кесте. Техникалы сипаттамалары

Декоративті ааз абатты пластик дегеніміз синтетикалы термореактивті байланыстырыш шайырлары сідірілген арнайы ааз трлерін пресстеу арылы алынатын, ке олданыса ие заманауи конструкциялы деулік материал.

Крафт ааз – ааз абатты пластик ндірісінде олданылады арнайы ааз трі.

Белгілеулер мен ысартулар

П - ааз абатты пластик

Мм-милиметр

М-метр

Кг-килограмм

Сек-секунд

МПа-мега паскаль

м³– текше метр

Кіріспе

имараттар мен ймереттерді сырты келбет кескіні оны асбетін рлеу сапасына, тсі мен фактурасына байланысты болады. имараттара архитектуралы рлеуді амтамасыз ететін материалдарды атарына а жне тсті портландцемент, шыны жне одан жасалынатын негізгі бйымдар, керамикалы бйымдар, ааш німдері жне полимерден жасалынан бйымдар жатады.

ааз абатты пластикті ндірісі Кеес кіметі кезінде 1947 жылы басталан. Ал ааз абатты пластикті тжірибелі трдегі ндірісі 1952 жылы іске осылды. ааз абатты пластикті тарихи отаны Ресей боланымен, азіргі кезде Италияда жне т.б шет елдерде ндірілетін рлегіш ааз абатты пластиктер лкен сраныса ие болып жр.

ааз абатты пластикті Еуропада ке трде олдану абылданан. ааз абатты пластикпен жуын блмелері мен дліздерді абыраларын рлейді. П сіресе ылалдылыы жоары жерлерді, температурасы жиі жоары немесе тмен болып трленіп тратын айматарды деу шін олданады. ааз абатты пластикті жиазды барлы трлерін ндіруде, вагондарды рылысында, кеме рылысында, трын жне оамды имараттарды деуге олданады.

ааз абатты декоротивті пластикті конструкциясы беткі декоротивті абаттан, бірнеше ішкі абаттардан жне астыы абат балансирден трады. Пластикті ішкі абаттары аминоальдегидті немесе фенолформальдегидті шайырларын сіірген крафт-ааздан жасалады. Декоративті абат ретінде арнайы жоары сапалы, тсі біркелкі немесе рнектері бар, меламинрамды шайыр сіірілген аазды олданады. Материалды за тратылыын меламинрамды шайыр сідірілген тссіз ааздан тратын атты ораыш абат амтамасыз етеді.

ааз абатты пластикке арнайы осындылар осу арылы жасы нтижелерге ол жекізуге болады. Арнайы жолмен табии ааш абыршытары осылан ааз абатты пластик, табии ааш массивіне атты сас болып келеді. Ал металл фольгасы осылан пластик металды орнына олданылуы ммкін. Табии ааш абыршаы бар ааз абатты пластикпен делген жиазды эксплуатациялы сипаттамалары, лакпен апталан массивпен делгеннен жоары болады.

азіргі кезде ааз абатты пластик кбінесе ас й жиазын жасауда жне ас йде олданылатын жмысшы абаттарды ндіруде олданылады. сіресе, жаа заман дизайнында ааз абатты пластиктен жасалан декорды лкен спектрі олданылуда. ааз абатты пластикті кмегімен авангардтан классикаа дейінгі кез-келген демі жне йлесімді интерьер жасауа болады.

1 нім номенклатурасы

Ааз абатты пластикті трлері. Декоративті ааз абатты пластикті жоары жне тмен ысымды пластиктер деп екіге бледі. Жоары ысымды декоративті ааз абатты пластик жоары шыдамдылы дрежесімен жне трлі декоративті модельдер жасау ммкіндігімен ерекшеленеді. Жоары жне тмен ысымды пластиктер ішінен посталыптанатын платиктерді бліп айыран дрыс. Посталыптанатын пластиктерді айта алыптауа болады. «Постформинг» декоративті плиталары заманауи дизайнерлік талаптара сйкес келеді. ааз абатты декоративті пластик бір немесе екі декоративті беттік абаттармен жасалынуы ммкін. ааз абатты декоративті пластикті рулон жне параша трінде шыарады.

