гидравликалық жетектері стреланың ұзындығын және иілу бұрышын өзгертуге мүмкіндік береді, жүкті көтеру және түсіреді, сонымен қатар стреланың айнала бұрылысын жүргізіді.
Операциялар бұл кезде орналасуы мүмкін, мысалы, платформа бұрылысымен жүктің көтерілуі және түсірілуі бойынша және тағы басқа. Гидро жетек бір уақытта төзімді тіреулерді орналастырады.
Телескопты стрела жәшікті секциялардан тұрады, біреуі – қозғалмайды, автомлбиль шасси бұрылысты платформасына топсалы бекітілген, ал біреуі – екі қозғалмалы гидроцилиндр көмегімен роликтер бойынша қозғалмайтынның ішіне секциялар орналасады. Бас секциясына жүк таситын полиспаст жөнделген. Тежегіш барабаннан, редуктордан, гидромотордан тұратын лебедкамен жүктің көтерілуі және түсірілуі жүргізіледі. Барлық механизмдер бұрылмалы платформада жабдықталған, автомобиль шасси жақтауына тірелген роликті немесе шарикті тіреу-бұрылысты қондырғы көмегімен. Кранды механизмдердің гидро қозғағыштары насосты станция трансмиссий агрегаты арқылы базалы машиналарға күштік құру.
Қазіргі кездегі атқыш өзі жүретін крандар жұмыстың қауіпсіздігін қамтамасыз ететін: жүк көтергішті шектегіштер, стреланың биіктікке көтерілуін және ілмектің; ұшының нұсқаушылары; креномерлермен және электр беріліс желелеріне жақын жұмыс істеу кезінде арнайы дыбыстағыштар приборлармен жабдықталады. Осы барлық приборлар кранның жүк таситын сипаттамасына сәйкес болуы керек және жылына жұмыс істеу қабылеттілігіне тексеріліп отыруы керек.
Крап – траншеяға құбырларды төсеу үшін арналған құбыр төсегіш трактор, жылу секция құбырларын және су жүргізу, газ құбырларын жөндеу кезінде пісіру және жекелеуші жұмыстарды орындауға және нөлдік циклдағы құрылыс-жөндеу жұмыстарын орындау кезінде қолданылады. Құбыр төшегіш тарктордың негізгі жұмыс қозғалысы – жүкті көтеру және түсіру, жүкпен бірге машинаны қозғалту, траншеяға құбырды түсірген кезде стреланың ұшын өзгерту. Өзі жүретн жабдықтың транмиссиясына құбыр төсегіш тракторда қозғалысы азайтқыш қосылған, жұмыстың қозғалыс жылдамдығын 0,1 – 0,6км/сағ алуға мүмкіндік беретін. Жұмыс органдарының жетегі – гидронасосты гидравликалық және механикалық және шынжыр табанды тракторлар базасында жөнделеді.
Жүк көтергіш жабдық трактор жақтауында жөнделеді және А – түріндегі стреладан, жүкті көтеру және стреланың ұшын өзгерту механизімінен тұрады. Контр жүк гидроцилиндрмен жақтауда орналасқан.
Иілгіш салпыншақпен стреланың көтерілуі және түсірілуі екі жақты жұмыс істейтін гидроцилиндрлермен немесе полиспаст арқылы стрела лебедкамен жүргізіледі. стреланың бас бөлігі ілмекті обоймалы полиспастпен байланған жүк таситын қозғалмайтын блок – обоймадан тұрады. Құбыр төсегіш трактордың ілмегіне құбырды ұстап тұру үшін роликті троллейналы арба ілінеді немесе изоляцияланған құбырларды көтеру үшін арнайы жүк таситын полотенце ілінеді.
Төсегіш крандардың жүк көтергіштігі 6 – 60т, ережеге сай машина индексінде көрсетіледі, мысалы, Т -502 құбыр төсегіш трактор, Т-330 тракторынде 50т жүк көтергіштігімен, 2-ші модель. Гидравлиалық құбыр төсегіш индексі екі әріптен тұрады: ТГ-612 – 6т жүк көтергіштігімен идравликалық құбыр төсегіш және 12тм жүк моментімен.