таырып. Ксіпкерлік мдениеті
Масат:ксіпкерлік мдениетті мні мен маынасын ашу, іскерлік жне ксіби этикасын арастыру.
Сратар:
1. Ксіпкерлік мдениеті мні мен маынасы
2. Іскерлік жне ксіби этика
3. Бизнесменні негізгі ерекшеліктері
Басару ебегі ндірістік ебек болып саналады. Басару ебегін ндірістік ебекпен салыстыруды мынадай белгілер бойынша жргізеді: ебек заты, тікелей масат пен ебек нтижесі, ебек ралы, ебек сипаты, оны мазмны. Басару ебегіні ндіріс ебегінен айырмашылыы ебек затыны згешелігінде. Басшы шін ебек заты – млімет, яни апараттарды жинап, деп, шешім шыару. Осы мліметтерді алмасу - басару ралы. Басшыны баыныштыларымен арым-атынасы апарат алу мен таратуды ерекше трі. Басару ебегіні масаты – жымны кш-жігерін йлестіру жне аыры жоспарланан нтижеге жетуге арналан іс-рекетті амтамасыз ету. Басару ебегі творчествалы сипатта болады, яни логикалы ой рекетін амтиды. Басару ебегіні мазмны – ндіріс процесіне ттастай жымды атыстыру.
Басшыны кнделікті жмысында айын емес болаша жадайында проблемаларды арастырып, отайлы шешім абылдауы оны кйзеліс жадайына кеп соуы ммкін. Сондытан басшы з энергиясын дрыс жмсай білуі шарт.
Болаша іс-рекетті жоспарлауды мні – іс-рекетті орындауды жолдары мен амалдарын ойластырып, ралдарын тадап, масата жетуді кздеу. зін -зі дрыс басара алатын адам табыса жететіні сзсіз. Ол шін дербес жмыс кніні тртібі, ксіпорын жмысыны жалпы тртібі, адамдарды зара алмастыру графигі, жеке творчесвалы жоспары жасалады. Дербес жмыс кніні тртібі жйелендірілген, яни жекелеген ызмет трлері ебек операцияларына блініп, жмыс уаытыны рылымы ойластырылады. Жмыс кні тртібіні негізгі міндеттері: бір жмыс кніндегі, аптадаы, ай ішіндегі басшылар мен мамандарды жмысын ретке келтіру, ксіпорын жмысыны ыратылыына ол жеткізу масатында ндірісті басаруды оперативтілігін арттыру. ажет болан жадайда ауырт кезедерге арналып жмыс кніні тртібі белгіленеді. Жеке творчествалы жоспара ндіріс техникалары мен технологияларын жетілідру, оны йымдастыру мен басару, ебек жадайын жасарту, осылайша тиімділікті арттыру жнінде наты шараларды жзеге асыру кзделеді. Ой ебегіні гигиенасы жніндегі сыныстарды маыздылары:
-ебек етуде атты шаршамау, біра зілісті жиілетпеу;
-демалыс уаытын дрыс пайдалану, уаыт тапшылыын болдырмау;
-жмысты йреншікті арынын адаалау (тездетпеу,баяулатпау);
-бір іспен тым за уаыт шылданбау;
-зерттеуді траты жргізу, байланысты збеу;
-атарылатын жмысты маыздылыына кз жеткізгеннен кейін ана оан кірісу;
-тыныуа, таматануа, денсаулыа мн беру.
Жоспара сай жмысты орындалмауыны басты себебі кп жадайда уаытты дрыс блінбеуінде, яни масатты дрыс ойылмауы, міндеттер туралы наты тсінікті жне оларды шешу жолдарыны жотыы, зге жмыспен тым уестену, тиянатылыты болмауы, мліметті толы болмауы, оны кешігіп келуі, апарат тасынынан маыздысын іріктей алмау сияты кемшіліктерге жол беру. Сондытан басшы з ммкіндігін барынша пайдаланып, саналы трде йлестіріп, бігершілікке салынбау керек.
Басшы кездесуді кпшілігін ызмет барысында жзеге асырады. абылдау мнері бойынша басшылар 3 топа блінеді:
1) жалан демократ; бл басшыа барлыы тобымен келеді, бейберекет кездесу болады.
2) бл басшыа жолыу да орнынан табу да иын;
3) бл басшыны абылдау тртібі болады, кезектілік пен регламент саталады.
абылдауды екі трге бледі: басшылар тарыпнан (шаырып тапсырма беру, жмысты ауыстыру, жаза сгіс беру, жаза олдану шін) жне баыныштылар (проблемасын айту, мтаждарын білдіру шін) тініші бойынша.
Келушіні басшы з кабинетінде трліше абылдайды:
- басшы орнынан трмастан, келген адама арайды;
- орнында отырып амандасады;
- орнынан трып амандасады;
- келушіні арсы алып, орын сынады.
Г.П.Мицинг алуан трлі жадайда іскерлік гімені ткізуді негізгі бес принципін ажыратан: 1 - гімелесушіні кілін аудару; 2 - гімелесушіні сзге тарту;
3 – мият негіздеу (длелдеу); 4 - гімелесушіні кдігін сейілту.