Ааз абатты декоративті пластикті артышылытары. Декоративті ааз абатты пластик, рлеулік материала ойылатын за тратылыы мен сапасына байланысты талаптара жауап береді. ааз абатты пластик жоары экологиялы ауіпсіздігімен ерекшеленеді. Пластикті йкелуге жне соылара арсылыы жоары. ааз абатты декоративті пластикті беті жылтыр немесе клігір етіп орындалуы ммкін. Декоративті пластик ааш, табии тас, алтын немесе кміс секілді етіліп жасалынады.

Ааз абатты пластик 60% крафт аазынан жне 40% термореактивті шайырдан трады. ааздар пластикке пресстеу кезінде идеалды геометрияны амтамасыз етеді жне олдану мен тасымалдау кезінде жасы иіледі. Ал шайырлар пластикті термошыдамды, берік жне оршаан орта серіне траты етеді. Декоративті ааз абатты пластикті 120°C температурада 8-9 МПа ысымда 1,39 г/м3 тыыздыа дейін пресстеу арылы алады.

Ааз абатты пластикті беткі абаттары арнайы меламиноформальдегиті шайырлармен делу нтижесінде пластик йкелуге шыдамды болып келеді. Халыаралы стандарт бойынша ааз абатты декоративті пластикті мжілуге беріктігі тайберді 350 айналымынан кем болмауы ажет.

Ааз абатты пластикті ота тзімділігін арттыру масатында ааз бен шайырлар рамына арнайы оспалар «антипирендерді» осады. оспалар пластикті тез ттанып жануын тотатады. оспаларды кмегімен ота тзімді ааз абатты пластик алуа болады. Декоративті ааз абатты пластикті ттану температурасы 400-450°C райды. Бл з кезегінде ааз абатты пластикті оамды имараттарды ішкі жне сырты абыраларын, транспорттарды ішін аптауа ммкіндік береді.

Материал химиялы инертті. ааз абатты пластик тмен су ткізгіштікке ие, таама жанасу кезінде ауіпсіз, трмыста олданатын еріткіштерге тзімді, формальдегидті здігінен блмейді.

Декоративті ааз абатты пластик термиялы деуден ткен кезінде ешандай зиянды блшектерге ыдырамайды. Декоративті ааз абатты пластикті техникалы сипаттамалары 1-кестеде крсетілген.

кесте. Техникалы сипаттамалары

Физико-химиялы сипаттамалары
Трі	атты материалдан жасалан паратар
Тыыздыы	1.35 г/см³
Ерігіштігі	суда, мнайда, ацетонда, октанолда, метанолда ерімейді
айнау нктесі	жо
Булану крсеткіші	жо
Балу нктесі	балымайды
Энергетикалы крсеткіш	18-20 МДж/кг
Ауыр металлдар	сурьма, барий, кадмий, хром, орасын, сынап жне селенні улы оспалары жо
Химиялы тратылы	толыымен алыпты, реактивті немесе коррозиялы болып саналмайды
ауіпті реакциялар	жо
Материалдармен йлесімсіздігі	кшті ышылдар беткі абатынны рылымын бзады
Ота тзімділік асиеті
Жану температурасы	400°C
Жарылу температурасы	жо
Термалды ауытулар	250°C жоары. оршаан ортаа, улы газдарды млшеріне байланысты

Сурет 1. ааз абатты пластик

2 Шикізат материалдарыны сипаттамасы

ааз абатты пластикті ндіру шін ааз бен фенолформальдегидті жне карбамидті полимерлер олданылады. Пластикті ішкі абаттары шін сульфатты целлюлозадан жасалан крафт-аптамалы жне изоляциялы-сііруші деп аталатын аазды олданады. ааз пластикті негізі болып табылады. Пластикті дайындау мен тасымалдау кезінде басты салма крафт аазына тседі. Бл аазды наты белгіленген салмаы, тыыздыы жне біркелкі алыдыы болу керек. ааз рамында зге оспалар, бркемелер мен баса да сырты дефекттер болмауы керек. Мндай ааз полимерлі байланыстырышты жасы сііруі ажет. Крафт аазыны ра жне ылал кезінде де зу беріктігі жоары болу керек. аазды ішкі абатын анытыру шін фенолформальдегидті полимерді олданады.

