Сот баллистика объектілеріні сипаттамасы

I. Атылатын ару-жара ралы тмендегідей ртрлі негіздер бойынша топтастырылады:

1.Атыс-арулары олдануына байланысты:

Жауынгерлік – наты кшпен соыс техникасын жою шін пайдаланатын ару жара; Оулы – ару-жараты рылысын білу шін жне ешандай ату рекеттерін жргізбестен, алай ату ажеттігін оып йренуге арналан; Спортты – арнайы жарыс спорттарында олданылатын ату ралы; Ашылы – а-с аулау шін олданылатын ксіптік жне уестік ару-жара ралдары.

2.Ату кезінде аруды стау мен басару дісі бойынша:

-тапанша; -револьвер; -винтовка; -карабин; -автомат; -тапанша-пулемет; -мылты.

3.Автоматтану дрежесі бойынша:

-автоматтандырылмаан; -жартылай автоматтандырылан; -автоматтандырылан.

4.Оты ату сипаты бойынша:

-біра рет атылатын ару ралы; -аралас – АКМ (Калашниковты модерленілген автоматы), ППС (Стечкинні тапанша-пулеметі), АВС (Симоновты автоматты винтовкасы) ару-жараы; -зіліссіз – РПД (Дягтеревті ол пулеметі) атылатын ару-жара; -оты зіліссіз атылуын автоматты трде шектейтін (автоматты зіліспен атылатын) ару-жара.

5.Опан саны бойынша жне зындыына байланысты:

-жалыз опанды; -ос опанды; -кп опанды;

-зын опанды (мылты, карабин, винтовка); -орташа (автоматтар); -ыса опанды (тапанша, револьверлер);

6.Калибрі бойынша:

-иір опанды: кіші калибрі (6,5мм-ге дейін); орта калибрі (6,5мм-ден 9мм-ге дейін); ірі калибрі (9мм-ден жоары); -тегіс опанды-12, 16, 20, 24, 28, 32 ашы мылтыы.

7.Опанны шкі рылысыны растырылу ерекшелігі бойынша:

-иір опанды винтовкада иірілуді болуы; -тегіс опанды.

8.Дайындау тсіліне байланысты:

-ндірістік (зауытты, фирмалы жне т.б.); -олдан жасалан: толыымен жасалан; зауыттан шыан аруларды блшегін олдана отырып растырылып жасалан; зауыттан шыан аруды згертіп жасаан немесе арнайы ралдар мен жабдытарды згерте отырып жасалынан (рылыс-монтажды тапаншалар, газ тапаншалары); -атиптік (алыптан тыс).

ртрлі лгідегі ару-жараты трін ажырату шін оны жйесі, рылымы жне моделі олданылады.

Атыс ралыны жйесі – атыс ралыны жеке рылысы, ол кбінде конструкторды аты-жнімен немесе ксіп орынны атымен байланысты болады. Моделі – ндірістік ксіпорын німдері конструкцияны наты згеруіне байланысты ерекшеленеді. Кейбір трлері 19-20 суреттерде крсетілген.

Атыс аруларынан снарядтар мен гильзаларда ртрлі іздер алады. Отаы іздер аруды отау мен ату нтижесінде пайда болады. Отау кезінде пайда болан іздерді идентификациялы маызы болмаандытан, олар жарамсыз болып табылады. Ату кезінде опанны ішіндегі оты ойы жиектерімен байланыса тсуі арылы оны сырты абатында шыр-сызы іздер пайда болады. Осы іздерді олдана отырып идентификация жргізіледі.

Тегіс опанды аруларды бытыраларында (картечьтерінде) кбінде елеусіз іздер алады, сондытан да ару идентификациялауа жатпайды. ару жйесіні барлы трлерінен ату кезінде гильзаларда іздер алады. Ал автоматты жне жартылай автоматты арулардан ату кезінде гильзаларды латырудан іздер алады.

Отау кезінде гильза тбіні жоары жаында магазин аузынан шыуды сызыты іздері жне гильза корпусында патронник жиегіні іздері алады. Ал ату кезінде соыш пен патронник рылысынан гильзаны капсюлі мен тбінде шырланан іздер алады. Гильзаны латыру кезінде аруды айтарыш (отражатель) пен латырыш бліктерінен гильзаны корпусында, алпаында, шеберлі ойыында шырланан жне сызыты іздер алады. Осы гильзамен отаы іздер жекеленген жне траты боландытан, олар идентификация шін маызды.

