Таырып. Кмекші мектептен "Айналамен таныстыру" бойынша тетін сабатарда сздік жне крнекі дістерді пайдалану
Жоспар:
1. Арнайы мектепте сздік дістерді олдану
2. Арнайы мектепте саба барысында крнекілік дістерді олдану тиімділігі
Сздік дістер балаларда пн бойынша білім мен икемділікті калыптасуында манызды орын алады.
Оу материалын йретуді е кп тараан трі — гіме. Бл катынасты малімнен сракты дйектілікпен, дл койылуын талап ететін срак-жауап трі.
Срактар жауаптарына карай акпараттык жне проблемалы болып блінеді.
Акпараттык срактар окушыдан акпаратты наты жне дл беруді талап етеді (тсінікті анытау бліктерін мшелеріні атауын, оларды рылысын жне т.б.). Бл сратарды масаты — окушылара есінде саталан мліметтерді клемімен, оларды мегеруді дрыстыын анытау, сонымен атар зерттелген объектінін ерекшеліктері, бліктері туралы білімдері нактыланады.
Проблемалы сратар оушыны есеп беру шін акпаратты ойлауа ерекшелеуге жне крастыруа мжбр етуге баытталан. Бндай сратар материалды талдауды, фактілер мен былыстарды салыстаруа кажетті мліметтерді іздеуді талап етеді.
Берілетін сратар окушы шін киын болмасын, себебі акыл-ойы дамымаан балаларды ойлау ммкіндігінен жоары, крделі сратар оларда ызыушылы тудырмайды. Проблемалы сратар тетін такырыпа ызыушылы туызу масатында сабаты басында немесе абылдаан апаратты клемін тексеру шін, орытындылау блігінде беріледі.
гімеде аыл-ойы дамымаан оушыларды жаа білімді іздеуге талпындыруды, кабылдау белсенділігін артыруды, масат тткан апаратты жне проблемалы сратар зара йлесуі кажет. Малім балаларды білімі немесе кажетті мірілік баылаулары барлыына кз
жеткізгенде ана проблемалы сратарды кояды. Мысалы, малім сраты келесі трін коюа болады. "сімдік зіні бір мшесінсіз (тамырсыз, сабаксыз жне т.б.) мір сре ала ма? Неге?" Малім окушыларды ойын акпараттык срактарды кмегімен баыттайды: "Сабаы кайда орналаскан? Саба сімдікке не шін керек? Жапыраа орек алай жетеді?"
Проблемалы сра кру аркылы бекітілуі де ммкін. Малім "сімдік міріне кажетті жадай" такырыбын терде оушыларды алдына арнайы дайындалан сімдіктерді ояды. Бл сімдіктер бір текті, біра р трлі жадайда (кн тспейтін блмеде, жары блмеде, жылы, салын жерде, біреуі суарылан, екіншісі сирек суарылан) скен. рбір сімдік жадайы аныталады. Содан кейін срактар ойылады: "Бл сімдіктер неге бір- бірінен езгеше?", "Бны немен тсіндіруге болады?" Малім гіме барысында окушы білімін натылап, сімдікті мірі мен суіне ажетті бірнеше жадайды тсіндіреді.
Крнекі ралдар "Айналамен таныстыру" пні бойынша маызды элементерді бірі. Крнекі ралдар зерттелген объектілерді наты жне дл бейнелерін круа, оку материала жеіл мегеруге, оушыларды ойлау ызметіні белсенді болуына кмектеседі.
Крнекі ралдарды сабата дрыс пайдалану аыл- ойы дамымаан оушыларды талдау жне жинатау ызметін, зейінін, абылдауын, есте-сатау абілетін дамытуа кмектеседі.