Изоляциялы-сііруші жне крафт аазды ааз абатты пластикті тменгі абаттары шін де пайдаланады. Бл жадайда изоляциялы-сііруші жне крафт ааздары тссіз карбамидті байланыстырышпен анытырылып, ааз абатты пластикті ішкі жаына орнатылады. ааз абатты пластикті деу шін аартылан сульфатты целлюлозадан жасалан лгіленген аазды олданады. Бйымны декоративтік асиеттерінен блек суа тзімділігі жоарылап, ажалуа тзімділігі жасарады. Беттік абата арналан ааз млдір болмауы ажет. лгіленген ааз абатын ашы карбомидті ттырмен анытырады. Беттік абат шін біркелкі немесе трлі тсті рнектері бар аазды пайдаланады.

ааз абатты пластикті 65% крафт аазы райды. Крафт аазы талшыты рылымыны арасында П-ті механикалы асиеттерін жоарылататын мыты аа болып табылады. Дайын бйымны сапасы мен ндірістік процестерді дрыс арында туіне олданылатын аазды салмаыны тратылыы атты сер етеді. аазды салматы сипаттамаларыны ауытулары 2,5%-дан арты болмауы керек.

Крафт аазынны салмаын 1м² кбейту дайындалан пакеттерді жинатау жмыс уаытын ысартады. Мны з кезегінде ндіріске жасы сер ететін фактор ретінде абылдауа болады. Біра, ааз салмаын 200г/м² кбейту байланыстырышты біралыпты аныуын нашарлатады жне осы процесті жылдамдыы тмендетеді. Біркелкі алыды аазды маызды крсеткіштеріні бірі болып табылады.

ааз — сімдік талшытарын белгілі бір тсілмен деу жне бір-бірімен йыстыра байланыстыру арылы жа пара трінде жасалатын материал. Италиянша bambagіa, яни мата деген ымды білдіреді; кейін осыдан барып ааз сзі мірге келді. ааз ндіру шін р трлі ааштар мен бір жылды сімдіктер целлюлозасы жне ааш массасы (уатылан ааша су араластырылан талшыты ойыртпа) жмсалады. асиетін жоарылату шін ааз массасына (ааз жне картон жасау шін пайдаланылатын нтаталан талшыты материалдар, су, стемелер, бояыш, желімдегіш заттар оспасы) осымша минералды стемелер осады: минералды заттар (каолин, тальк, т.б.) ааз тсін аартады, тыыздыы мен тегістігін арттырады жне жасы баспалы асиеттер (млдір емес, бояу жатын, т.б.) береді; желімдік материалдар (канифоль желім, крахмал, шайыр, т.б.) аазды сия сормайтын асиетін жне параты беріктігі мен тыыздыын арттырады; кейбір ааз трлерін жасауда бояыштар, химиялы талшытар, т.б. олданылады. нерксіптік-техникалы ааз патрон, зімпара, диффузор жасауа, жіпке осуа, дыбыс жазуа олданылады. ааз массасын дайындау бірнеше сатыдан теді: талшыты материалдарды нтатау, талшы тріне орай рам дайындау, массаны бояу, желімдік ерітінді жне стемелер даярлау, т.б.

аазды ра кйінде ажетті беріктікке ие болуы маызды. Крафт аазыны беріктігі горизонтальді анытырушы машина арылы сыылу серіне жне ааз кенепті озалу жылдамдыына туелді болады. Тік орналасан анытырушы машиналарда керу кші артады. Себебі, оан баытталан барабанда ілініп тран ааз кенепті салмаы сер етеді. Полимермен анытырып кептірген со аазды беріктігі ра кйіндегі беріктігіне араанда 5 есе арта тседі. аазды беріктігі дайын ааз абатты пластикті беріктігіне тікелей сер етеді. ааз ндірісі ааз абатты пластиктер шін аазды арнайы сорттарын ндіріп шыарады.

Байланыстырыш зат ретінде таза меламинформальдегидті жне мочевинмеламинформальдегидті полимерлер мен оларды трлі модификациялары олданылады. Фенолформальдегидті резоль да байланыстырыш ретінде алынады. Осы полимерлі байланыстырыштарды сас асиеттері боланымен, ааз абатты пластикті ндіруде ескеретін арайсысыны зіне тн ерекшеліктері болады. Полимерлі байланыстырышты ттырлыы ісіу жне пресстеу процестерінде ааз талшытарыны арасына біркелкі жайылуына сер ететін маызды крсеткіш болып табылады. Дайын ааз абатты пластикті беріктігі, суа тзімділігі жне сырт крінісі белгілі дрежеде осы асиетке байланысты.