Криминалистикалы тжірибеде зауытта ндірілгенмен атар, олнерлік жне олдан жасалан атыс аруларыны ртрлі трлері кездеседі. Мысалы, сырты крінісі жаынан атыс аруына саанымен де, олар атыс аруына жатпайды. Сондай-а, керісінше, сырты крінісі баса заттар мен бйымдар сияты болса да олар атыс аруы тобына жатады (автоалам, олшатыр жне т.б.).

Осындай заттарды атыс аруына жатызуды криминалистикалы белгілері (критерийлері) скери-техникалы критерийлерден ерекшеленеді. Жалпы белгісі – белгілі бір масатта олдануа арналуымен атар, атыс аруына жатызу шін арнайы белгілері де болуы керек. Олар: снарядты латырылуы шін жарылыш заттар газыны энергиясын олдану; снарядты озалысын баыттайтын опанны болуы; о-дріні (зарядты) от алуы шін арнайы рылыны болуы; конструкцияны жеткілікті беріктілігі жне ауіпсіздігі; снарядты жеткілікті серіні болуы.

Затты ату ралы атарына жатызу шін соы белгісі санды маынаа ие болу керек. Криминалистикада осы белгілерді баалау критерийлері скери-техникалы талаптара араанда крсеткіштері минимальды болады. ару-жараты конструкциясы атысты бірнеше рет болуын амтамасыз етуі керек. Снарядты заымдау серін (ирату кшін) баалауды ылыми критериі 0,05 кгм/мм 2 те минимальды меншікті кинетикалы энергия болып табылады. Бл крсеткіш ртрлі калибрлі снарядтарды 1,1 – 3,0 кгс.м бастапы кинетикалы энергиясына сйкес келеді (ирату кшіні скери-техникалы критерийі 8 кгс.м райды).

II. Барлы о-дрі жабдытарын келесідей топтара бліп крсетуге болады:

Сот баллистикалы зерттеуді келесі объектілеріне о-дрі жабдытары жатады. О-дрі жабдытары бірнеше рама бліктерден тратын крделі тсінікті крсетеді. О-дрі жабдытары ымы патрон ымына тепе-те.

олданылатын о-дрі жабдытарыны мынандай трлерін крсетуге болады: скери, ашылы, спортты, оытуа арналан.

Патрон – деп детте, гильза арылы бір бтінді райтын оты (бытыра, картечь), порохты, капсюльді айтамыз.

Патрон жабдытарыны алан барлы элементтерін гильза райтын (біріктіретін) боландытан мндай патрондар унитарлы деп аталады;

Патрондарды тмендегідей біратар топа блуге болады:

1. конструкциясы бойынша: -унитарлы – барлы элементтері гильза арылы біріктелінген; -унитарлы емес – о гильзаа орнытырылмайды, опан ысына орналастырылады; -гильзасыз патрондар – автоматтандырылан скери ару-жара лгілерінде ана болады – винтовка С 11 (ФРГ);

2. олданатын ару-жара опан ысыны сипатына байланысты: -иір опанды; -тегіс опанды; -аралас опанды болып блінеді.

3. ару-жараты олдану орны (масаты) бойынша: -жауынгерлік; -спортты; -ашылы ару-жара, (а аулау масатында олданылады);

4. олданылатын аруды трі бойынша: -тапаншалы; -револьверлік; -аралас; -винтовкалы; -мылтыа арналан.

5. дайындап шыару дісі бойынша: -зауытты; -олдан жасалан; -айтадан жасалан.

6. олданылан ару жараты сипатына байланысты: -штатты; -патронды алмастырушы;

7. калибрі бойынша: -кіші калибрлі (6,5 мм дейін); -орташа калибрлі (6,5мм-ден 9мм-ге дейін); -ірі калибрлі ( 9мм ден жоары).

Элементтерді саны бойынша патрондар екі топа блінеді. Бірінші топ – гильзадан, капсюльден, порохтан жне отан трады. Екінші топа – гильзаны, капсюльді, порохты, тыын жне бытыра немесе картечь немесе оты жатызамыз.