"Айналамен таныстыру" пніні мазмны малімні рбір сабата сан алуан крнекі ралдарды пайдалануына арай крылан. Сонымен катар малім олданылатын крнекі ралдарды дидактиалы баытын аны білуге тиісті:
- крнекі ралдар саба барысында не шін жне андай масатта ажет болады;
крнекі кралдар акыл-ойы дамымаан окушыларды кілін ктеретін крылым ретінде емес, танымдык процесін жандандыру ралы ретінде пайданылады;
р трлі крнекі кралдарды пайдалана отырып (алма, алманы суреті бар слайд), зерттелетін объектіні балалара таныстыран дрыс; окушыларды шаршамауы шін, сынылатын крнекі крал саны кп болмауы керек. "Айналамен таныстыру" пнінде пайдаланылатын крнекі кралды табии жне бейнеленген деп екіге блуге болады. Табии крнекілік блар зерттелетін затты жеке ерекшеліктері, трі, клемі туралы наты жне толы тсінік беретін тірі объектілер. Табии крнекілікті крсету р трлі жагдайда теді: Объект окушыларды жымды абылдауыш баскаратын малімде ана -болады;
рбір окушы тікелей кабылдауы њшін, берілген объектілер барлы балалара таратылады. Бірінші нскауда малім окушыларды зерттелетін объектіні кабылдауына баытталан наты срактарды алдын- ала дайындау керек. Малім тек йымдастыру кызметін аткарып, балаларды здері сипаттауы керек. Жмыс фронтальды жргізіледі: р трлі ойылан бір сраа, бірнеше окушы жауап беруге болады. Сратар жйесі объекті тануа баытталады. Екінші нсада жмыс жадайы жекеше трде ткізіледі. Малім міндеті акыл-ойы дамымаан балаларды танымды ызмет ерекшеліктерін есепке ала отырып, затты рбір баланы жеке абылдауын йымдастыру, Малімні тапсырманы наты бере білуіні маызы зор. Оушы тапсырманы алай орындауды жне орытындылауды білуге міндетті. Гл рылысын окыанда, окушыа табии объекті зерттеуге тапсырма беріледі. Гл, оны бліктерін ерекшелеу, рбір гл мшесіні кызметін, клемін, тсін жне пішінін анытау. Балалар табии лгіні алып, оларды мият арайды.
Бл жмыс кезіндегі міндетті жадайларды бірі, объектіні толык бейнесін кру максатында, есту, кру, дактильді жне ет сезім талдаыштарыны катысуы. Арнайы дайындалан сратар топтамасы рбір окушыньы кабылдау процесіні кемшіліктерін тзетуге арналан.
Малімні ауызша сзі жмыс корытындысы болып табылады. абылдаан акпаратты жинактауа негізделген сипаттау жне гімелеу.
Акыл-ойы дамымаан балаларда табии объекті карау барысында, затты сан алуан байланысымен, трімен абылдай білуі, талдау дадысы алыптасады.
Коллекция белгілі бір такырып бойынша, бірнеше табии объектілерді жиынтыы, оу ралдарыны е маызды тріні бірі болып табылады.
Оларды ш топа бледі: морфологиялы, жалпы биологиялык жне технологиялык.
Морфологиялык топка бтін азаны жеке бліктері, жеке органдарыны рылысы туралы тсінік беретін коллекция кіреді.
Жалпы биологиялы коллекция азаны мірінде тіп жатан процестерді береді.
Технологиялы коллекцияа табии объектілерден алынан німдер (ааштан жасалан бйымдар, стелге нан айдан келеді" жне т.б.) жатады.
"Айналамен таныстыру" пні бойынша сабатарда табии объектілерден баска, бейнелік крнектілер (кесте, сурет, схема жне т.б.) пайдаланылады.
Крнекілік ралды онымен жмыс басталан уакытта ана білу керек. Окушылара кестені карауа уаыт беріледі. Содан кейін малім акыл-ойы дамымаан балаларды абылдау дегейін анытау масатында сратар кояды, аыл-ойы дамымаан балалара кестеде бейнеленген объектілерді млшері туралы тњсінікті беруді мытпай, з гімесінде апаратты жинатайды.
