НАУҚАСТЫ ДАЙЫНДАУ ЖӘНЕ ҰЛТАБАРҒА СҮҢГІЛЕУДІ ЖҮРГІЗУ
Мақсаты: диагностикалық: 12-елі ішектің және өт қалта ішіндегі өтті зертханалық зерттеуге алу, қысқартылатын сипатын зерттеу және өт қалтасы қызметінің шоғырландырып сақталуын және қысқыш (айналшық, сфинктер) жағдайын бағалау; емдік - өт қабының моторлы қызметі төмендегенде өтті сорып алу (өт қабының қабынуы әлсіздігінде, холестатикалық гепатитінде), дәрі- дәрмектерді енгізу.
Қолдану көрсетілімдері: өт қалтасының, бауыр, өт шығару жолдарының аурулары.
Қарсы көрсетілімдері: ауыз қуысының, жұтқыншақтың, өңештің күйігі және аурулары, өңеш тамырының кеңеюі, порталды гипертензия қатерлі ісіктің қаңсырауы, асқазан және 12-елі ішек ойық жарасы, өкпе-жүрек жетіспеушілігінде, жедел холецистит және панкреатит, бронхиалды астма және т.б.
Қажеттілерді дайындау: залалсыздандырылған: ұлтабар сүңгісін, Жане шприцін, 20 мл шприңті, лотокті, штативті белгіленген пробиркаларымен, қысқышты, сүлгіні, салфеткаларды, қолғаптарды, жылытқышты, жұмсақ көпшікті, аласа орындықты, өт қабығының қоздырғыштарын - 33% магний сульфат ерітіндісі 30-50 мл немесе 10% натрий хлорид ерітіндісі немесе 40% глюкоза ерітіндісі 40-50 мл немесе өсімдік майы 20-25 мл t-40-60°С жылытылған, 8-10 тамшы 0,1% атропин ерітіндісін, қауіпсіз жоюға арналған контейнерді.
Іс-әрекет алгоритмі:
1. Науқас пен қарым-қатынас жасаңыз (науқастың атын-жөнін сұрап, өзіңізді таныстырыңыз).
2. Науқасқа емшара мақсаты мен барысын түсіндіріңіз.
3. Қолыңызды жуып, антисептикпен тазартып, қолғап киіңіз
4. Зерттеу таңертең ашқарында жүргізілетінін науқасқа ескертіңіз.
5. Науқасқа емшара тәртібі туралы түсіндіріп, оның келісімін алыңыз.
6. Зерттеу алдында 18 сағаттан кешіктірмей кеште науқасқа жеңіл тамақ беріңіз.
7. Науқасқа ұйықтар алдында 2 таблетка спазмолитиктер немесе балы бар шайды беріңіз, оң жақ қабырға асты аймағына жылытқышты қойыңыз.
8. Емшара алдында науқастан алмалы-салмалы протезді тістерін шешуін сұраңыз (егерде болса).
9. Науқасты орындыққа дұрыс және ыңғайлы, яғни арқасы орындықтың арқасына тығыз болуын, науқастын басын сәл алдына қарай еңкейтіп отырғызыңыз.
10. Науқастың кеудесіне сүлгіні жабыңыз.
11. Қолыңызды гигиеналық деңгейде жуып, қолғапты киіңіз.
12. Залалсыздандырылған ұлтабар сүңгісін пинцетпен алып, сүңгі оливасының канюлясына орнықтылау сапасын тексеріңіз (тұрақты).
13. Науқас жұтатын сүңгінің ара қашықтығын өлшеңіз:
- бірінші белгі төменгі күрек тістен кіндікке дейін;
- екінші белгі науқастың ашылған бір алақанындай арақашықтықты қосыңыз.
14. Оң қолға сүңгіні олива жағынан 10-15 см қашықтықта қалам ұштай алып ұстаңыз, ал сол қолмен оның бос шетін ұстаңыз.
15. Науқастан аузын ашуын сұрап, ылғалдатылған оливаны тілдің түбіріне салып, науқасты мұрынмен терең дем алуын сұраңыз, жұту қозғалысын бір мезгілде жасап сүңгіні бірінші белгіге дейін енгізіңіз (егерде науқас жөтелсе, онда жылдам сүңгіні шығарып алыңыз). Сүңгінің бос шетін кыскышпен қысыңыз.