3 ндіріс тсілін тадау

ааз абатты пластикті ндіру. ааз абатты пластикті ндіруді технологиялы процесі негізгі блімдерге блуге болады:

1. аазды полимерлі байланыстырышпен анытырып кептіру;

2. аазды парашалара кесіп, пакеттерге орау;

3. ааз пакетті ысты пресстеу;

4. кесу, деу жне орау.

аазды байланыстырыш полимерлер ерітіндісімен арнайы ондырыларда анытырады, содан со оны міндетті трде кептіргіш агрегатта кептіреді. Нтижесінде кесуге жне пакеттерге аптауа ажетті беріктікке ие ааз аламыз. аазды тріне, байланыстырышты асиеттеріне байланысты анытырыш ондырылар ртрлі типтерге блінеді. Осы крсеткіштер кептіру мен анытыру процестеріні технологиялы параметрлеріне сер етеді.

ааз абатты пластиктерді ндірудегі бірінші процес – анытыру жне кептіру. Бл процес ндірісті німділігіне, алынатын бйым сапасына белгілі бір дрежеде сер етеді. анытыру процесіні технологиясы крделі болып келеді. Байланыстырыш ерітінді целлюлоза талшытарыны арасындаы уыстарды ана еніп оймай, талшытарды зін де анытыруы керек. анытырылу дрежесіні тмендеуі бйымны сапасын нашарлатады. аазды анытыру кезінде ауаны толыымен сыып шыару ажет. Себебі, ауаны болуы пластикті біртектілігін нашарлатып, беріктігін азайтады.

Кептіру кезінде екі процес жреді: физикалы – еріткішті булануы, химиялы – полимер конденсациясыны тередеуі. Физикалы процес кептіргіш камера арылы тетін ауа клемі мен температурасына байланысты. Химиялы процес дайын пластикті сапасына атты сер етеді. Оан полимерді пресстеуге дейінгі атуы мен ттырллыыны тмендеуі туелді. Кептіру процесін тездету шін минималды атан полимер олданан жн. Біра, ысты пресстеу кезінде су мен формальдегид шып шыады. Осыны салдарынан пластик пленкаа ораланда шгіп, жарышатар пайда болады. Сол себепті ттырлыын баяу жоалтатын полимер олданан дрыс.

Ттырлыы мен ондаы шып кететін блшектер млшері йлесетін байланыстырышты технологиясы отайлы болып табылады. Бл, сіресе, фенолды полимерлерге араанда ттырлыы аз болып келетін меламинді полимерді олдананда маызды болады. Байланыстырышты ттырлыы мен рамындаы шып кететін блшектер млшері ысты пресстеу процесі кезіндегі ысымны млшеріне байланысты. Прессті ысымы 70-120кг/см² боланда, 4% шып кететін оспалары бар полимерді олдану тиімді. Дайын ааз абатты пластикті сырт трі мен сапасын анытайтын крсеткіш пресстеуге дейінгі байланыстырыш полимерді конденсациясы. аазды німділігі мен конструкциясы ртрлі анытырыш машиналарда анытырып кептіреді.

Бл машиналарды ш топа жіктеуге болады:

- кептіргіш камераны вертикальді орналасуы – ааза ауа стінен тменге беріледі;

- кептіргіш камераны горизонтальді орналасуы - аазды механикалы тасымалдау жне ауаны берілуі ааз кенепіне арама-арсы озалады;

- кептіргіш камерасыны горизонтальді орналасуы – пневматикалы ааз тасымалдау, ауа кенепке перпендикулярлы трде беріледі.