Осы принциптерді негізге ала отырып, гіме ткізуде мына нсауларды есте сатаан жн: гімелесушіні сзін мият соына дейін тыдау, мият тыдалмаандытан гіме нтижесіз болады; гімелесушіні шынайы айтан сзін теріске шыармау, фактілерді таразылап алып, пікір айту керек; ммкіндігінше ашы жарын, кішіпейіл, сыпайы, негелі болу, біра сыпайылыты да шегі болуы керек; ажетті жерінде жігерлі болып,ызу айтыса айналдырмай салын андылы крсету, гімелесуші ашуа ерік берсе, шиеленіске бармау; гімелесушіні шешім абылдауын асытармау, бірлесіп шешім жасау; кездесуге наты уаыт белгілеу, 10 минут кешіксеіз кешірім сраыз, 30 минут кешіксеіз баса уаыт белгілеіз.
Іскерлік мжіліс – белгілі бір міндеттерді ойластыруды жне кпшілік болып абылдауды ке тараан дісі. Мжіліс барысында ойылан міндеттерді арауда жртшылыты пікірі ескеріліп, мамандар мен ызметкерлер кеесі тыдалып, проблеманы шешуде е олайлы жолдар тадалады. Іскерлік мжілісте ызметкерлер сыныс айтуа, сауатты сйлеуге, з ойын айын жеткізуге, зіні позициясы мен длелін тжырымдауа дадыланады. Іскерлік мжіліс арастырылатын мселені ерекшелігіне, атысушыларды рамы мен сапасына, т.б. белгілеріне арай блінеді.
арастырылатын мселелерге орай мжілістер былайша жіктеледі:
Проблемалы – олайлы шешімдер іздестіруді талылау нтижесінде жне дауыса салу арылы шешім абылданады. Жаа проблема пайда болып, оны крделілігі мен маыздылыын талылау ажет боланда йымдастырылады.
Нсаулы мжіліс – жарлы беру шін байланыс орнату, оларды жедел орындау масатында йымдастырылады. Басшы жиналандара абылданан шешімдерді хабарлайды. Оан тікелей орындаушылар шаырылып, мселелер мият талыланып, тсіндіріледі.
Жедел мжіліс – кнделікті істі жайы туралы млімет алу, пікір алмасу масатында йымдастырылады.
рбір мжілісте аралатын мселерді тізімін кбейту арылы оны ткізу санын азайтан жн. Мжіліске шаыранда оны басталуымен оса, аяталуы ммкін уаытын да ескерткен абзал. Мжілісті табысты туі баяндама сапасына байланысты. Проблеманы жасы білетін, оны маыздылыын аша білетін, сйлеу мдениеті жетік адама аяндаманы тапсыран жн. атысушылар кн тртібімен алдын ала таныстырылып, арастырылатын мселеге атысты з ойларын айтуларына ммкіндік берілуі керек. Ммкіндігінше мжіліс арнайы блмеде (мжіліс залында) ткізілгені дрыс. атысушыларды тгел келмегеніне арамастан мжіліс з уаытында басталып, регламент саталуы керек, яни рбір баяндамашы наты уаыт аралыында атысушыларды мселемен таныстырып, талылауа саланнан со шешім абылдау кезеіне теді.
Адамдара сер ету ралы ретінде менеджер ауызша арым-атынас жне іс-хаттарын жазуды олданады. Ойын жазбаша жеткізудегі масат - проблеманы аны тсіндіре білу жне жаа идея туралы логикалы тізбек ру. Кзбе-кз гімелесу арылы тсініскен хат жазаннан едуір тиімді екендігіне арамастан рбір басшы з ойын жазбаша білдіре алуы керек. Хат жазуды жаымды жне жаымсыз тстары бар. Жаымды тстарына: хат мазмны жоспарланады, оушыа хаттаы санды мліметтерді тсіну аайа тседі, хатты оушы тсінбеген жерлерін айта оиды. Жаымсыз тстарына: хат жазушы з ойын мимика, жест арылы крсете алмайды, хатты оушы оны тез абылдап, жылдам оымауы ммкін, хатты жазушы жіберген мліметтермен наты кім танысатындыын білмеуі ммкін.
Хаттаы сз, сіресе фразаны мн-маынасы бар. Сздерді тек срыптап ана емес, оларды сйлем ішінде байланыстыруа тырысу керек. азіргі тада рамында 12-14-тен аспайтын сзі бар сйлемдер олданылады. Ал басару мселесі жайлы жне экономикалы мселелер жайлы текстті зінде 18-ге дейін сздер олданылады. 20 сзден асан фразаны оыан кезде оушы фразаны айта оуына тура келеді. Сондытан рмалас сйлемге араанда жай сйлемдерді олданан ыайлы. йтсе де рмалас сйлемді тексттен алып тастауа болмайды. Хат жазуда мына талаптарды ескеру керек:
- бір фразада бірнеше мліметтерді енгізбеу керек;
- тексттегі барлы мліметтер орта негізге біріктірілуі керек;
- фраза жинаы шамамен 18 сзден аспауы керек;
- «ра» мліметтерді зін «жандандыра» білу керек, яни эмоция байалуы тиіс;
- жинаталан барлы фактілерге талдау жасап, арты бліктерін ысарту керек;
- фактілерді топтастыру керек;
- мазмндалу реті, жйелілігі саталуы керек;
- кестелер, графиктер, суреттер, т.б. олдану керек;
- текст оуа олайлы болуы керек.