16. Асқазан ішіндегі сүйықтықты шприцпен сорып алу арқылы, асқазандағы сүңгінің қалпын тексеріңіз.
17. Науқас 10-20 минут бойы бөлмеде ақырын асықпай жүріп, сүңгіні екінші белгіге дейін ақырындап жұтуын сұраңыз.
18. Науқастың басына жастық қоймай оң жақ қырына жатқызып оң қолын арқасына қойып, оған тізесінен аяғын бүгуін сұраңыз, жамбастың астына жұмсақ жастықты салыңыз, осындай жату калпында оливаның асқазан қақпашығынан өтуін жеңілдетеді, оң жақ қабырға астына жылы жылытқышты салыңыз.
19. Наукастың бас жағында кушетканың қасындағы аласа орындықка штативті пробиркалар қойыңыз.
20. Қысқышты босатып, сүңгінің бос шетін пробиркаға салыңыз.
21. Асқазаннан сөл бөлінеді (асқазан ішіндегі лайлы ашық кышқылды қосындысы бар сөл), сосын 30-60 минуттан кейін пробиркаға ашық-сары сұйықтық, сілтілі қосындысы жиналады (ұлтабардағы өт «А» үлесі). Сүңгінің ұшына қысқышты салыңыз.
22. Науқасты арқасына жатқызып, қысқышты алыңыз және Жане шприцімен 30-50 мл жылы магний сульфат ерітіндісін (немесе басқа да өт қабығының қоздырғыштары) сүңгі арқылы енгізіп, сүңгінің бос шетін 10-15 минутқа кысып қойыңыз.
23. Науқасты оң жақ қырына жатқызып, қысқышты босатып алып, сүңгінің бос шетін пробиркаға салыңыз, бұған қою, қоңыр - зәйтүн түсті сұйықтық өт қабығынан түседі (өт қабығындагы өт «В» үлесі).
24. Келесі пробиркаларға сүңгіні салыңыз, мөлдір алтын-сары түсті сұйықтық пайда болғанда (бауыр өті «С» үлесі) алынады. Сүңгі арқылы 300 мл жылы газсыз минеральды суды енгізіңіз.
25. Салфеткамен сүңгіні шығарып алып, зарарсыздандыру ерітіндісіне салыңыз.
26. Қолғапты шешіп, қолыңызды жуып, құрғатыңыз.
27. Қолданылған қолғапты, салфетканы қауіпсіз жоюға арналған контейнерге салыңыз.
28. Әрбір үлестері бір пробирканы белгілеп, жолдаманы толтырып, зертханаға жіберіңіз.
29. Науқасты палатаға апарып, 1,5-2 сағаттан кейін тамақтандырыңыз.
Ескерту:
- емшара барысында шығарылған сілекейді салфеткаға түкіру қажет;
- зерттеуге дейін 2-3 күн бұрын, іш кептіретін тағамдарды алып тастау ұсынылады (қырыққабат, картоп, сүт, майлы және қуырылған тағамдар);
- асқазандағы сүңгі қалпын шприцпен сорып алу арқылы тексереді. Шприцке лайланған сұйықтық қышқыл қосынды түседі. Егерде шприцке сүйықтық түспесе, онда сүнгінің асқазанда оралып қалғаның айтады. Сүңгіні аз ғана тартыңқырап және оны науқасқа қайта жұтынуын ұсыңыңыз;
- асқазандағы сүңгі оливасының қалпын шприц арқылы ауаны сүңгіге енгізіп тексереді және сүңгі оливасы асқазанда болса, онда науқас ауаның түсуін сезінеді, ерекше «құрылдаған» дыбыс естіледі;
- бактериологиялық зерттеуге өт, залалсыздандырылған үш пробиркаға АВС үлестерімен алынады;
- егерде ұлтабарды сүңгілеу лямблия құртын табу мақсатында жүргізілсе, онда түнде жылтқыш қойылмайды;
- зертханаға үлестер жылы күйінде апарылады, ол үшін стакандағы жылы суға пробирканы салып қояды.