4 ндірісті технологиялы схемасы

ааз абатты пластиктерді ндіруді технологиялы сызбасы

Крафт аазы Фенолформальдегидті шайыр

аазды байланыстырышпен

анытыру

(анытырыш машина)

аныан аазды кептіру

(Кептіргіш пеш)

аазды парашалара кесу

(Кескіш станок)

Пакеттермен аптау

(аптаыш машина)

Пакеттерді ысты пресстеу

Пакеттерді кесу

(Кескіш станок)

деу, тегістеу жмыстары

оймаа жіберу

Бл машиналарды ш топа жіктеуге болады:

- кептіргіш камераны вертикальді орналасуы – ааза ауа стінен тменге беріледі;

Жоары ысымды декоративті ааз абатты пластик жоары шыдамдылы дрежесімен жне трлі декоративті модельдер жасау ммкіндігімен ерекшеленеді. Жоары жне тмен ысымды пластиктер ішінен посталыптанатын платиктерді бліп айыран дрыс. Посталыптанатын пластиктерді айта алыптауа болады. «Постформинг» декоративті плиталары заманауи дизайнерлік талаптара сйкес келеді. ааз абатты декоративті пластик бір немесе екі декоративті беттік абаттармен жасалынуы ммкін. ааз абатты декоративті пластикті рулон жне параша трінде шыарады.

5 рал жабдыты техникалы сипаттамасы

аазды анытырыш станок

Сурет 2. аазды анытырыш станок

ааз абатты плаастикті пакеттерге орау машинасыны техникалы сипаттамасы 2-кестеде крсетілген.

2-кесте. Орау машинасыны техникалы сипаттамасы

Крсеткіштерді атауы
Тегістегішті лшемдері,м Диаметрі Ені	1,2 0,35
Тегістегішті салмаы, т
Жгіртпені тік тран блігіні немесе чашаны 1сек. айналым саны	0,45
Орталы осьтен тегістегішті ортасына дейінгі ара ашытыы Сырты Ішкі	0,9 0,51
Пайдаланатын уаты, квт
лшемдері,м зындыы Ені Биіктігі	4,35 2,918 2,87
Салмаы, т	12,255
німділігі, т/са

Сурет 4. Кептіргіш пеш

3-кесте. Кептіргішпешті техникалы сипаттамасы

Крсеткіштеріні атауы
німділігі, т/са.	2,5 - 3
Барабан диаметрі, м	1,6
Барабан зындыы, м
Барабан айналымдарыны саны, 1 мин.	5,7 дейін
Барабанны енгіштік брышы, град.	3 – 5
Электрозалтышыны уаттылыы, квт.
Барабан трі	ялы
лшемдері, мм
зындыы
Ені
Биіктігі
Салмаы, кг

6 нім сапасын баылау

Сапаны жоары категориясы бойынша аттестацияланан плиталар, німді абылдауды абылдау дегейіні ааулыы 2,5 % баылауды амтамассыз ететін физика – механикалы крсеткіштеріні тратылыымен жоары дегейде дайындалады.

ааз абатты пластикті тріне, арнауына арай олданылатын шикізат компоненттеріні тазалыына талаптар ойылады.

Байланыстырышты ттырлыы мен рамындаы шып кететін блшектер млшері ысты пресстеу процесі кезіндегі ысымны млшеріне байланысты. Прессті ысымы 70-120кг/см² боланда, 4% шып кететін оспалары бар полимерді олдану тиімді. Баылауды трлері мен обьектілері 4-кестеде крсетілген.

4-кесте. Баылауды трлері мен обьектілері

Цех	ндірістік процесті кезедері	Баылау обьекті	Баылауды негізгі трі
алыптау	алыптау процессі	Ысты пресстеу арылы гидравликалы прессте алыптау	Механикалы беріктігі стандарт талаптарына сйкес болуы керек
Су	Температурасы
Кептіру	аазды анытырыланнан со кептіру	Кептіргіштер	Температура, ысым ылал-дылы, кептіру мерзімі, ке-ліп кететін газдарды темпе-ратурасы, газдарды ылал-дылыы, кептірілген бйым-ны сапасы
Кесу	Кескіш автоматтара орналастыру	Жиектеріні дрыс лшемде болуын адаалау	аазды лшемдері лшенеді
Дайын бйымдарды оры	Сатау	ойма алаы	Су сііргіштік, аяза тзімді-лік

7 Ебекті орау жне тіршілік ауіпсіздігі

Жмыс берушілерді е басты мселелеріні бірі, ол – ебекті орау. Бл сіресе ндірістікпен айналысатын ксіпорындара атысты мселе. Кейбір жадайларда зауыттарда арнайы орау блімшелері пайда болады.