Окушыларды ойлау кызметін жандандыру максатында, окушылара келесі тапсырма сынылады:
"Кестеге ат танда" (кестені атын алдын- ала жауып ояды).
Окушы тапсырманы орындауда киналса, малім окушыларды баыттайды:
"Осы жануарды мінезін білдіретін, ат ойлап тап", "Осы сімдікті хош иісін білдіретін, ат тада" жне т.б. Акыл-ойы дамымаан окушыларды танымдык ызметін жандандыруа арналан келесі тсілдерді пайдалануа болады: кестені атына, оларда бейнеленген заттарды атыны синонимын тадау, гіме рау жне оан ат кою, негізгі сздерге сйене отырып, р трлі жадайларды ойлап табу.
"Айналамен таныстыру" пні бойынша сабактарда графикалы жмыстарды жйелі трде пайдалану акыл- ойы дамымаан оушыларды материалды мегеруге, тсіну денгейін ктеруге кмектеседі. Оушы графикалы жмысты орындау барысында, р трлі мліметтерді беру шін кесте, схема, суреттерді салу дадыларын мегереді. Аыл-ойы дамымаан окушыларды графикалы жмыстара йрету, біртіндеп арапайым сурет, схема, кестелерден басталады.
Тртінші сыныпта аыл-ойы дамымаан окушыларда белгілі бір бейнелеу дадылары алыптасан. Малім суреттерді дидактикалык масаттарда пайдалануа болады (жаа материалды бекітуге жне т.б.)
Малім оылан объектіні бейнесі оушылар тсінігінде калыптастыру кезде, осы суретті пайдалану тиімді. Пн бойынша сабатарда суреттерді оушыларды здері орындайды. Малім балаларды сурет салуын йымдастыранда, бл дісті колдану масаты мен заты орын алдын- ала анытап алан дрыс. Бл дісті сабатаы бос уакытты толтыруа пайдаланбайды, салынатын сурет дидактикалы міндетке сай, жеіл орындалатын, карапайым болуы керек.
Аыл-ойы дамымаан балалар детте сурет салуды натады, суретті тгелдей бояп, демілегісі келеді, біра кп жадайда бл жмысты аятауа уаыт жетпей алады. Бндай жадайда балаларды ойында жаымсыз сер алмау шін, малім бл суретті пайдалану масатымен тсіндіреді.
азіргі кезде мектеп з жмысында техникалы оыту ралдарын кеінен пайдаланады. Олар аыл-ойы дамымаан балаларда оршаан орта шындыыны алыптасуына, оушылара объектімен былыстарды табии трде жне даму динамикасын крсетуге кмектеседі.
Техникалы ралдарды пайдалану оушылара йреншікті болуы шін, сабатарда техникалы ралдар жйелі трде олданылуа міндетті. Баса жадайда оушыларда алынатын апарата емес, крнекілікті арауа ана ызыушылы туады. Берілген апараттьы ажетті бліктеріне оушыларды назарын аудару шін, крсету алдында тапсырманы анытап алу кажет. Нсау талдауа берілген проблеманы дл крсетуі керек.
Оушыларды тзете-дамыта баыттау аидасы олардыћ ойлау ызметін жандандыруа кмектесетін сратар мен тапсырмалара негізделген.
Бнда длелдеу жауабын талап ететін сратарды пайдалану пайдалы (мысалы, бейнефильмді арап, сімдікті рылысы оулыта, бейне фильмде алай крсетілген).
Есте сатауды дамыту жне тзеуге кмектесетін тапсырмалар тиімді, мысалы, Жануарлар дауысын мият тыдадар. Бірнеше сабатан кейін, сендерді алай есте сатаандарыды тексеремін жне т.б.
Оушыларды танымды ызметін дамыту жне тзеу жне ажетті білімді альштастыруа кмектесетін сан алуан трлі тапсырмалар р трлі крнекі ралдарды пайдалану арылы орындалады.