Машина блшектері ымы. Машина мен механизмдер анытамалары.

Машина блшектері – 1) машиналарды, приборларды, аппараттар мен тетіктерді, т.б. одан рі блшектеуге жатпайтын ттас тетігі(бранда, білік,тегершік, кпшек, серіппе, муфта, т.б.). Машина блшектеріні саны машинаны крделілігіне байланысты згеріп отырады (бірнеше ондаан мыа жетеді). р трлі машиналарда пайдаланылатын блшектерді кейбіреулері зара сас, ал кейбіреулері тек жеке машина трлеріне ана тн. Осыан байланысты машина блшектері негізгі екі топа (сас жне арнайы блшектер) жіктеледі.

Машина(франц. machіne, лат. machіna) – механикалыозалыса тсіп, энергия, материал жне апарат трлендіруге арналан рылы. Машинаны негізгі міндеті – ебекті жеілдету жне оны жмыс німділігі мен сапасын арттыру шін адамны ндірістік ызметін ішінара немесе толытай алмастыру. Атаратын ызметіне арай: энергетикалы, жмысты жне апаратты машиналар болып ажыратылады. Энергетикалы машиналар кез келген энергия трін механикалы энергияа трлендіреді. Оларды машина-озалтыштар деп те атайды. Блара электр озалтыштары жне электр генераторлары, іштен жанатын озалтыш, турбиналар, піспекті (поршеньді) жне бу машиналары, т.б. жатады. Жмысты машиналар затты (материалды, т.б.) пішінін, асиетін, кйін, орналасу алпын згертуге арналан. Оны технологиялы машина (металл кесу станогы, тоыма станогы,рылыс машинасы, т.б.), клік машинасы (автомобиль, ша, т.б.) жне тасымалдау машинасы (конвейер, элеватор, ктергіш кран, т.б.) деп ажыратады. Апаратты машиналара есептеуіш машиналар мен рылылар,

механикалы интеграторлар, т.б. жатады. Адамны тікелей сер етуінсіз жмыс істейтін машина трі машина-автоматтар немесе автоматтар ндірісте кеінен олданыс тапты. Белгілі бір технологиялы процесті орындайтын рі зара тізбектей жаласан машина-автоматтар автоматты желі райды

Механизм дегеніміз – бір озалмайтын звеносы бар, андай да бір белгіленген озалысты атаратын кинематикалы тізбек. Механизм рылымды белгілері бойынша топсалы (иінтіректі), бадартышты, тісті, сыналы, брамалы, ыайландырыш, арнайы, шыбы ысыш, иілгіш буынды, гидравликалы, пневматикалы жне электрлі рылылары бар жне т.б. болып блінеді. Механизмге мысалдар: саат, токарлы станоктар, кптеген механикалы лшеу аспаптары, математикалы приборлар жне т.б.

2.Машина блшектерін стандарттау. зара ауыстырымдылы ымы.

Машина блшектері мен тораптарыны параметрлерін белгілі бір жйеге

келтіру жйесі стандарттаудеп аталады.

Стандарттау бйымдарды нын арзандатып, оларды жасаан стандартты

ралдарды пайдалануа ммкіндік береді, сонымен атар жаа машиналарды жобасын жасауды жеделдетіп, жндеу жмыстарын оайлатады.Машина блшектерін жасаан кезде, оларды лшемдері де стандартталады, себебі машина блшектері зара ауыстырылатындай етіп жасалуы ажет. Машина блшектерін кптеген талаптара сйкес жасау керек, сол талаптарды бірі зара ауыстырымдылы.

зара ауыстырымдылы деп біріне-бірі байланыссыз жасалан блшектерді машина тораптарында осымша деуді ажет етпей, з орнына ондырылып, машинаны сапалы жмыс істеуін амтамасыз ету асиетін айтамыз. Машина блшектеріні зара ауыстырымды болуы іс жзінде те ажет. Себебі пайдалану кезінде, тетіктерді растыранда кп уаыт алатын ол жмыстарын жеілдетеді. Сондай-а, ндірісті жаппай алмастыруа (кооперация) жне автоматтандыруа жол ашады. зара ауыстырымдылы длдік шегі мен онымдылыты стандарттау арылы жзеге асырылады. Сонымен бірге машина тетіктерін дайындаан кезде те дл жасау ммкін болмайтындытан, дл лшемдерде ауытулар болады. Сондытан блшектерді дайындау кезінде мына лшемдерді айыра білу ажет.

Номинал лшем деп, машина блшектерін олданылатын жеріне байланысты

есептеуден туатын негізгі лшемді айтамыз. Бл лшем блшектерді сызбасында крсетіледі. Наты лшем деп, тетіктерді дайындаудан кейін белгілі ателікпен лшеніп алынан лшемді айтамыз.Шекті лшем дегеніміз, блшектерді наты лшемін шектейтін лшемдер.Ауыту деп, шекті лшем мен номинал лшемні алгебралы айырмасын айтамыз