Ебек кодексіні 209-бабына сйкес ебекті орау, бл – жмысшыларды жмыс істеу кезіндегі мірі мен денсаулыын сатау жйесі. Бан ыты, социал-экономикалы, санитарлы-гигиеналы, емдеу-профилактикалы, реабилитациялы жне таы басалары кіреді. Бл мселелерді барлыы, рине, жмыспен амтамасыз етушіні мойнында болады.

Зауыттарда ебекті орауды йымдастырып, оан баылау жасайтын бір маман таайындалуы керек. Ол маманны рине жмыс стажы жне арнайы дайындыы болуы керек. Бл ережелерді барлыы рамында 50-ден астам жмысшылары бар зауыттара арналан.

Егер зауыт рамында 50-ден аз жмысшылары болатын болса, онда жмыс беруші зіні ксіпорыныны нім шыару абілеттілігіне арай сатау блімшелерін таайындайды.

ауіпсіздік техникасына жауапты адам ндірістік учаскелерді жетекшілері жне ксіпода ымдарымен бірлесе отырып ебек жадайын жасарту, ндірістік жараат алу жне ксіби ауруа шалдыу себептерін алдын алу жніндегі кнделікті жне перспективалы шараларды іске асырумен шылданады, жмысшылар мен инженер-техникалы жмысшыларды ебек орау жне ауіпсіздік техникасы мселесі бойынша оуын йымдастырады, ндірістік жараат алу мен ксіби ауруа шалдыуды есепке алады, рі талдайды, жаадан ызметке алынан ызметкерлерге нмау береді жне т.б.

Ережелер бойынша жмысшылар жмыс істеу ережесін белгілейтін ебек орау жніндегі нсауларды, сонымен бірге машиналар мен жне мезанизмдермен жмыс істеуді белгіленген жеке орану ралдарымен пайдалану талаптарын орындауа міндетті.

Ебек жадайы зиянды жмыстарды, сондай-а ерекше температура жадайында немесе лас жмыстарда істейтін жмысшылар мен ызметкерлерге белгіленген норма бойынша тегін арнайы киім, арнаулы ая киім жне баса жеке орану ралдары беріледі.

Жмысшылар здеріні ебек міндетін атаруына байланысты мертіккенде немесе денсаулыына басадай залал келгенде Ережелер бойынша ксіпорындара, мекемелер мен йымдара материалды жауапкершілік жктеледі.

азіргі іс жзіндегі ережелер бойынша ебекті орау жне ауіпсіздік техникасы жніндегі жмыстарды йымдастыруа басшылы ету жне жауапкершілік кімшілікке жктеледі.

рылыс бйымдары мен материалдарын ндіретін бірлестік йымдарында техникалы ауіпсіздік ережелеріні орындалуы жне рылыс материалдарын ндіру жмыстарындаы санитарлы ндірістікті арап, амтамасыз ету инженерлі-техникалы жмысшылара жктеледі. Крсетілген инженерлі-техникалы жмысшылар адамны міріне немесе днесаулыына ауіп тндіретін жадай туындаанда рылысты-ндірістік жмысты тотатып, арнайы жмыс ндіру журналына сйкес жазбаны тіркеп оюы тиіс.

рылыс аладарда немесе жмыс істеп отыран ортада санитарлы-трмысты блмелер жне рылылар болуы тиіс: гордеробты блмелер, жуынатын блмелер, кебуге арналан блмелер, арнайы киімні залалсыздандыруы, шасыздандыруы, таматану пункттері, кн жне атмосфера радиациясынан жне ндіріс рылыларыны сулелерінен орану рылылары мен блмелері болуы ажет. Зауыттарда ебекті орауды йымдастырып, оан баылау жасайтын бір маман таайындалуы керек. Ол маманны рине жмыс стажы жне арнайы дайындыы болуы керек. Бл ережелерді барлыы рамында 50-ден астам жмысшылары бар зауыттара арналан.

орытынды

Пайдаланылан дебиеттер тізімі

1. Б.С Сатеков Табии жне жасанды рылыс материалдары мен бйымдары – Тараз:Сенім 2007

2 А.Кулибаев, У.Бишімбаев, Е.асымов, .Бисенов Сулеттік материалтану – А.: ИздатМаркет,2006

3. В.А.Пискарев.Декоративный-отделочные стройтельные материалы. М.1977

4. аламтор желісі